Οι «άγνωστοι» αρχαιολογικοί θησαυροί του Πειραιά μέσα από τον φακό του Κλεισθένη

Στις 18 Ιουλίου 1959, στο κέντρο της πόλης του Πειραιά, επί της Λεωφ. Β. Γεωργίου Α', ένα χάλκινο χέρι σταμάτησε το κομπρεσέρ της εταιρείας που πραγματοποιούσε εργασίες για το δίκτυο ύδρευσης. Με έκπληξη ο χειριστής του μηχανήματος και αργότερα οι υπόλοιποι εργάτες είδαν να ξεπροβάλλουν από το χώμα τα δάκτυλα του χεριού ενός χάλκινου αγάλματος. Η ανακάλυψη αυτή προκάλεσε μια σειρά αλυσιδωτών ενεργειών: ειδοποιήθηκε αρχικά ο επόπτης του συνεργείου έπειτα ο Διευθυντής Έργων της «Υδρεξ» και όπως ήταν φυσικό και επακόλουθο η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Σε λίγο κατέφθασαν στο σημείο ειδοποιημένοι από τον φύλακα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιώς ο Διευθυντής Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας και ο Έφορος Αττικής.  Ο τότε Υπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως κ. Τσάτσος ζήτησε τηλεφωνικά να μάθει οτιδήποτε που θα μπορούσε να διαφωτίσει τον τότε Πρωθυπουργό κ. Καραμανλή ο οποίος πήγε προσωπικά να δει τα ευρήματα.

Η αρχαιολογική υπηρεσία συνέχισε την ανασκαφή λίγο πιο κάτω και την 25 Ιουλίου του 1959 βρήκε χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς (ύψους 2.35μ), χάλκινο άγαλμα της Αρτέμιδος (1.55μ) και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα όπως ασπίδες και στήλες.

Τα αντικείμενα που χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους, από τον 5ο έως και τον 1ο αι. π.Χ., είχαν τοποθετηθεί σχεδόν αγκαλιασμένα, μέσα σε όρυγμα στο δάπεδο ενός κτηρίου, που βρισκόταν πολύ κοντά στο θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο της αρχαίας πόλης. Τα ανασκαφικά και ιστορικά τεκμήρια οδήγησαν στην υπόθεση της απόκρυψης με σκοπό να διασωθούν από την επικείμενη επίθεση του Σύλλα εναντίον της Αττικής, το 86 π.Χ.

Οι φωτογραφίες του Κλεισθένη Δασκαλάκου από εκείνες τις ημέρες του Ιουλίου 1959 και αποτυπώνουν με τον πλέον παραστατικό τρόπο τα γεγονότα.

Συνολικά βρέθηκαν: 

• Ο Κούρος (το αρχαιότερο σωζόμενο ελληνικό χυτό άγαλμα και χρονολογείται στα μέσα του 6ου π. Χ. αιώνα. Ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα. Έχει ύψος 1.92 μ. και εκτείνει το δεξί του πόδι.
• Η ερμαϊκή στήλη, ύψους 1.20 μ. περίπου, με την κεφαλή του γενειοφόρου Ερμή που αντιγράφει παλαιότερο αρχαϊστικό τύπο, είχε τοποθετηθεί πάνω από το σώμα του Κούρου για να του προστατεύει τα χέρια που εξείχαν.
• Το άγαλμα της Κόρης των κλασικών ή ελληνιστικών χρόνων ήταν δεξιά από τον Κούρο και ανάποδα, δηλαδή ήταν γυρισμένο αριστερά με το κεφάλι κοντά στα πόδια του Κούρου. Ύψος 1.94 μ. Αναγνωρίστηκε σαν Άρτεμις και θεωρήθηκε ότι το έφτιαξε ο Ευφράνωρ.
• Χάλκινη επένδυση ασπίδας διακοσμημένη μ’ ανάγλυφη παράσταση τεθρίππου, διαμέτρου  0,90 μ. περίπου.
  
• Χάλκινο άγαλμα Αρτέμιδας, αρ. 4648, των κλασικών χρόνων, ύψος 1.55 μ., με αττικό ψηλά ζωσμένο πέπλο και ιμάτιο γύρω από τους ώμους. Στην πλάτη της κρέμεται η φαρέτρα. Βρέθηκε ν’ αγκαλιάζει το άγαλμα της Αθηνάς. Έρχεται από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ.
• Το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς, αρ. 4646, ύψους 2.35 μ., είναι αξιοθαύμαστο έργο. Το κεφάλι της, καλυμμένο με κορινθιακή περικεφαλαία, εικονίζεται στα ελληνικά χαρτονομίσματα των 100 δραχμών (έκδοση 1978) με την ένδειξη «Αθηνά Πειραιώς».
• Το χάλκινο τραγικό προσωπείο ύψους 0,45 μ., βρέθηκε μέσα στο κούφιο άγαλμα της Αθηνάς.
• Δεύτερη ερμαϊκή στήλη του 1ου αιώνα π. Χ.
• Μαρμάρινο κιονόμορφο άγαλμα γυναικείας μορφής ύψους περίπου ενός μέτρου, μιας Αρτέμιδας Κινδυάς ίσως. Έχει δικό της τρόπο ένδυσης αφού είναι ζωσμένη περίεργα.