Ελλαδα

Σαν σήμερα 18 Οκτωβρίου 1920 γεννήθηκε η Μελίνα Μερκούρη

Η πορεία στην υποκριτική, η πολιτική και ο αγώνας για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Σαν σήμερα 18 Οκτωβρίου: Το 1920 γεννήθηκε η Μελίνα Μερκούρη - Η πορεία στην υποκριτική, η πολιτική και ο αγώνας για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Χαρισματική, αγωνίστρια... Οι λέξεις είναι λίγες για να περιγράψουν μία σπουδαία Ελληνίδα: τη Μελίνα Μερκούρη. Η ηθοποιός και πολιτικός γεννήθηκε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 18 Οκτωβρίου 1920 και αποτελέσε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο τόσο για τον ελληνικό και διεθνή κινηματογράφο, όσο και για την ελληνική πολιτική σκηνή, δίνοντας «αγώνα ζωής» για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα.

Η Μελίνα Μερκούρη καταγόταν από μία πολύ γνωστή οικογένεια της Αθήνας, με αρβανίτικες ρίζες, που προερχόταν από την Αργολίδα και μέλη της είχαν πολεμήσει στην Επανάσταση του 1821. Ο παππούς της Μελίνας, Σπυρίδων Μερκούρης, είχε διατελέσει για πολλά χρόνια δήμαρχος Αθηναίων. Ο πατέρας της, Σταμάτης Μερκούρης, ήταν αξιωματικός του Ιππικού και χρημάτισε βουλευτής και υπουργός (Λαϊκόν Κόμμα, Εθνικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα, Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) ενώ για πολλά χρόνια συμμετείχε στη διοίκηση της ομάδας του Παναθηναϊκού. Στην κατοχή, ο Σταμάτης Μερκούρης ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση με την ονομασία «Ριζοσπαστική Οργάνωσις» τον Ιανουάριο του 1942. Ο θείος της, Γεώργιος Μερκούρης, είχε ακροδεξιές πολιτικές απόψεις και ήταν ιδρυτής του Ελληνικού Εθνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, καθώς και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας την περίοδο της Κατοχής, γεγονός που προκάλεσε την οργή της οικογένειας Μερκούρη, ενώ αρνήθηκαν να παραστούν στην κηδεία του, το 1943. Η μητέρα της, Ειρήνη Λάππα, ήταν αδελφή του ναυάρχου Πύρρου Λάππα, ο οποίος διατέλεσε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, γενικός γραμματέας της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων και αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου του βασιλιά Παύλου.

Η Μελίνα Μερκούρη και το άστρο της υποκριτικής

Το Σεπτέμβρη του 1938 η Μελίνα Μερκούρη γίνεται δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με συμμαθητές τη Δέσπω Διαμαντίδου, την Αλέκα Παΐζη, τον Ανδρέα Φιλιππίδη, τον Αλέξη Δαμιανό κ.ά. Το χειμώνα του 1939 παντρεύεται τον Παναγή Χαροκόπο. Στα τέλη της δεκαετίας του 40, η Μελίνα γνώρισε τον Πύρρο Σπυρομήλιο με τον οποίο υπήρξαν ζευγάρι για εφτά ολόκληρα χρόνια. Κατά πολλούς υπήρξε ο μεγάλος έρωτας της ζωής της, πριν συναντήσει τον Ντασέν. Ο Πύρρος Σπυρομήλιος ήταν αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού και ήρωας του αλβανικού μετώπου. Πέθανε τον Μάρτιο του 1961 από υπερτροφία της καρδιάς, γεγονός που συνέτριψε τη Μελίνα, παρόλο που είχαν μεσολαβήσει πέντε χρόνια από τον οριστικό χωρισμό τους.

Το 1955 υπήρξε η χρονιά - σταθμός της καριέρας και της ζωής της. Ήταν η χρονιά που πρωταγωνίστησε στην πρώτη κινηματογραφική της ταινία, τη Στέλλα. Η ταινία διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών και κατά την προβολή της, γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Ζυλ Ντασέν, με τον οποίο έμεινε μαζί του, έως το τέλος της ζωής της.

Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944 στο Θέατρο Βρετάνια με το θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» και ακολουθεί το έργο του Laszlo Bus-Fekete «Η κόμισσα και ο καμαριέρης». Ακολουθούν: 1945-1946 «Μις Μπα», «Θα σε παντρευτώ Τέρας», «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», «Πωλείται Κέφι», «Η Μπόρα Πέρασε», «Επικίνδυνη Στροφή», «Ο Άνθρωπος και τα Όπλα», «Φαύλος Κύκλος», «Της Νύχτας τα Καμώματα», «Ένας Φίλος θα ‘ρθει απόψε» 1946 «Τρισεύγενη», «Ανατολικά του Σουέζ», «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου», 1947 «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος», «Γαμήλιο Εμβατήριο», «Ο Βασιλικός», «Το τραγούδι της Κούνιας»,

