Εφοπλιστές χτίζουν βίλες στο Ζαγόρι και το Μεγάλο Πάπιγκο αλλοιώνοντας τη σπάνια ομορφιά αυτού του ξεχωριστού τόπου.
Για πρώτη φορά επισκέφθηκα το Ζαγόρι και το Μεγάλο Πάπιγκο στις αρχές της δεκαετίας του 80. Ήταν από αυτές τις εμπειρίες που σου μένουν αξέχαστες. Σαν να ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο στη ζωή σου. Ήταν το ίδιο το χωριό που σε καλούσε να κάνεις ένα ταξίδι στο χρόνο. Πράγματα που είχες διαβάσει για την ορεινή Ελλάδα, για τους τεχνίτες της πέτρας, για έναν διαφορετικό πολιτισμό που είχε ακμάσει σε αυτή τη γωνιά της Ελλάδας, έπαιρναν σάρκα και οστά. Ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος ιδίως για ένα παιδί της πόλης όπως ο γράφων. Και βέβαια ήταν η φύση, το πράσινο, οι μαγευτικές ορθοπλαγιές, το διάσημο φαράγγι του Βίκου και από ψηλά οι πύργοι της Αστράκας, να δίνουν μια μοναδική δραματικότητα στο τοπίο.
Στα χρόνια που μεσολάβησαν έχουν αλλάξει πολλά. Το Ζαγόρι έχει γίνει ένας από τους πιο γνωστούς και ακριβούς τουριστικούς προορισμούς. Η Εγνατία και η Ιόνια οδός έχουν κάνει εξαιρετικά εύκολη την πρόσβαση. Όμως ο τόπος έχει κρατήσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Διατηρεί τη μαγεία του και βέβαια προστατεύεται τόσο για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του όσο και για τη φύση. Εκεί λοιπόν, στα όρια του οικισμού, δύο γνωστοί Έλληνες εφοπλιστές αποφάσισαν ότι θέλουν να χτίσουν το εξοχικό τους. Δεν αγόρασαν όμως ένα γκρέμι, να το αποκαταστήσουν αλλά αποφάσισαν ότι θέλουν κάτι μεγαλύτερο. Κάτι που να ταιριάζει στο στάτους και τις «ανάγκες» τους.
Το κατά πόσο είναι νόμιμο θα κριθεί από τη δικαιοσύνη. Ήδη έχουν προσφύγει εναντίον τους μερικές από τις πιο σημαντικές περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας. Όμως για τον αδαή, η νομιμότητα είναι ίσως το δευτερεύον. Αρκεί να δει μια φωτογραφία από τα έργα που γίνονται για να καταλάβει πόσο έξω από την αισθητική του χώρου είναι οι πολυτελείς βίλες που σχεδιάζονται. Ένα καρφί στο μάτι. Μπροστά από τις σχετικά λιτές παραδοσιακές μονοκατοικίες, ξεφυτρώνει ένα συγκρότημα εκατοντάδων τετραγωνικών που παραπέμπει σε πολυτελή θέρετρα του εξωτερικού. Σαν να θέλει να επιβληθεί με τον όγκο του. Το παραδοσιακό γίνεται στιλ, ένας μπερντές που φτιασιδώνει την προσβολή στο τοπίο.
Μπορώ να καταλάβω απολύτως το να θέλει ένας πλούσιος να αποκτήσει εξοχικό στο Πάπιγκο. Εκείνο που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί να επιλέξει να συνδέσει το ονομα του με μια τέτοια ασχήμια
Μπορώ να καταλάβω απολύτως το να θέλει ένας πλούσιος να αποκτήσει εξοχικό στο Πάπιγκο. Κι εγώ αν είχα τη δυνατότητα πολύ θα το ήθελα. Εκείνο που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί να επιλέξει να γίνει βούκινο στην περιοχή, να συνδέσει το ονομα του με μια τέτοια ασχήμια, να γίνει δακτυλοδεικτούμενος, την ώρα που θα μπορούσε και το εξοχικό του να έχει και να σεβαστεί το χώρο. Για να μη πω ότι θα μπορούσε, όπως τόσοι άλλοι με τη δική του οικονομική επιφάνεια, να είχε προσφέρει στην περιοχή με χίλιους δυο τρόπους που βρίσκουν όσοι θέλουν. Θα κυκλοφορούσε στα στενά του χωριού και όλοι θα τον έδειχναν ως έναν που αγαπά πραγματικά τον τόπο. Τώρα;
Θέλω να πω πως δεν είναι θέμα χρημάτων. Προφανώς όσο περισσότερα έχεις τόσο πιο μεγάλη ζημιά αλλά και τόσο περισσότερο καλό μπορείς να κάνεις. Είναι κυρίως ζήτημα στάσης. Κι αν στο παρελθόν κάποιοι που είχαν τη δυνατότητα θεωρούσαν υποχρέωση τους να επιστρέψουν ένα μέρος στον τόπο τους, σήμερα η επιθετική επίδειξη του πλούτου, με αδιαφορία για το κοινωνικό σύνολο, τείνει να γίνει ο κανόνας. Ότι σε άλλες εποχές μπορούσε να θεωρηθεί κομπασμός, ελαφρότης ακόμα και αγένεια, για κάποιους έχει γίνει συστατικό της επιτυχίας. Τι νόημα έχει να είσαι πλούσιος αν δεν το δείχνεις;
Οι κοινωνιολόγοι λένε ότι η περιχαράκωση της ιδιωτικότητας είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των πλουσίων. Κλείνονται σε έναν στενό κύκλο ανθρώπων με ίδια χαρακτηριστικά όπως και αυτοί. Αυτό όμως τους στερεί τη δυνατότητα να καταλαβαίνουν πώς αισθάνονται οι λιγότερο προνομιούχοι συμπολίτες τους. Δεν ξέρω αν αυτό εξηγεί το ότι, για παράδειγμα, φέτος το καλοκαίρι έβλεπες κάτι πελώρια σκάφη να αράζουν δίπλα σχεδόν στους λουόμενους στις παραλίες, χωρίς να ντρέπονται για την ενόχληση που προκαλούσαν. Σίγουρα όλο και περισσότερο έχεις την αίσθηση ότι και στην Ελλάδα ζούμε ξεχωριστές ζωές. Προφανώς αυτό ίσχυε πάντα. Διαφορετικοί κανόνες ίσχυαν για τους μεν και διαφορετικοί για τους δε. Απλώς σήμερα το βλέπουμε πιο εύκολα, κυριολεκτικά μέσα στην καθημερινότητα μας. Όταν όμως το βλέπεις να εκδηλώνεται με τέτοιους αντικοινωνικούς τρόπους είναι φυσικό να προκαλεί θυμό. Ίσως οι κοινωνικές εντάσεις της εποχής μας να έχουν κάποια σχέση και με αυτό.
Στις σκανδιναβικές χώρες υπάρχει ένας κώδικας κοινωνικής συμπεριφοράς, ο όρος είναι «jantelagen», σύμφωνα με τον οποίο δεν πρέπει να φέρεσαι με τρόπο που να δίνει την εντύπωση ότι είσαι καλύτερος ή πιο πλούσιος ή με κάποιο τρόπο ξεχωρίζεις από τους άλλους. Όποιος τον παραβαίνει συγκεντρώνει την αποδοκιμασία της κοινότητας. Ένας κώδικας ισότητας. Έχω την εντύπωση ότι θα κερδίζαμε αν με κάποιο τρόπο μπορούσαμε να τον υιοθετήσουμε. Εναλλακτικά βέβαια αρκεί το αίσθημα της ντροπής.
11°
