Πώς σχετίζονται τα αυτοάνοσα νοσήματα με τον κορωνοϊό

Η COVID-19 σχετίζεται με έξαρση ή πυροδότηση διαφόρων αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Η γυροειδής αλωπεκία (Alopecia Areata-ΑΑ) είναι αυτοάνοση τριχόπτωση που εμφανίζεται σε ευαίσθητα άτομα από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως ιούς, εμβολιασμούς και ψυχολογικό στρες.

Υψηλότερη η επίπτωση της γυροειδούς αλωπεκίας σε ασθενείς με COVID-19

Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός αναφορών για εμφάνιση, έξαρση και επανεμφάνιση της γυροειδούς αλωπεκίας μετά την COVID-19. Ωστόσο, τα στοιχεία που υποστηρίζουν τη συσχέτιση μεταξύ COVID-19 και γυροειδούς αλωπεκίας ήταν περιορισμένα μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο «JAMA Dermatology» στις 10 Ιανουαρίου 2024, και συνοψίζουν η παθολόγος καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η βιολόγος Παναγιώτα Ζαχαράκη, σε σύγκριση 259.369 ασθενών με COVID-19 με αντίστοιχους υγιείς (μάρτυρες) που δεν είχαν νοσήσει, βρέθηκε ότι η επίπτωση της γυροειδούς αλωπεκίας σε ασθενείς με COVID-19 ήταν αναλογικά υψηλότερη από την επίπτωση στην ομάδα ελέγχου.

Η συχνότητα εμφάνισης γυροειδούς αλωπεκίας μετά την COVID-19 αυξήθηκε σημαντικά

Κατά τη μελέτη αυτή, η συχνότητα εμφάνισης γυροειδούς αλωπεκίας μετά την COVID-19 αυξήθηκε σημαντικά σε όλες τις ομάδες άνω των 20 ετών, ανεξαρτήτως φύλου. Αυτή η σημαντική αύξηση της επίπτωσης και του επιπολασμού της γυροειδούς αλωπεκίας μετά τον COVID-19 υποστηρίζει τον πιθανό ρόλο του ιού στην εμφάνιση και έξαρση της γυροειδούς αλωπεκίας, αν και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες επίσης, όπως το ψυχολογικό στρες, μπορεί να έχουν συμβάλει στην εμφάνιση της γυροειδούς αλωπεκίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Οι πιθανοί μηχανισμοί της γυροειδούς αλωπεκίας μετά την COVID-19 περιλαμβάνουν αντιγονική μοριακή μίμηση μεταξύ του SARS-CoV-2 και των αντιγόνων του θύλακου της τρίχας, ενεργοποίηση κυτταροκινών και ακολούθως ενεργοποίηση της φλεγμονώδους απόκρισης. Αυτή η μελέτη αναδεικνύει την επιδημιολογική συσχέτιση μεταξύ της COVID-19 και της γυροειδούς αλωπεκίας, και απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να επικυρώσουν τη συσχέτιση μεταξύ διαφόρων ανοσολογικών νοσημάτων και της νόσησης από COVID-19.

Λοιμώξεις αναπνευστικού: Γιατί αυξήθηκαν μετά την πανδημία - Το ανοσοποιητικό σύστημα και η επίδραση του long Covid 

Με το τέλος της πανδημίας παρατηρήθηκε μεγαλύτερος αριθμός λοιμώξεων αναπνευστικού από διαφόρους λοιμογόνους παράγοντες, όπως ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV), ωστόσο η αιτιολογία είναι ακόμη αβέβαιη.

Ο όρος «ανοσιακό χρέος» αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία το 2021, και ορίζεται ως η ελλιπής διέγερση του ανοσοποιητικού είτε λόγω των μειωμένων κυκλοφορούντων αναπνευστικών ιών με τη χρήση μη φαρμακευτικών μέτρων πρόληψης, όπως η χρήση μάσκας, αντισηψίας κ.λπ., ή και λόγω της παράλληλης μείωσης του εμβολιασμού εναντίον άλλων λοιμώξεων κατά την πανδημία, και είχε προβλεφθεί ότι αυτό το «χρέος» θα αποπληρωθεί μετά το πέρας της πανδημίας.

