Σαν σήμερα, 5 Φεβρουαρίου, οι Ελληνίδες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου

Σαν σήμερα στις 5 Φεβρουαρίου 1930 οι γυναίκες στην Ελλάδα με Προεδρικό Διάταγμα από το Κόμμα των Φιλελευθέρων αποκτούν δικαίωμα ψήφου.

Θα χρειαστούν να περάσουν τέσσερα χρόνια μέχρι τις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934 για να ασκήσουν για πρώτη φορά τα εκλογικά τους καθήκοντα. Ήταν η πρώτη φορά που πήραν μέρος οι γυναίκες στην κάλπη, αλλά και η πρώτη φορά που το ΚΚΕ είχε τόσο ενισχυμένη παρουσία στους δήμους, εκλέγοντας δύο δημάρχους (σε Καβάλα και Σέρρες) και βγάζοντας αντιπροσώπους σε περισσότερα από 60 δημοτικά συμβούλια ανά την επικράτεια.

Οι πρώτες σοβαρές συζητήσεις στο ελληνικό Κοινοβούλιο περί γυναικείας ψήφου έγιναν το 1921. Ήταν όταν ο τρεις φορές πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης έφερε στη Βουλή το θέμα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Μετά από βίαιες αντιδράσεις όχι μόνο από την αντιπολίτευση, αλλά και από τμήμα της συμπολίτευσης η συζήτηση ματαιώθηκε προτού αρχίσει.

Η πρόταση επέστρεψε το 1924. Ξανά, όμως, είχε αντιδράσεις. Αλλά στις 5 Φεβρουαρίου 1930, επί Ελευθέριου Βενιζέλου και Κόμματος των Φιλελευθέρων, υπερψηφίστηκε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών και κατοχυρώθηκε με προεδρικό διάταγμα.

Το σύνθημα «Ψήφος στη γυναίκα» γίνεται πράξη

Το σύνθημα «Ψήφος στη γυναίκα» που γράφτηκε πρώτη φορά από την «Εφημερίδα των Κυριών» το 1887, έγινε επιτέλους πράξη. Συγκριτικά, στη χώρα μας η καθιέρωση της ανδρικής καθολικής ψηφοφορίας είχε ήδη νομοθετηθεί από το Σύνταγμα του 1864.

Ωστόσο, εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε σε όλες τις Ελληνίδες, αλλά μόνο σε αυτές που ήταν άνω των 30 ετών και είχαν τελειώσει το δημοτικό σχολείο και αφορούσε στις δημοτικές και στις κοινοτικές εκλογές.

Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 γυναίκες, από τις οποίες ψήφισαν στις 11 Φεβρουαρίου 1934 τελικά μόνο οι 439, ενώ οι εκλογές διεξήχθησαν σε κλίμα πολωτικό ανάμεσα στη βενιζελική και την αντιβενιζελική πλευρά. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη η οποία αρνήθηκε να ψηφίσει, ισχυριζόμενη ότι  μόνο όσες ήταν άσχημες και δεν ήθελαν να κάνουν παιδιά ήθελαν το δικαίωμα ψήφου.

«Επικίνδυνη και αποκρουστέα η γυναικεία ψήφος»

Οι Ελληνίδες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν με το επιχείρημα ότι είχαν περίοδο και η ψήφος τους ήταν «επικίνδυνη και αποκρουστέα», καθώς θεωρούνταν ανισόρροπες και σε έξαλλη κατάσταση. Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Νέα Ημέρα» στις 20 Μαρτίου 1928: «Παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν… Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ψηφίστηκε στις 28 Μαΐου του 1952, χωρίς όμως τελικά να συμμετάσχουν στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου, γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Στις 18 Ιανουαρίου 1953, στις επαναληπτικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ήταν η Ελένη Σκούρα με το κόμμα του «Ελληνικού Συναγερμού, που μαζί με τη Βιργινία Ζάννα με το κόμμα των «Φιλελευθέρων», γράφτηκαν στην ιστορία ως οι δυο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.

«Οι Θεσσαλονικείς και γενικώτερον οι ψηφοφόροι του Νομού Θεσσαλονίκης, είχαν πρώτοι χθες εξ όλων των Ελλήνων την τιμήν να ψηφίσουν και να αγωνισθούν διά την ανάδειξιν γυναικός εις το βουλευτικόν αξίωμα, κατόπιν της υποδείξεως γυναικών, ως επισήμων υποψηφίων υπό του Ελληνικού Συναγερμού και των συνεργαζομένων κομμάτων ΕΠΕΚ-Φιλελευθέρων», έγραφε η εφημερίδα «Τα Νέα» την επομένη ημέρα 19 Ιανουαρίου.