Το 1949 στο θέατρο τέχνης του Κάρολου Κουν, ερμήνευσε την Μπλανς Ντιμπουά στο «Λεωφορείον ο Πόθος». Η παράσταση σημείωσε πραγματικό θρίαμβο τόσο εμπορικά όσο και καλλιτεχνικά. Στην πρεμιέρα το κοινό σηκώθηκε όρθιο φωνάζοντας ρυθμικά το όνομά της και ξέσπασαν σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα. Ήταν ο ρόλος που επί της ουσίας την καθιέρωσε ως πρωταγωνίστρια, δίνοντας μία ηχηρή απάντηση στους αμφισβητίες της. Ο ίδιος ο Δημήτρης Ροντήρης (ο οποίος απεχθανόταν το θέατρο Τέχνης, αποκαλώντας το συχνά «φιδοφωλιά») της έδωσε συγχαρητήρια για την υπέροχη ερμηνεία της. Ειδικά για τη συγκεκριμένη παράσταση γράφτηκε το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι «Χάρτινο το Φεγγαράκι».

Ακολούθησαν «Το μικρό Καλύβι», «Το χαμόγελο της Τζοκόντα», «Ο Θάνατος του Εμποράκου», «Bolero», 1950 «Άννα Λουκάστα», «Η Άννα των Χιλίων Ημερών» (Ιστορική παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Μυράτ και έπαιζαν μεταξύ άλλων η Μελίνα Μερκούρη, η Ειρήνη Παππά, η Άννα Συνοδινού, η Νίτσα Τσαγανέα, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Τίτος Βανδής, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Μίμης Φωτόπουλος, η Βούλα Ζουμουλάκη κλπ), 1951 «Το Επάγγελμα της Κυρίας Ουόρεν», «Η Μεγάλη Παρένθεση».

Η μετάβαση της Μελίνας Μερκούρη στις σκηνές του εξωτερικού

Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στη Γαλλική θεατρική σκηνή, όπου έγινε μούσα ενός από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς της Γαλλίας, του Μαρσέλ Ασάρ. Ο Αχιλλέας Μαμακης από πολύ νωρίς την αποκαλεί συχνά στη θεατρική στήλη της εφημερίδας « Έθνος», «Ελληνο-Παρισινή πρωταγωνίστρια». Το 1953 κερδίζει το έπαθλο «Μαρίκα Κοτοπούλη», ένα σημαντικό θεατρικό βραβείο που καθιέρωσε η Μαρίκα Κοτοπούλη για τις νέες ανερχόμενες ηθοποιούς. Συνεχίζει την παράλληλη πορεία της και στις δύο σκηνές, την αθηναϊκή και την παριζιάνικη. Το 1960 παίζει με τεράστια επιτυχία στο θέατρο Τέχνης το «Γλυκό Πουλί της Νιότης» με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε Γιάννη Φέρτη. Οι κριτικές είναι διθυραμβικές για τη Μελίνα, με κοινό και κριτικούς να αναφέρουν πως η Μελίνα ήταν τόσο ρεαλιστική που δεν «έπαιζε» την Αλεξάνδρα ντελ Λαγκο, αλλά «ήταν» η Αλεξάνδρα ντελ Λαγκο επί σκηνής.

Επόμενος σημαντικός σταθμός στη θεατρική της καριέρα είναι το 1967 με το «Illya Darling» που ανεβάζει, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, στο Μπρόντγουέι στις ΗΠΑ, ενώ είχε ήδη κάνει περιοδεία σε κάθε πολιτεία των ΗΠΑ. Το έργο είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού έργου «Never on Sunday» (Ποτέ την Κυριακή), που της είχε χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Η παράσταση σημείωσε πραγματικό εμπορικό θρίαμβο με αποτέλεσμα η Μελίνα να γίνει εξώφυλλο, στο ευρείας κυκλοφορίας αμερικανικό περιοδικό Life. Η εξαιρετικά επιτυχημένη ερμηνεία της Μελίνας, της χάρισε μια υποψηφιότητα για το μεγάλο θεατρικό Βραβείο Tony.

Η Μελίνα Μερκούρη και ο έρωτας με τον Ζυλ Ντασσέν

Το 1964, η Μελίνα Μερκούρη και ο Ζυλ Ντασέν ανήγγειλαν την πρόθεσή τους να δεσμευτούν. Η Παρί Ζουρ δημοσίευσε την είδηση για τη Μελίνα και τον Ντασέν, από τη Λωζάνη όπου αναπαύονταν μετά τα γυρίσματα του Τοπ Καπί (Topkap, 1964), ως εξής: «Η Μελίνα Μερκούρη, 38 ετών, είναι η χαρά της ζωής, η ελευθερία, το απρόοπτο. Ο Ντασσέν 52 ετών είναι η διακριτική διάνοια, το ταλέντο, ο μη κραυγαλέος αντικομφορμισμός». «Αν στην ηλικία μου δεν γνωρίζω τι είναι σημαντικό εις την ζωήν δεν θα το μάθω ποτέ», ομολογεί η Μελίνα. «Ζω με τον Ντασσέν, τον αγαπώ, είναι καλύτερός μου. Και θα ήθελα αυτό να μην τελειώσει ποτέ».