Η παθολόγος καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και ο ιατρός Παναγιώτης Μαλανδράκης συνοψίζουν τα πρόσφατα δεδομένα που δημοσιεύθηκαν στις 10 Ιανουαρίου στο διεθνές περιοδικό «JAMA». Σύμφωνα με αυτή τη σύνοψη, οι κινεζικές αρχές ανακοίνωσαν τον Νοέμβριο του 2023, ότι μετά την άρση των προστατευτικών μέτρων, παρατηρήθηκε αύξηση στις λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Γιατί αυξήθηκαν οι λοιμώξεις του αναπνευστικού - Ποιο το όφελος των εμβολίων

Το ίδιο έχει παρατηρηθεί και διεθνώς. Το όφελος των εμβολίων, πέρα από την προστασία από ένα ορισμένο παθογόνο είναι και μία προστασία από άλλα διαφορετικά παθογόνα, μέσω μίας διαδικασίας που λέγεται «ετερόλογη ανοσία». Ένας επιπρόσθετος όρος που χρησιμοποιήθηκε στη βιβλιογραφία είναι η «ανοσιακή κλοπή» που είναι η μείωση της ανοσίας που οφείλεται στον ίδιο τον ιό SARS-CoV-2, αφήνοντας κάποιον ασθενή μετά από λοίμωξη COVID-19 πιο ευάλωτο σε μία επόμενη λοίμωξη. Η προσπάθεια τα προηγούμενα χρόνια να ελεγχθεί η πανδημία COVID-19, οδήγησε σε λιγότερες λοιμώξεις αναπνευστικού σε εκείνες τις χρονιές και αυτό με τη σειρά του αύξησε τον αριθμό των λοιμώξεων τα επερχόμενα έτη, ακολουθώντας τις βασικές αρχές της επιδημιολογίας των λοιμώξεων.

Η χαμηλή επίπτωση του RSV κατά την πανδημία οδήγησε στη μείωση των αντισωμάτων των ενηλίκων που προστατεύουν από τη σοβαρή λοίμωξη. Τα νεογνά στηρίζονται στα αντισώματα της μητέρας για την προστασία τους.

Ο ιός SARS-CoV-2 προκαλεί μία ανοσοκαταστολή μετά την οξεία λοίμωξη, κάτι που είναι γνωστό και με άλλες ιογενείς λοιμώξεις, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται να «επιδιορθωθεί» μετά από τη λοίμωξη. Σύμφωνα με μελέτη στις ΗΠΑ, ο κίνδυνος για την εμφάνιση RSV λοίμωξης στα παιδιά που προηγουμένως είχαν νοσήσει με COVID-19 ήταν 6,4%, συγκριτικά με το 4,3% των παιδιών που δεν είχαν νοσήσει.

Long Covid: Πώς σχετίζεται με την αύξηση λοιμώξεων

Επιπρόσθετα, το ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζει και τη νόσο του μακροχρόνιου COVID-19 «long COVID» που απασχολεί αρκετά τη διεθνή βιβλιογραφία. Το μακροχρόνιο COVID έχει αποδοθεί και στην χρόνια διέγερση του ανοσοποιητικού από την παρουσία αντιγόνου του ιού.

Αυτή η διέγερση του ανοσοποιητικού επιβεβαιώθηκε και σε άλλες μελέτες ασθενών που ανάρρωσαν από σοβαρή νόσο COVID-19, στους οποίους μετρήθηκαν διαταραχές εκφράσεων γονιδίων των αιμοποιητικών κυττάρων, και αυξημένα μόρια φλεγμονής ακόμη και 1 έτος μετά τη νόσησή τους από τον ιό αυτό.

Νοσοκομείο «Σωτηρία»: Τα στοιχεία της διεθνούς έρευνας για τον Long Covid

Σε διεθνή μελέτη για τον long Covid, υπό την ομπρέλα του Ελληνικού Ινστιτούτου Μελέτης της Σήψης, συμμετέχει το Νοσοκομείο «Σωτηρία», το πρώτο κέντρο στη χώρα όπου ξεκίνησε παρεμβατική θεραπεία με αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

«Είμαστε το πρώτο κέντρο στην Ελλάδα που ξεκίνησε την πρώτη παρεμβατική θεραπεία με αντιφλεγμονώδες φάρμακο σε ασθενείς με long Covid, οι οποίοι επιλέγονται με αυστηρά κριτήρια», δηλώνει στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ» η παθολόγος-λοιμωξιολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑ στην Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική του νοσοκομείου «Η Σωτηρία» και επιστημονικά υπεύθυνη του Post Covid Ιατρείου, Γαρυφαλλιά Πουλάκου.

«Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία εγκεκριμένη θεραπεία για το long Covid»

«Το ιατρείο μας συμμετέχει στη διεθνή πολυκεντρική μελέτη που γίνεται υπό την ομπρέλα του Ελληνικού Ινστιτούτου Μελέτης της Σήψης με κύριο ερευνητή τον Ευάγγελο Γιαμαρέλλο Μπουρμπούλη. Πρόκειται για μελέτη που είναι κατατεθειμένη στην ΕΕ και στον ΕΟΦ και έχει αδειοδοτηθεί» προσθέτει.

Όπως εξηγεί η κ. Πουλάκου, οι ασθενείς που μετέχουν στη μελέτη ελέγχονται για ευρήματα στον πνεύμονα και για παρουσία φλεγμονής.

«Όταν τηρούν αυτά τα κριτήρια μπαίνουν στη μελέτη, η οποία έχει ξεκινήσει από την ομάδα μας εδώ και περίπου δύο μήνες και αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος. Έχουν ενταχθεί πάνω από 20 ασθενείς και προοδευτικά θα ενταχθούν και άλλοι από άλλα κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού».

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία εγκεκριμένη θεραπεία για το long Covid, καθώς όλες οι θεραπείες είναι υποστηρικτικές, τονίζει η κ. Πουλάκου, εκφράζοντας παράλληλα την πεποίθηση και την ελπίδα ότι η μεγάλη αυτή διεθνής μελέτη θα έχει επιτυχή αποτελέσματα.

Ο long Covid δεν προϋποθέτει βαριά νόσηση

Το Post Covid Ιατρείο του «Σωτηρία» θεωρείται κέντρο αναφοράς, καθώς ήταν το πρώτο που άνοιξε στην πανδημία και λειτουργεί από τον Μάιο του 2020, με συνεχή ροή ασθενών έκτοτε.

Η πλειονότητα αυτών, όπως λέει η κ Πουλάκου, δεν είναι άνθρωποι που έχουν περάσει από νοσηλεία, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά υποφέρουν από μακροχρόνια συμπτώματα, ενώ νόσησαν ελαφρά στο σπίτι τους.

«Έχουμε ξεπεράσει τους 3.000 ασθενείς από την αρχή της πανδημίας και σταθερά παρακολουθούμε γύρω στους 200 σε κυλιόμενη βάση, γιατί κάποιοι από αυτούς έχουν θεραπευθεί ή κάποιοι έρχονται για έναν τυπικό επανέλεγχο».

Τα post Covid ιατρεία εκτιμά ότι θα παραμείνουν, καθώς για κάποιους ασθενείς περνάνε μήνες ή χρόνια για να απαλλαγούν από τη συμπτωματολογία.

Για τα συμπτώματα της τελευταίας παραλλαγής Όμικρον και τι διαφορές που υπάρχουν σε σχέση με τις προηγούμενες παραλλαγές, η κ. Πουλάκου σημειώνει: «Φαίνεται ότι κάνει λίγο λιγότερο long Covid, από τις προηγούμενες, όμως δεν είναι αμελητέα τα ποσοστά. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν δημοσιευτεί πρόσφατα από την Κίνα, 6 με 12 μήνες μετά τη νόσηση, 55% των ανθρώπων που νόσησαν ελαφρά και δεν χρειάστηκαν νοσηλεία, έχουν συμπτώματα long Covid».

Τα συμπτώματα, όπως λέει, είναι κυρίως κόπωση, διαταραχές μνήμης και διάθεσης, διαταραχές στη σκέψη, πόνος στο στήθος και βήχας.

«Στις προηγούμενες παραλλαγές ήταν πιο συχνά τα αναπνευστικά συμπτώματα. Βεβαίως τα συμπτώματα είναι πάρα πολλά που συνιστούν αυτό που σήμερα λέμε long Covid και ξεπερνούν πλέον τα 200» καταλήγει.

