Το άγχος των πανελληνίων εξετάσεων και πώς θα το εξαλείψουμε

Γιατί άραγε ένας άριστος μαθητής που έχει προετοιμαστεί επαρκώς σε όλα τα μαθήματα έχει αγωνία καθώς εισέρχεται στο εξεταστικό κέντρο των πανελληνίων εξετάσεων; Και μάλιστα, όσο καλύτερα διαβασμένος είναι τόσο μεγαλύτερη αγωνία έχει; Μα διότι δεν ξέρει τι του ξημερώνει. Δεν μπορεί να προβλέψει ούτε αυτός αλλά ούτε και ο φροντιστής του ποια λεπτομέρεια και ποια παράξενη περιθωριακή άσκηση θα του «κάτσει». Την οποία είναι αδύνατον να επιλύσει, αν δεν την έχει ξαναδεί και κυρίως αν δεν θυμάται την ειδική μέθοδο επίλυσης που πρέπει να εφαρμόσει. Και θέλει ικανότητες για να την εφαρμόσεις. Δεν αποστηθίζεται. 

Ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της αβεβαιότητας; Να προετοιμάζεται καλύτερα. Και τι σημαίνει αυτό; Όχι μόνο περισσότερες ώρες διάβασμα αλλά και περισσότερο φροντιστήριο. Με ακόμα πιο εξειδικευμένους εκπαιδευτές, περισσότερα φροντιστηριακά βιβλία, περισσότερες ώρες παρακολούθησης και περισσότερο άγχος. Φυσικά και περισσότερα έξοδα. Τα θέματα των πανελληνίων  ρυθμίζουν τη φροντιστηριακή αγορά.  Και γι’ αυτό η προετοιμασία  των υποψηφίων έχει απλωθεί σε 2,5 ημερολογιακά χρόνια για μια ύλη που στο σχολείο διδάσκεται σε μια σχολική χρονιά. Σε κάθε σελίδα ύλης σχολικού βιβλίου αντιστοιχούν τουλάχιστον δέκα σελίδες φροντιστηριακής δουλειάς.  Μια παράγραφος  προστίθεται στην ύλη  και  την επομένη προστίθενται δεκάδες σελίδες στα εξωσχολικά βοηθήματα. Πώς το έχουμε καταφέρει αυτό, το μοναδικό «επίτευγμα» στον κόσμο;

Και γι’ αυτό το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει στις πανελλήνιες είναι η κατάργηση της επιτροπής που προτείνει τα θέματα. Ευτυχώς η σημερινή  ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας  έχει πλήρη συνείδηση της μήτρας του άγους και του άγχους και προχωρά στη λύτρωση. Θέματα αποκλειστικά από ανοικτή Τράπεζα Θεμάτων. Περισσότερα  και μικρότερα προς εξέταση θέματα που θα καλύπτουν μεγαλύτερο εύρος της εξεταστέας  ύλης και θα στοχεύουν στην ουσία των γνώσεων και όχι στα πονηρά τεχνάσματα. Που θα αποδραματοποιούν τον διαγωνισμό και θα ελέγχουν τις βασικές γνώσεις και όχι την προβλεπτική ικανότητα του φροντιστή ή τη δυνατότητα του υποψηφίου να απομνημονεύει μαθηματικά κόλπα ή ακραίες λεπτομέρειες.  

Σε αυτό το νέο καθεστώς και βέβαια μπορείς και πρέπει να αυξήσεις την εξεταστέα ύλη. Να βάλεις τους μαθητές να ασχοληθούν και με άλλους τομείς ώστε τελειώνοντας το Λύκειο να έχουν σφαιρικές και βασικές γνώσεις. Πράγμα που θα τους βοηθήσει να παρακολουθήσουν ευκολότερα τα πρώτα έτη του πανεπιστημίου και τα αντικείμενα που της κάθε επιστήμης. Αν αυξήσεις την ύλη με το υπάρχον καθεστώς απλώς ανεβάζεις τη θερμοκρασία της «κόλασης». Δηλαδή πας να τους «τρελάνεις» ολοκληρωτικά. Και δεν πρέπει. Διότι έτσι πολλαπλασιάζεις τα απίθανα. Η χαρά του «θεματοδότη».

Πολλοί κατά καιρούς ομιλούν για ένα Λύκειο που θα δίνει στον μαθητή γενικές γνώσεις. Ας δούμε πώς γίνεται αυτό και ποιος είναι ο ρόλος των εισαγωγικών εξετάσεων. Το Γυμνάσιο, η Α΄ Λυκείου και ένα μέρος της Β΄ είναι τάξεις γενικής παιδείας. Με ένα ορθολογικό πρόγραμμα σπουδών ανά μάθημα μπορείς να προσφέρεις τις βασικές εγκύκλιες γνώσεις που πρέπει να κάνει κτήμα του ο νέος και η νέα ώστε να βγουν στην κοινωνία ως ενήμεροι ακαδημαϊκοί  πολίτες. Αρκεί το πρόγραμμα να είναι τέτοιο ώστε να εκτελείται επαρκώς, δηλαδή να ολοκληρώνεται η ύλη της κάθε τάξης και να απομένει χρόνος για επαναλήψεις. Και φυσικά να εξετάζεται απλά και ορθολογικά. Αυτά τα 4,5 χρόνια είναι υπεραρκετά. Σήμερα ο απόφοιτος Γυμνασίου ξέρει πολύ λιγότερα απ’ όσα διδάσκεται. Και αυτό τον ακολουθεί σε όλη τη ζωή του.

Τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο η μισή Β΄ Λυκείου και η Γ΄ είναι τάξεις εξειδίκευσης. Και φυσικά ο μαθητής προετοιμάζεται σε βασικά πράγματα που θα του χρειαστούν για τη συνέχεια των σπουδών του. Διότι η επιστήμη έχει προχωρήσει και απαιτείται εξειδίκευση. Αλλά με μέτρο και πάντα στα πλαίσια του παιδαγωγικά ορθού. Νέος είναι, βάσεις πρέπει να αποκτήσει, και κυρίως μέθοδο του να μαθαίνει και να αναπαράγει τις γνώσεις του. Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες τις οποίες θα «μάθει» παπαγαλίζοντας.

Διότι, εκτός από τη γραμματική και το συντακτικό, μεγαλύτερη αξία έχουν τα νοήματα που πηγάζουν από ένα αρχαίο κείμενο. Διότι, εκτός από τον απειροστικό λογισμό χρειάζεται και η γεωμετρία και κυρίως η στερεομετρία που δεν διδάσκεται. Δεν ζούμε σε κόσμο δύο διαστάσεων αλλά τριών.  Δεν είναι όλη η Φυσική τύποι, αλγεβρικά κόλπα και υπολογισμοί αλλά και έννοιες και συμμετρίες και αλληλεπιδράσεις τόσο μέσα το σύμπαν όσο και στον κόσμο που ζούμε. Και κυρίως αρχές διατήρησης που κρατούν τον χαοτικό κόσμο μέσα σε μια λογική τάξη ώστε να λειτουργεί και να μην καταστρέφεται. Να μην οδηγείται στον θερμικό θάνατο, στην πλήρη αταξία. Ποιος θα του τα μάθει αυτά αν όχι το σχολείο;

Ο βαθμός πρόσβασης στα ΑΕΙ δεν πρέπει να κρέμεται στη μια «ζαριά» των πανελληνίων της Γ΄ Λυκείου. Μπορείς να του δώσεις και μια ευκαιρία στη Β΄ Λυκείου έστω προαιρετικά. Δηλαδή αν η επίδοση της Β΄ τον συμφέρει να μπορεί να την συμψηφίσει με την επίδοση της Γ΄. Αν όχι, την αφήνει. Σίγουρα όμως δεν μπορείς να βάλεις στο παιχνίδι την προφορική εξέταση διότι στη Μέση Εκπαίδευση είναι αναξιόπιστη. Εκτός και αν εξετάζουν ρομπότ. Αλλά ούτε μπορείς να ρίξεις το μπαλάκι στα πανεπιστήμια διότι τότε θα υπάρχει θέμα με το αδιάβλητο. Ως εκ τούτων η πρόσβαση στα ΑΕΙ θα είναι μέσω εθνικών εξετάσεων και ανεξάρτητη από τον βαθμό του Εθνικού Απολυτηρίου. Το οποίο φυσικά και πρέπει να είναι συμπεριληπτικό των επιδόσεων σε όλες τις τάξεις του Λυκείου.

Σήμερα χρειαζόμαστε ένα νέο Πρόγραμμα Σπουδών που να καλύπτει τις ανάγκες που βάζει η ίδια η ζωή και η τεχνολογία. Που να μπορεί να διδαχθεί στη συγκεκριμένη σχολική χρονιά και σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Όχι γενικά. Χρειαζόμαστε ελεγκτικούς μηχανισμούς που θα παρακολουθούν τη διδασκαλία της ύλης και δεν θα επιτρέπουν στον καθένα δάσκαλο να κάνει τα δικά του. Χρειαζόμαστε μια ορθολογική Τράπεζα Θεμάτων από ομάδα ειδικών με ενιαία αντίληψη για το κάθε αντικείμενο ανά τάξη. Χρειαζόμαστε περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τους εφήβους που θέλουν να σπουδάσουν, περισσότερη τέχνη και πολιτισμό στα Λύκεια, ώστε ο αυριανός ακαδημαϊκός πολίτης να έχει και μια στοιχειώδη κουλτούρα. Και φυσικά δεν χρειαζόμαστε περισσότερο άγχος. Ούτε για τους μαθητές και τις μαθήτριες, αλλά ούτε και για τους γονείς τους. 

Κάτι η Τράπεζα Θεμάτων, κάτι ο έλεγχος ολοκλήρωσης της ύλης, κάτι τα λογικά θέματα, κάτι η αύξηση των ευκαιριών εξέτασης και αμέσως καλύτερα και οικονομικότερα. Και κυρίως πιο ανθρώπινα. Με λιγότερο άγχος. Μπορούμε!