Η Ελένη Σκούρα ορκίζεται βουλευτής

Στις 18 Ιανουαρίου 1953 η Ελένη Σκούρα εξελέγη βουλευτής στον Νομό Θεσσαλονίκης με το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού. Στην πρώτη δήλωση μετά την εκλογή της τόνισε: «Είμαι βαθύτατα συγκεκινημένη από την νίκην, που επετεύχθη ύστερα από ένα σκληρόν αγώνα. Η σκέψις μου στρέφεται με μεγάλην ευγνωμοσύνην προς τον στρατάρχην Παπάγον και τους συνεργάτας του. Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου, τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης».

Στις 31 Ιανουαρίου 1953 η Ελένη Σκούρα ορκίζεται και εκφωνεί τον πρώτο της κοινοβουλευτικό λόγο. Ο πρόεδρος της Βουλής, Ιωάννης Μακρόπουλος, την προσφωνεί «κυρία βουλευτίδα», με αποτέλεσμα να προκληθεί συζήτηση, αν ο όρος αυτός θα καθιερωθεί για τις γυναίκες μέλη του ελληνικού κοινοβουλίου.

Η Ελένη Σκούρα παρέμεινε βουλευτής έως το 1956. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Πολιτεία της είχε υποσχεθεί τιμητική σύνταξη, που ποτέ δεν δόθηκε και στα τελευταία χρόνια της ζωή της αναγκάστηκε να πουλήσει τα παράσημα και τα μετάλλιά της για να εισαχθεί στο Χαρίσειο Γηροκομείο της Θεσσαλονίκης.

Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 1991, στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος Βόλου τίμησε την πρώτη γυναίκα βουλευτή της Ελλάδας, στήνοντας την προτομή της στον εξωτερικό χώρο του Δημαρχείου το 2007.

Οι εκλογές τις 19 Φεβρουαρίου 1956 και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος

Οι πρώτες κανονικές βουλευτικές εκλογές που πήραν μέρος οι γυναίκες όλης της ελληνικής επικράτειας ήταν οι εθνικές εκλογές τις 19 Φεβρουαρίου 1956 με ένα περίπλοκο εκλογικό σύστημα που έδωσε τη νίκη στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Τότε η αντιπολίτευση πλειοψήφησε στην κάλπη με ποσοστό 48,15% (1.620.007 ψήφοι), αλλά συγκέντρωσε πολύ λιγότερες έδρες (132) από την ΕΡΕ του Καραμανλή. Τελικά, ο Καραμανλής σχημάτισε κυβέρνηση με άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 165 εδρών και εκλογικό ποσοστό 47,38% (1.594.112 ψήφοι).

Στο κυβερνητικό σχήμα έσπευσε να συμπεριλάβει και την εκλεγμένη Λίνα Τσαλδάρη, χήρα του ιστορικού αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος, Παναγή Τσαλδάρη τοποθετώντας την στο υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.

Την ίδια χρονιά, στις δημοτικές εκλογές, εκλέγεται η πρώτη γυναίκα δήμαρχος. Ήταν η Μαρία Δεσύλλα-Καποδίστρια, δισέγγονη του αδερφού του Ιωάννη Καποδίστρια και σύζυγος του κερκυραίου βιομηχάνου και δημάρχου Σταμάτιου Δεσύλλα, η οποία εκλέχτηκε πανηγυρικά στις αναπληρωματικές εκλογές του νησιού.

Ωστόσο, έπρεπε να καταρρεύσει η δικτατορία των Συνταγματαρχών και στο μεταπολιτευτικό Σύνταγμα του 1975, που ψήφισε στις 7 Ιουνίου η Ε’ Αναθεωρητική Βουλή και καθιέρωνε την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, ορίζεται επιτέλους ότι «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι», έχοντας ίσα πολιτικά δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Καμία γυναίκα δεν έχει εκλεγεί πρωθυπουργός της Ελλάδας για κανονική κυβερνητική θητεία, αλλά η Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου υπηρέτησε ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας, επικεφαλής μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης, μεταξύ 27 Αυγούστου και 21 Σεπτεμβρίου 2015. Η πρώτη γυναίκα που ήταν επικεφαλής ενός μεγάλου πολιτικού κόμματος ήταν η Αλέκα Παπαρήγα, η οποία υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας από το 1991 έως το 2013.