Ο Ζυλ Ντασέν και η Μελίνα Μερκούρη παντρεύτηκαν στις 18 Μαΐου του 1966 στο δημαρχείο Λωζάνης. Ο Νίκος Κούρκουλος ήταν ο μόνος Έλληνας μάρτυρας στο γάμο. Ο άλλος μάρτυρας ήταν ο Ελβετός δικηγόρος του Ζυλ Ντασέν. Στην επτάλεπτη διαδικασία παραβρέθηκαν ακόμη ο ληξίαρχος και η σύζυγος του Ελβετού δικηγόρου. «Είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή στη ζωή μου», φέρεται ότι δήλωσε η Μελίνα Μερκούρη. «Θα ήθελα να είχαμε παντρευτεί στην Ελλάδα, αλλά τότε θα έπρεπε να καλέσουμε πολύ κόσμο και δεν ταίριαζε ο θόρυβος και η φασαρία σε μια απλή τελετή που επισφραγίζει συμβίωση 10 χρόνων». Το ίδιο βράδυ ακολούθησε ελληνικότατο γλέντι με συρτάκι και πολύ κέφι στο Λωζάν Παλλάς

Κατά τα έτη 1967-1974, τα χρόνια της δικτατορίας, από τη στιγμή που τελείωσε τις παραστάσεις του «Illya Darling», η Μελίνα Μερκούρη έπαιξε μόνο τη Λυσιστράτη το 1972 στο Μπρόντγουεϊ σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη. Το 1975 και ενώ έχει επιστρέψει στην Ελλάδα, ανεβάζει στο θέατρο Κάππα με τον Νίκο Κούρκουλο την «Όπερα της πεντάρας», το 1976 τη «Μήδεια» με το Κ.Θ.Β.Ε., ενώ το 1978 το «Συντροφιά με το Μπρεχτ» από το Ελληνικό θέατρο του Μάνου Κατράκη, παράσταση για την οποία γράφτηκε από το Θάνο Μικρούτσικο το «Άννα μην κλαις» για να τραγουδηθεί από τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιάννη Κούτρα. Τέλος, το 1980 ανέβασε ξανά το «Γλυκό πουλί της Νιότης» με τον Γιάννη Φέρτη και έκλεισε ουσιαστικά τη θεατρική της καριέρα με το «Ορέστεια» στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου από το Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν». Το 1992 κάνει μια τελευταία, έκτακτη, εμφάνιση στην όπερα Πυλάδης, σε βιντεοσκοπημένη σκηνή, στο ρόλο της Κλυταιμνήστρας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Αρκετά σημαντική ήταν και η πορεία της στον διεθνή και ελληνικό κινηματογράφο. Της χάρισε αρκετά βραβεία με κορυφαίο το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ για το Ποτέ την Κυριακή (Never on Sunday) το οποίο έχασε από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960. Κέρδισε όμως το βραβείο καλύτερης ερμηνείας από τους κριτικούς του Κλίβελαντ . Επίσης βραβεύτηκε με το ιταλικό βραβείο Ντονατέλλο (Donatello) για την ερμηνεία της στο Τοπ Καπί το 1965. Υπήρξε τρεις φορές υποψήφια για Χρυσές Σφαίρες (Golden Globes) και δυο φορές υποψήφια στα βραβεία BAFTA.

Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε με ένα θεατρικό έργο που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για τη Μελίνα Μερκούρη, το «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», που στην ταινία είχε τον τίτλο Στέλλα (1955). Η ταινία αυτή ήταν η μόνη που έκανε η Μελίνα Μερκούρη με ελληνική παραγωγή (Μήλλας Φιλμ). Για την ερμηνεία της στη Στέλλα, ήταν υποψήφια στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών το οποίο έχασε, οδηγώντας την Isa Miranda στην απόφαση να της δώσει ένα ειδικό βραβείο με το όνομά της (Βραβείο Isa Miranda). Το 1957 παίζει στην πρώτη της ξενόγλωσση ταινία, σε σκηνοθεσία του Ζυλ Ντασέν με τίτλο Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (γαλλικά: Celui qui doit mourir), βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη.

Με το Ποτέ την Κυριακή το 1960, απέκτησε παγκόσμια αναγνώριση. Έγινε διεθνής σταρ και η Ελλάδα παγκόσμιος προορισμός.