Η σημασία του εμβολιασμού

«Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι ο εμβολιασμός στον οποίο επιμένουμε, αφενός μεν αποτρέπει τα πολύ κακά αποτελέσματα, δηλαδή σοβαρή νόσηση, είσοδο στο νοσοκομείο ή στη ΜΕΘ, αφετέρου μειώνει και το long Covid» σημειώνει η κ. Πουλάκου και προσθέτει:

«Έχουν υπάρξει και μελέτες που δείχνουν ότι κάποιος που νοσεί, αλλά μένει στο σπίτι, έχει την ίδια πιθανότητα να πάθει long Covid με κάποιον άλλον που νοσηλεύτηκε».

Ο εμβολιασμός και τα αντιικά προφυλάσσουν από long Covid

Σημειώνεται ότι πρόσφατη αμερικανική μελέτη στην οποία συμμετείχαν ερευνητές από 17 συστήματα υγείας στις ΗΠΑ έδειξε ότι ο εμβολιασμός στα παιδιά δεν μειώνει απλά τον κίνδυνο σοβαρής οξείας νόσου, αλλά αποτελεί ασπίδα προστασίας για long Covid.

«Όπως και στην αρχή της πανδημίας έτσι και τώρα, η βαρύτητα της νόσησης δεν παίζει ρόλο αν κάποιος θα εμφανίσει μακροχρόνια συμπτώματα. Επίσης, μία άλλη σημαντική παράμετρος στην αποτροπή του long Covid, είναι η έγκαιρη λήψη αντιικών σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα», αναφέρει η διακεκριμένη λοιμωξιολόγος.

Τα μακροχρόνια συμπτώματα της γρίπης δεν είναι καινούργιο φαινόμενο

Όσον αφορά τα μακροχρόνια συμπτώματα γρίπης που τελευταία αναφέρονται ως long flu, η κ. Πουλάκου σχολιάζει:

«Με την πανδημική γρίπη του 1920 είχε παρουσιαστεί ένα σύμπτωμα, το οποίο ήταν μακροχρόνιο και λεγόταν ληθαργική εγκεφαλοπάθεια. Αυτό ανήκει πια στην ιστορία. Παρόλα αυτά με τη γρίπη έχουμε μία χρονιότητα συμπτωμάτων. Δεν έχουν να κάνουν όμως, τόσο πολύ με την ψυχική σφαίρα, τις γνωσιακές λειτουργίες, τον ύπνο κλπ όπως με την Covid-19, αλλά με το αναπνευστικό σύστημα. Μεγάλη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο Lancet Infectious Diseases τελευταία και περιλαμβάνει και δεδομένα προ πανδημίας για τη γρίπη, άλλαξε λίγο το σκηνικό εδώ και 1-2 μήνες, με αποτέλεσμα να έχει αρχίσει να κυκλοφορεί ο όρος long flu».

«Σύμφωνα με τη μελέτη», συνεχίζει η κ. Πουλάκου, «φαίνεται ότι και η γρίπη, ταλαιπωρεί πάρα πολύ αυτούς που νοσούν και νοσηλεύονται στο νοσοκομείο, με αύξηση της θνητότητας, επανεισαγωγές, και κατακρήμνιση της ποιότητας ζωής. Από τη γρίπη κινδυνεύουν άνθρωποι που έχουν ήδη πνευμονολογικά προβλήματα και αυτό μπορεί να τους κοστίσει μία μακροχρόνια κατάσταση, (με συμπτώματα όπως βήχα, δύσπνοια και επιδείνωση του προϋπάρχοντάς νοσήματος των πνευμόνων), που αν θέλουμε τη λέμε και long flu».

Όσο για το χρονικό διάστημα που προσδιορίζει τη μακροχρόνια εμφάνιση της γρίπης, η κ. Πουλάκου αναφέρει: «Μετά τους 3 μήνες πάντα. Δεν είναι όμως η γρίπη αυτή καθαυτή, αλλά οι επιπλοκές της και η απορρύθμιση του υποκείμενου νοσήματος».

«Το φαινόμενο όπως διευκρινίζει δεν είναι καινούργιο. Παρατηρείται εδώ και χρόνια, απλά δημοσιεύθηκε τους τελευταίους μήνες και πλέον έχουμε αποκτήσει την ευαισθησία και το αναγνωρίσαμε τώρα χρησιμοποιώντας σαν οδηγό, όσα μάθαμε από την πανδημία του κορονοϊού».

Πηγή: ΑΠΕ- ΜΠΕ