Μια παλαιο-δεξιά αντίληψη για το μέλλον της πόλης

Ακούω ότι υπάρχουν υπόγειες σκέψεις για την υφαρπαγή του οικοπέδου στο οποίο βρίσκεται σήμερα το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), από ομάδα επενδυτών —με άκρες στο πολιτικό σύστημα— προκειμένου να ανεγερθεί μια ακόμη πολυτελής τουριστική μονάδα (ξενοδοχείο) η οποία να διαμορφώνει ένα τρίγωνο μαζί με το Χίλτον και το Κάραβελ: η γενικότερη κατεύθυνση είναι, τουλάχιστον για την Αθήνα, ο μαζικός τουρισμός και δη στο «πολιτιστικό πολύτροπο» που εκτείνεται από το Θησείο μέχρι το κάτω Παγκράτι.

Στην ευρύτερη αυτή ενότητα, στους «πράσινους ελκυστές» συγκαταλέγονται και τα πάρκα και οι ζώνες πρασίνου που διασώθηκαν· από τον Εθνικό Κήπο, το Βυζαντινό Μουσείο και το Λύκειον, έως το ΕΙΕ και ακόμη παραπέρα: το Νοσοκομείο και το Άλσος Συγγρού, την Καισαριανή και εν τέλει τονΥμηττό. Δεν είναι τυχαίο που με αυτή η «ζώνη» περιγράφω λίγο-πολύ τη διαδρομή του Ιλισσού, όταν ήταν ακόμη ποτάμι και όταν δεν είχαν ακόμη διαμορφωθεί οι αντιλήψεις που κυριαρχούν σήμερα για τις χρήσεις γης στα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι εν λόγω αντιλήψεις ήταν εκείνες που ροκάνισαν το πράσινο και μπάζωσαν τα ρέματα, διώχνοντας έτσι το «ζωντανό» στοιχείο από την καρδιά των πόλεων και βάζοντας στη θέση του μια μηχανική καρδιά από τσιμέντο, άσφαλτο, σίδερο και κυλιόμενες σκάλες.

Για να επανέλθω στο ΕΙΕ, προφανώς έχουμε να κάνουμε με ένα άκρως προνομιούχο ακίνητο, με ανοιχτό ορίζοντα μπροστά του και με αρκετή δόση πρασίνου απέναντί του, κάτι που ζυγίζει βαριά με επενδυτικούς όρους, αν αφήσουμε απέξω, προς το παρόν, το ζήτημα της έρευνας και της επιστήμης ως επένδυσης, αξίες δηλαδή που υπηρετεί το ως άνω ίδρυμα.

Καθώς όμως οι τιμές των ακινήτων ανεβαίνουν και το πράσινο γίνεται όλο και σπανιότερο, νέες ορέξεις ανοίγουν και νέες ανάγκες αναδύονται για τις λεγόμενες υποδομές: απέναντι ακριβώς από το ΕΙΕ βρίσκεται το πάρκο Ριζάρη που με τα χίλια ζόρια σώθηκε μέχρι σήμερα και το οποίο καλείται τώρα να θυσιαστεί εξαιτίας των έργων για τονκαινούργιο σταθμό του μετρό. Το εργοτάξιο του μετρό θα «απομακρύνει» την υπάρχουσα βλάστηση, μάλλον οριστικά, τουλάχιστον εκεί που θα αναπτυχθούν οι ανωδομές από συμπαγείς και επιφάνειεςκαθόλου φιλικές προς τη χλωρίδα. Ήδη, ο απερχόμενος δήμαρχος με το βαρύ μητρώο, συνέγραψε μνημόνιο με την επιχείρηση «Αττικό Μετρό», ενώ ο χορηγός του πάρκου —ο εφοπλιστής Νικόλαος Πατέρας— προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Τον γνωρίζω τον αντίλογο: «κάποιοι θέλουν να μας γυρίσουν στον πολιτισμό των ημιαγρίων που ζούσαν στις σπηλιές»· αυτό θα πουν. Όχι κυρίες και κύριοι: ο νέος πολιτισμός μετριέται πλέον με το ποσοστό πρασίνου ανά κάτοικο και του ελεύθερου χώρου ως προς τον δομημένο. 