Άλλες σημαντικές ταινίες της ήταν η Φαίδρα (1962), με συμπρωταγωνιστή τον Άντονι Πέρκινς, η οποία σημείωσε τεράστια εμπορική επιτυχία στην Ευρώπη, αλλά όχι στην Αμερική, το Τοπ Καπί (1964) η οποία αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες της καριέρας της, σε διεθνές επίπεδο, με εισπράξεις 7 εκατομμυρίων δολαρίων (όσο περίπου και η ταινία του Χίτσκοκ Μάρνι της ίδιας χρονιάς). Το 1966 γυρίζει την ταινία Ραντεβού στη Λισαβόνα (A Man Could Get Killed) με συμπρωταγωνιστή τον Τζέιμς Γκάρνερ. Στο φινάλε της ταινίας ακούγεται ο Φρανκ Σινάτρα στο τραγούδι «Strangers in the night», το οποίο αρχικά είχε προταθεί να τραγουδήσει η Μελίνα Μερκούρη. Η ταινία Δοκιμή (1974) είναι εμπνευσμένη από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στην οποία συμμετέχουν μια σειρά από σπουδαίες προσωπικότητες (Λόρενς Ολιβιέ, Άρθουρ Μίλερ, Λίλιαν Χελμαν, Μίκης Θεοδωράκης κ.ά.)

Το 1977 γυρίζει το τελευταίο της φιλμ Κραυγή γυναικών, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Η ταινία δεν σημειώνει επιτυχία, όμως προβάλλεται στο φεστιβάλ των Καννών.

Η πολιτικός Μελίνα Μερκούρη

Κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974) πολέμησε σφοδρά τη Χούντα, χρησιμοποιώντας τη φήμη και τη λάμψη που είχε αποκτήσει, με συνέπεια να της αφαιρεθεί η ελληνική υπηκοότητα. Έδωσε αρκετές συναυλίες και διοργάνωσε αρκετά μεγάλο αριθμό πορειών αντιδικτατορικού χαρακτήρα. Επεδίωξε και συναντήθηκε με πολιτικούς αλλά και με πνευματικές προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους, με σκοπό να τους ευαισθητοποιήσει ενάντια στη χούντα. Κατά τη διάρκεια των αγώνων της έγιναν εναντίον της απόπειρες δολοφονίας.

Στην Ελλάδα το Δικτατορικό καθεστώς των συνταγματαρχών οργανώθηκε ώστε να την αντιμετωπίσει με κάθε τρόπο. Στον φάκελο της, ο οποίος δημοσιεύτηκε πρόσφατα, μεταξύ άλλων έγραφαν: «Να συγκεντρωθεί ό,τι έχει λεχθεί περί Μερκούρη από τους κομμουνιστάς και ιδίως από το ΚΚΕ και το οποίον να καταδεικνύη ότι η δράσις της εξυπηρετεί τις επιδιώξεις του κομμουνισμού εν Ελλάδι. Το ανωτέρω υλικόν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί εις πάσαν ευκαιρίαν διά να καλλιεργηθεί εις το εξωτερικόν η πεποίθησις ότι η εν λόγω ηθοποιός είναι κομμουνίστρια. Αλλά και ανεξαρτήτως της υπάρξεως ή μη του ανωτέρω υλικού επιβάλλεται να διοχετεύεται συνεχώς διά του ψιθύρου και διά δημοσιευμάτων ότι η Μερκούρη είναι κομμουνίστρια και εργάζεται όχι διά την Δημοκρατίαν αλλά διά τον κομμουνισμόν». Την ίδια εποχή, η λογοκρισία της Χούντας απαγόρευσε τους δίσκους και τις ταινίες της, ενώ της δήμευσαν όλη την περιουσία της.

Κατά τη διάρκεια των παραστάσεων του «Illya Darling» στις Η.Π.Α, η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε να κάνει τις πρώτες δηλώσεις εναντίον της Χούντας, στην αμερικανική τηλεόραση. Από εκείνη την περίοδο άρχισαν και οι απειλές κατά της ζωής της. Η αρχή έγινε με ένα τηλεφώνημα αγνώστου, ο οποίος ουρλιάζοντας την προειδοποίησε «Σκάσε σκύλα, για να μην σε κάνουμε εμείς να σκάσεις!». Ακολούθησαν και άλλα απειλητικά τηλεφωνήματα «Πόρνη! Κομμουνίστρια πόρνη! Οι συνταγματάρχες αναχαίτισαν την εισβολή πενήντα χιλιάδων κομμουνιστών στρατιωτών από τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Νομίζεις πως θα δυσκολευτούν να σταματήσουν εσένα;» Παράλληλα δεχόταν εκατοντάδες γράμματα, μερικά από τα οποία ήταν γεμάτα μίσος και απειλές. Της έστελναν εικόνες σεξουαλικών βασανιστηρίων και διαστροφής.

Το FBI έχοντας πληροφορίες ότι επίκειται δολοφονική επίθεση εναντίον της, την ενημέρωσε λέγοντας της ότι, πρέπει να λάβει τα μέτρα της ώστε να προστατευτεί. Πράγματι, αστυνομικοί της Νέας Υόρκης άρχισαν να τη συνοδεύουν ακόμα και στο αυτοκίνητο. Μια μέρα, η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε με το αυτοκίνητο από το σπίτι της, για να πάει στο θέατρο. Ένα αυτοκίνητο φάνηκε να ακολουθεί το αυτοκίνητο στο οποίο βρισκόταν η Μελίνα, ώσπου άρχισε να το πλευρίζει. Μέσα στο αυτοκίνητο διακρίνονταν κάμποσοι άντρες. Όλοι μαζί άρχισαν να βρίζουν τη Μελίνα με χυδαίες εκφράσεις από το ανοιχτό παράθυρό τους. Η Μελίνα θέλησε εξαγριωμένη να τους απαντήσει με τον ίδιο τρόπο ανοίγοντας το παράθυρο της. Τότε αντίκρισε την κάννη ενός όπλου που τη σημάδευε. Ο οδηγός τους όταν είδε ότι η Μελίνα συνοδευόταν από αστυνομικό, ο οποίος ήταν έτοιμος να αντιδράσει εναντίον τους, ανέπτυξε ταχύτητα και έφυγε.

Ήταν 7 Μαρτίου του 1969, όταν έγινε βομβιστική επίθεση στο θέατρο της Γένοβας, με σκοπό τη δολοφονία της. Η βόμβα ανακαλύφθηκε τυχαία, μετά από έλεγχο της σκηνής. Είχε τοποθετηθεί ακριβώς στο σημείο που θα μιλούσε η Μελίνα. Αμέσως κλήθηκε η πυροσβεστική και η αστυνομία της πόλης. Αφού την τοποθέτησαν στο προαύλιο του θεάτρου, η βόμβα εξερράγη ευτυχώς χωρίς θύματα. Μια άλλη απόπειρα επίθεσης εναντίον της έγινε στο Τορίνο. Η Μελίνα είχε ξεκινήσει την ομιλία της καταγγέλλοντας τη Χούντα. Μια φάλαγγα από εξαγριωμένους φασίστες ήταν έτοιμοι να της επιτεθούν. Εκείνη τη στιγμή μπήκαν μπροστά μέλη του Κ.Κ. Ιταλίας, την περικύκλωσαν δημιουργώντας έτσι μια ανθρώπινη "ασπίδα" με σκοπό να την προστατέψουν, τραγουδώντας προς το μέρος τους, το γνωστό ιταλικό αντιστασιακό τραγούδι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Bella Ciao. Οι φασίστες όταν είδαν την αντίδραση τους, τράπηκαν σε φυγή.

Με την πτώση της χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα όπου και εγκαθίστανται μόνιμα πλέον. Αρχικά δέχεται πρόταση από το ΚΚΕ, όμως τελικά συνεργαζόμενη με στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης Π.Α.Κ. και τον Ανδρέα Παπανδρέου ιδρύουν το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Με πρόταση του Ανδρέα Παπανδρέου, που έχει αναλάβει την προεδρία του Κινήματος, θέτει υποψηφιότητα στην Β΄ Πειραιώς το 1974 αλλά δεν καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής για λίγες ψήφους, πράγμα το οποίο επιτυγχάνει το 1977. Υπηρετεί, ανελλιπώς τη Βουλή των Ελλήνων μέχρι το θάνατό της, τα τελευταία χρόνια ως βουλευτής Επικρατείας. Εκλέγεται, επίσης, συνεχώς στα ανώτατα καθοδηγητικά όργανα του ΠΑΣΟΚ, Κεντρική Επιτροπή και Εκτελεστικό Γραφείο.

Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού κατά τα χρονικά διαστήματα 1981-1989 και 1993-1994, θέση η οποία της έδωσε το έναυσμα για να ξεκινήσει εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν, τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου, να δημιουργήσει το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) με σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας αλλά και τον θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη την Αθήνα το 1985. Έδωσε έμφαση στην αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης, καθώς και στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Επίσης ανέθεσε τη μελέτη για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας (ιστορικό κέντρο της Αθήνας) ώστε να δημιουργηθεί ένα αρχαιολογικό πάρκο. Ενώ ως υπουργός πολιτισμού, υποστήριξε θερμά το πρόγραμμα «Αιγαίο Αρχιπέλαγος» με σκοπό να προστατέψει το περιβάλλον και τον πολιτισμό του Αιγαίου αρχιπελάγους.

Το 1990 διεκδίκησε τη δημαρχία της Αθήνας, χωρίς όμως επιτυχία. Αντίπαλος της στις Δημοτικές εκλογές με την υποστήριξη της Νέας Δημοκρατίας, ήταν ο Αντώνης Τρίτσης, ο οποίος εκλέχθηκε Δήμαρχος της Αθήνας.

Στη δεύτερη θητεία της στο Υπουργείο Πολιτισμού δίνει μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του Πολιτισμού και της Θεατρικής Αγωγής στα σχολεία από την πρώτη του δημοτικού, γνωστό ως το Πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ - Εκπαίδευση και Πολιτισμός». Ήταν ίσως το τελευταίο μεγάλο όραμα της που ήθελε να πραγματοποιήσει, με σκοπό να γαλουχήσει τα παιδιά με τον πολιτισμό και τις τέχνες. Πίστευε ακράδαντα πως με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθούν μελλοντικοί πολίτες με ουσιαστική παιδεία. «Αν επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση του παιδιού στον πολιτισμό, θα δημιουργηθεί μια άλλη κοινωνία, μια άλλη νοοτροπία, μια άλλη πολιτική». Το πρόγραμμα αυτό, η Μελίνα το παρουσίασε λίγο πριν ταξιδέψει στις ΗΠΑ για λόγους υγείας και αποτέλεσε μια από τις μεγάλες της παρακαταθήκες στον πολιτισμό.