Μα και οι νέες ανάγκες; Ο τουρισμός, οι συγκοινωνίες;

Υπάρχουν λύσεις, μόνο που στοιχίζουν συνήθως ακριβότερα. Ήδη, η εταιρεία-εργολάβος έχει υποδείξει κάποιες εξ αυτών —π.χ. την μεταφορά της τρύπας του μετρό—όμως, από την άλλη πλευρά, οι αντιστάσεις είναι ισχυρές και θα φανούν ακόμα πιο ανάγλυφες όταν ο νέος δήμαρχος, ο κ. Χάρης Δούκας, θα προσπαθήσει, αυτό το θεωρώ βέβαιο, να βγάλει τα κάστανα από τις φωτιές που άναψαν οι άλλοι. Για να είμαστε όμως δίκαιοι, ας πιστώσουμε στον Σύλλογο (Πολιτών) Αρδηττού, την πρώτη διάσωση του πάρκου για το οποίο γίνεται η συζήτηση —το πάρκο έχει έκταση περίπου 15 στρέμματα με 10 περίπου στρέμματα δασικού χαρακτήρα με 98 δέντρα, 406 θάμνους και 9 στρέμματα χλοοτάπητα— μνημονεύοντας επίσης τη συνδρομή και του Απόστολου Κακλαμάνη, τότε δημάρχου.

Εκτιμώ ότι ο «αγώνας» δεν θα είναι εύκολος, όταν μάλιστα επίκεινται και άλλα μέτωπα, όπως αυτό της απομάκρυνσης του αυθαίρετου (;) κολυμβητήριου κάτω από τη Βασιλίσσης Όλγας και η πρόταση αναβίωσης ενός μέρους της κοίτης του Ιλισσού, δίπλα στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής και δυο βήματα από το Ολυμπείον. Είναι προφανές ότι ο νέος δήμαρχος έχει πολλή δουλειά και απ’ ό,τι φαίνεται είναι αποφασισμένος, αλλά από μόνο του αυτό δεν αρκεί. Εδώ και τώρα πρέπει να βρεθούν οι συμμαχίες και να βάλουν πλάτη: στο ΥΠΠΟ, στα πολιτικά κόμματα, στις οργανώσεις, στα πανεπιστήμια, στα ΜΜΕ και σε όλους όσοι νοιάζονται για το μέλλον της πόλης. Χωρίς πολλές αυταπάτες για το τελικό αποτέλεσμα· περισσότερο για το ταξίδι.

Αφήνω προς το παρόν απέξω την πεζοδρόμηση (ή όχι) της Βασιλίσσης Όλγας, αν και έχει μια κραυγαλέα συγγένεια με τα ως άνω, καθώς και μια αντίστοιχη δυναμική. Ίσως όμως απαιτεί και άλλεςειδικότητες, εκτός της δικής μου,. Επιφυλάσσομαι να επανέλθω επί του θέματος με αφορμή την επίσης καρατόμηση του «κακόμοιρου» πάρκου της Πλατείας Εξαρχείων, λόγω μετρό, λέγοντας μόνο το εξής (απευθυνόμενος με την ευκαιρία και στον Στέφανο Μάνο, βλ. άρθρο του στην Κ, 10.11.23): δεν είναι μόνο τα λίγα δέντρα που ήδη κόβονται και θα κοπούν, αλλά η γενικότερη επίθεση στο πράσινο και στους ελεύθερους χώρους σε μια πόλη που δεν έχει τίποτα από τα δυο. Το επιχείρημα της μεγαλύτερης σημασίας των υποδομών έναντι των ελάχιστων καταλοίπων του φυσικού περιβάλλοντος, είναι απλώς μια παλαιο-δεξιά αντίληψη, δυστυχώς διαδεδομένη ακόμα και στις τάξεις των «πεφωτισμένων».