Η μάχη με τον καρκίνο και το τέλος της Μελίνας Μερκούρη

Μετά από πολύχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου, άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994.

Η σορός της, έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Την Πέμπτη 10 Μαρτίου του 1994, ψάλλεται η νεκρώσιμος ακολουθία στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών και αμέσως μετά, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι τη συνοδεύουν ως το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Στην κηδεία της συγκεντρώθηκε ίσως ο περισσότερος κόσμος, μετά από την πάνδημη κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού. Ενταφιάστηκε σε οικογενειακό τάφο.

Την ώρα της κηδείας της, τα θέατρα και τα μαγαζιά στο Μπρόντγουεϊ παραμένουν κλειστά, ενώ σβήνουν τα φώτα για ένα λεπτό σε ένδειξη πένθους. Σύμφωνα με τους New York Times, αποτελεί πρακτική που συνηθίζεται για τους Αμερικανούς ηθοποιούς που πρωταγωνίστησαν στις θεατρικές σκηνές της Νέας Υόρκης. Η Μελίνα υπήρξε η μοναδική ξένη ηθοποιός που τιμήθηκε με αυτό τον τρόπο από το Μπρόντγουεϊ.

Σαν σήμερα 18 Οκτωβρίου - Γεγονότα

614 - Ο βασιλιάς Χλωτάριος Β΄ εκδίδει το Έδικτο του Παρισιού (Edictum Chlotacharii), με το οποίο προστατεύονται τα δικαιώματα των Φράγκων ευγενών, ενώ απαγορεύει στους Εβραίους να κατέχουν δημόσια αξιώματα στη Φραγκία.
1009 – Ο χριστιανικός Ναός της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ καταστρέφεται εκ θεμελίων από τον χαλίφη των Φατιμιδών, Αλ-Χακίμ μπι-Αμρ Αλλάχ.
1016 – Οι Δανοί νικούν τους Σάξονες στη μάχη του Άσινγκτον.
1081 – Οι Νορμανδοί νικούν τον βυζαντινό στρατό στη μάχη του Δυρραχίου.
1356 - Ισχυρός σεισμός καταστρέφει τη Βασιλεία (Ελβετία), στο πιο σημαντικό ιστορικό σεισμολογικό γεγονός βόρεια των Άλπεων.
1522 – Μαρτυρούν στην Αίγυπτο οι νεομάρτυρες Γαβριήλ και Κυρμιδώλης.
1748 – Υπογράφεται η συνθήκη της Αιξ-λα-Σαπέλ, με την οποία τερματίζεται ο Πόλεμος της Αυστριακής διαδοχής.
1843 – Σεισμός μεγέθους 6,5 Ρίχτερ χτυπά τη Χάλκη Δωδεκανήσου, σκοτώνοντας 600 άτομα.
1851 – Εκδίδεται στο Λονδίνο για πρώτη φορά το έργο του Χέρμαν Μέλβιλ «Μόμπι Ντικ», με τίτλο «Η φάλαινα».
1860 – Ο Αμερικανός φωτογράφος Τζέιμς Γουάλας Μπλακ, βγάζει τις πρώτες αεροφωτογραφίες πόλης στην Βοστώνη. Αυτές οι φωτογραφίες θεωρούνται έως και σήμερα οι παλαιότερες αεροφωτογραφίες που διασώζονται σε ολόκληρο τον κόσμο.
1867 – Οι Η.Π.Α. παίρνουν στην κατοχή τους την Αλάσκα μετά την αγορά της από τη Ρωσική Αυτοκρατορία για 7.200.000$. Το γεγονός εορτάζεται κάθε χρόνο στην Πολιτεία ως η Ημέρα της Αλάσκας.
1898 - Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής παίρνουν στην κατοχή τους το Πουέρτο Ρίκο από την Ισπανία.
1912 – Α΄ Βαλκανικός πόλεμος: ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει την Έδεσσα και την Αλεξάνδρεια. Την ίδια μέρα, το τορπιλοβόλο 11 με κυβερνήτη τον Νικόλαο Βότση τορπιλίζει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το τουρκικό θωρηκτό «Φετχί Μπουλέντ».
1921 – Ιδρύεται η Κριμαϊκή Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία ως μέρος της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.
1922 – Ιδρύεται το BBC.
1934 – Ανεμοστρόβιλος πλήττει τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, με 3 νεκρούς και 40 τραυματίες.
1944 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η Σοβιετική Ένωση αρχίζει την απελευθέρωση της Τσεχοσλοβακίας από τη Ναζιστική Γερμανία.
1944 – Σχηματίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητος υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
1944 – Οι μαχητές του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη απελευθερώνουν τη Λαμία από τα στρατεύματα της ναζιστικής κατοχής.
1967 – Το σοβιετικό σκάφος Βενέρα 4 φτάνει στην Αφροδίτη και γίνεται το πρώτο διαστημόπλοιο που μετρά την ατμόσφαιρα άλλου πλανήτη.
1979 – Η Σουηδική Ακαδημία ανακοινώνει ότι το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας θα απονεμηθεί στον Οδυσσέα Ελύτη.
1981 – Ελληνικές βουλευτικές εκλογές: Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές με το 48,06% των ψήφων και 172 έδρες, σχηματίζοντας αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η Νέα Δημοκρατία με 35,88% κερδίζει 115 έδρες και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας με 10,93% κερδίζει 13 έδρες. Στις ταυτόχρονες ευρωεκλογές, το ΠΑΣΟΚ λαμβάνει 40,12% και 10 έδρες, η Νέα Δημοκρατία 31,34% και 8 έδρες, το Κ.Κ.Ε. 12,84% και 3 έδρες, το Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού 5,30% και 1 έδρα, το ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ 4,26% και 1 έδρα και το Κόμμα Προοδευτικών 1,96% και 1 έδρα.
1991 – Το Ανώτατο Συμβούλιο του Αζερμπαϊτζάν εγκρίνει τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ένωση.
1993 – Ορκίζεται για δεύτερη θητεία Πρωθυπουργός της Ελλάδας ο Ανδρέας Παπανδρέου.
1993 – Ο ΟΗΕ επιβάλλει εμπάργκο πετρελαίου στην Αϊτή προκειμένου να αποκατασταθεί η δημοκρατία στη χώρα.
1993 – Στην Πολωνία, νέος πρωθυπουργός ορίζεται ο Βάλντεμαρ Πάβλακ.
1994 – Η Βόρεια Κορέα και οι ΗΠΑ καταλήγουν σε συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος της Πιονγιάνγκ.
1995 – Γιουγκοσλαβία και Βοσνία αποφασίζουν την ίδρυση γραφείων σύνδεσης, ως πρώτο βήμα για την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων.
1996 – Εγκαινιάζεται στο Αμβούργο η λειτουργία του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι 21 δικαστές του έχουν εκλεγεί από τις 102 χώρες που έχουν επικυρώσει τη συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας. Το δικαστήριο ασχολείται με διαφορές που αφορούν το θαλάσσιο χώρο όλου του κόσμου.
1997 – Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου ανακοινώνει ότι δε θα σταματήσει τον αποκλεισμό στην ανατολική Ιερουσαλήμ.
1998 – Στο δεύτερο γύρο των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών στην Ελλάδα, δήμαρχος Πειραιά εκλέγεται ο Αγραπίδης και Θεσσαλονίκης ο Παπαγεωργόπουλος. Υπερνομάρχης Αττικής εκλέγεται ο Θ. Κατριβάνος. Διεξαγωγή των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών, κατά τις οποίες η πλειοψηφία των εκλεγόμενων νομαρχών και δημάρχων υποστηρίζονται από το κόμμα της Ν.Δ.
2001 – Στις προεδρικές εκλογές στην Γκάμπια, που διεξάγονται σε ήρεμο κλίμα και με υψηλή συμμετοχή (89,8%), νικητής αναδεικνύεται ο από το 1994 ηγέτης, Γιαγιά Τζαμέ, με το 52,9% των ψήφων έναντι 32,7 % για τον κυριότερο αντίπαλό του, Ουζάινου Ντάρμπο.
2003 – Ο Κάρλος Μέσα εκλέγεται από το Κογκρέσο της Βολιβίας στη θέση του προέδρου, με θητεία έως τον Αύγουστο του 2007.
2005 – Το ρεκόρ του 1969 για τους περισσότερους τυφώνες σε ένα χρόνο ισοφάρισε φέτος ο Ατλαντικός, με τον τυφώνα «Bίλμα», τον δωδέκατο της σεζόν, να κινείται απειλητικά προς την Κεντρική Αμερική.

Σαν σήμερα 18 Οκτωβρίου - Γεννήσεις

1239 - Στέφανος Ε΄, βασιλιάς της Ουγγαρίας
1405 – Πάπας Πίος Β΄
1585 - Χάινριχ Συτς, Γερμανός συνθέτης
1595 - Λούκας φαν Ούντεν, Φλαμανδός ζωγράφος
1663 - Ευγένιος, πρίγκιπας της Σαβοΐας
1668 - Λουδοβίκος Γ΄, πρίγκηπας του Κοντέ
1706 - Μπαλντασάρε Γκαλούπι, Ιταλός συνθέτης
1741 – Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό, Γάλλος στρατηγός και συγγραφέας
1777 – Χάινριχ φον Κλάιστ, Γερμανός συγγραφέας
1824 - Χουάν Βαλέρα ι Αλκαλά Γκαλιάνο, Ισπανός συγγραφέας
1831 - Φρειδερίκος Γ΄, αυτοκράτορας της Γερμανίας
1843 - Αμιλκάρε Τσιπριάνι, Ιταλός αναρχικός
1847 - Αλέξανδρος Λοντίγκιν, Ρώσος εφευρέτης
1854 - Σάλομον Άουγκουστ Αντρέε, Σουηδός εξερευνητής
1859 – Ανρί Μπεργκσόν, Γάλλος φιλόσοφος
1894 – Τίμπορ Ντέρι, Ούγγρος συγγραφέας
1902 - Μίριαμ Χόπκινς, Αμερικανίδα ηθοποιός
1905 - Ντίνος Ανδριανόπουλος, Έλληνας ποδοσφαιριστής
1909 – Νορμπέρτο Μπόμπιο, Ιταλός φιλόσοφος
1912 - Φιλιμπέρ Τσιρανάνα, πρόεδρος της Μαδαγασκάρης
1918 – Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Έλληνας πολιτικός
1919 – Πιέρ Έλιοτ Τρυντώ, Καναδός πολιτικός
1920 – Μελίνα Μερκούρη, Ελληνίδα ηθοποιός, τραγουδίστρια και πολιτικός
1925 – Ραμίζ Αλία, Αλβανός πολιτικός
1926 – Τσακ Μπέρι, Αμερικανός τραγουδιστής και κιθαρίστας
1927 – Τζορτζ Σι Σκοτ, Αμερικανός ηθοποιός
1934 - Ερρίκος Μπριόλας, Έλληνας ηθοποιός
1939 – Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ, Αμερικανός δολοφόνος
1941 - Ενρίκε Γκοριαράν Μέρλο, Αργεντινός αντάρτης
1954 - Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Ελληνίδα τραγουδίστρια
1956 - Μαρτίνα Ναβρατίλοβα, Τσέχα αντισφαιρίστρια
1960 – Ζαν Κλοντ Βαν Νταμ, Βέλγος ηθοποιός και αθλητής πολεμικών τεχνών
1973 – Μιχάλης Καψής, Έλληνας ποδοσφαιριστής
1979 – Γιάροσλαβ Ντρόμπνι, Τσέχος ποδοσφαιριστής
1982 - Σβετλάνα Λομποντά, Ουκρανή τραγουδίστρια
1983 – Ντάντε Μπονφίμ Κόστα Σάντος, Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής
1986 - Λούκας Γιώρκας, Κύπριος τραγουδιστής
1987 – Ζακ Έφρον, Αμερικανός ηθοποιός
1994 - Πασκάλ Βερλάιν, Γερμανός οδηγός αγώνων
1995 - Άγκονι, Ισπανίδα τραγουδίστρια

Σαν σήμερα 18 Οκτωβρίου - Θάνατοι

33 - Αγριππίνα η Πρεσβύτερη, Ρωμαία ευγενής
629 - Χλωτάριος Β΄, βασιλιάς των Φράγκων
707 - Πάπας Ιωάννης Ζ΄
1035 - Σάντσο Γκαρθές Γ΄, βασιλιάς της Παμπλόνα
1081 - Νικηφόρος Παλαιολόγος, Βυζαντινός στρατηγός
1102 - Ούγος, κόμης του Βερμαντουά
1417 - Πάπας Γρηγόριος ΙΒ΄
1503 - Πάπας Πίος Γ΄
1541 - Μαργαρίτα Τυδώρ, βασίλισσα της Σκωτίας
1545 - Τζον Τάβερνερ, Άγγλος συνθέτης
1595 - Άλβαρο ντε Μεντάνια, Ισπανός εξερευνητής
1678 - Γιάκομπ Γιόρντενς, Φλαμανδός ζωγράφος
1865 - Υποκόμης Πάλμερστον, Άγγλος πολιτικός
1871 - Τσαρλς Μπάμπατζ, Άγγλος μαθηματικός και μηχανικός
1893 - Σαρλ Γκουνώ, Γάλλος συνθέτης
1918 - Ράντκο Δημητρίεφ, Βούλγαρος στρατιωτικός
1921 - Λουδοβίκος Γ΄, βασιλιάς της Βαυαρίας
1926 - Αουρέλιο Παλμιέρι, Ιταλός κληρικός και λόγιος
1931 - Τόμας Έντισον, Αμερικανός εφευρέτης
1942 - Μιχαήλ Νεστέροφ, Ρώσος ζωγράφος
1948 - Βάλτερ φον Μπράουχιτς, Γερμανός στρατάρχης1955 - Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ, Ισπανός φιλόσοφος
1976 - Γιώργος Τζαβέλλας, Έλληνας σκηνοθέτης
1977 - Γιαν-Καρλ Ράσπε, Γερμανός τρομοκράτης
1979 - Απόστολος Λευκάδιος (Χαμοσφακίδης), Έλληνας ζωγράφος
2003 - Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, Ισπανός δημοσιογράφος, συγγραφέας και κριτικός
2021-Κόλιν Πάουελ Αμερικανός πολιτικός και στρατιωτικός
2021-Εντίτα Γκρουμπέροβα Σλοβάκος τραγουδιστής
2021-Τσάρλι Κουλπ Αμερικανός αεροβικός πιλότος
2021-Μιγκέλ Πάλμερ Μεξικανός ηθοποιός.