Τα ελληνικά πανεπιστήμια, η ερευνητική στρατηγική και ο Οδικός Χάρτης Εξέλιξης της Τεχνολογίας
Κάθε Οδικός Χάρτης Εξέλιξης της Τεχνολογίας (στα αγγλικά Future Technology Roadmap ή συντομότερα FTR) αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων σε τομείς Έρευνας και Ανάπτυξης, Επιστήμης και Τεχνολογίας σε επίπεδο Εκπαιδευτικού ή Ερευνητικού Ιδρύματος, φέρνοντας κοντά όλους τους εμπλεκόμενους και καθιστώντας τους συνδιαμορφωτές οραμάτων και στόχων και κοινωνούς αυτών των στρατηγικών αποφάσεων και των βημάτων που πρέπει να γίνουν για την επιτυχή ολοκλήρωσή τους. Είναι προφανές ότι ένα σχέδιο μελλοντικής ανάπτυξης δεν προφητεύει τις μελλοντικές ανακαλύψεις της επιστήμης και της τεχνολογίας: αντίθετα, προβλέπει και διατυπώνει τα στοιχεία εκείνα που απαιτούνται για να αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές τεχνολογικές ανάγκες και εξελίξεις. Περιγράφει ένα συγκεκριμένο μέλλον, με βάση το κοινό όραμα των ανθρώπων που εργάστηκαν για την ανάπτυξη του FTR και παρέχει ένα πλαίσιο για την τεχνολογική πραγματοποίησή του.
Το πρώτο FTR αναπτύχθηκε και προωθήθηκε από τη Motorola, μια εταιρεία του κλάδου της Ηλεκτρονικής, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με σκοπό την ενίσχυση του τομέα ανάπτυξης νέων προϊόντων. Από τότε η εφαρμογή του FTR έχει αυξηθεί, με γρήγορους ρυθμούς, στη βιομηχανία και στις επιχειρήσεις ενώ από τη δεκαετία του 1990 έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των ερευνητικών ινστιτούτων, αλλά και κάποιων ακαδημαϊκών οργανισμών για τη μελλοντική διερεύνηση των κατευθύνσεων της έρευνας και των τεχνολογικών εξελίξεων που θα επηρεάσουν αυτές τις κατευθύνσεις. Έτσι θα είναι δυνατόν να προσδιοριστούν οι δυνητικές ερευνητικές περιοχές κλειδιά στη βασική κι εφαρμοσμένη έρευνα και να ενθαρρυνθεί η Ε&Α διαφορετικών επιστημονικών περιοχών.
Παρόλο που κάθε οργανισμός την εφαρμόζει για τους δικούς του προφανώς λόγους, οι βασικοί στόχοι αυτής της σχεδίασης περιλαμβάνουν σχεδόν πάντα τα παρακάτω:
Αναγνώριση υπαρχόντων κενών (σε τεχνολογικές ικανότητες και δεξιότητες),
ιεράρχηση προτεραιοτήτων,
θέσπιση στόχων/δημιουργία σχεδίων δράσης,
αποτελεσματική επικοινωνία μέσα στον οργανισμό
Με άλλα λόγια, ένα FTR μπορεί να θεωρηθεί ως η εκτεταμένη εξέταση του μέλλοντος ενός επιλεγμένου ερευνητικού ή τεχνολογικού τομέα, η οποία αποτελείται από τη συλλογική προσδοκία της εξέλιξης στον τομέα αυτό. Το αποτέλεσμα μίας εφαρμογής FTR είναι η κοινή διατύπωση των εξελικτικών όρων μιας διεπιστημονικής περιοχής όσον αφορά:
την πρόβλεψη των ερευνητικών προτεραιοτήτων και τάσεων
το σχεδιασμό των ερευνητικών δραστηριοτήτων
τις προδιαγραφές των κριτηρίων για τη δρομολόγηση ερευνητικών επιλογών.
Στην προηγούμενη δράση ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ της ΓΓΕΚ υποβλήθηκαν 2.400 προτάσεις με προϋπολογισμό 1,6 δισ. Από αυτές χρηματοδοτήθηκε περίπου το 15%. Όπου και αν γυρίσεις, όλοι νομίζουν ότι αν πάρουν κάποιο πρόγραμμα, θα σωθούν. Δεν είναι όμως έτσι και το ξέρουν.
Βασικές προτεραιότητες, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να είναι ποια κομμάτια της ερευνητικής στρατηγικής (υποδομές, εξοπλισμός, ανθρώπινοι πόροι) έχουν σημαντικές πιθανότητες να χρηματοδοτηθούν εξω-ιδρυματικά με ποσά που μπορούν να οδηγήσουν στη βιωσιμότητα, όταν τελειώσει το νέο ΕΣΠΑ. Και επίσης, ποια γνώση και ποιες ικανότητες μπορούν να αξιοποιηθούν για να δημιουργήσουν έσοδα από παροχή υπηρεσιών και τι μερίδιο αυτών θα τροφοδοτήσει την κύρια ερευνητική δραστηριότητα σε κάθε πανεπιστήμιο. Δηλαδή το πανεπιστήμιο να εισπράττει από τμήματα που κάνουν έρευνα που «πουλάει» και να χρηματοδοτούν επιστήμονες που η έρευνά τους δεν «πουλάει», αλλά είναι καλοί στη δουλειά τους. Και όχι το πλεόνασμα του ΕΛΚΕ να μοιράζεται εξίσου σε όλους σαν ερευνητικό χαρτζιλίκι. Κάτι τέτοιο δεν τολμούν να ανοίξουν οι πρυτάνεις. Φοβούνται. Γιατί θα πρέπει να απαντήσουν τι θεωρούν κρατικό και τι δημόσιο. Δημόσιο είναι αυτό που εξυπηρετεί την κοινωνία. Κρατικό είναι κάτι άλλο. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα περισσότερα τμήματα των Πανεπιστημίων θα έπρεπε να κλείσουν γιατί ουσιαστικά παράγουν έρευνα που δεν την χρειάζεται κανείς (και το ξέρουν όλοι πια) και αποφοίτους που δεν τους χρειάζεται η κοινωνία (φυσικά θα υπάρχουν φιλοσοφικές σχολές, όχι όμως ένα σωρό τμήματα χωρίς κάποιο προσανατολισμό). Άρα γιατί να υπάρχουν αυτά τα τμήματα;
Τα πανεπιστήμια αυτό τον καιρό βασανίζονται από άλλα «αδυσώπητα» ερωτήματα, τα οποία έχουν λυθεί σε όλο τον δυτικό κόσμο, εκτός από τη χώρα μας. Πότε επιτέλους τα πανεπιστήμια θα παίξουν τον ρόλο που παίζουν σε όλο τον κόσμο; Τον ρόλο της σύνδεσης της γνώσης με την πραγματική οικονομία. Αλλάζουν οι κυβερνήσεις, αλλάζουν και οι προτεραιότητες της Τριτοβάθμιας. Θα έπρεπε; Σε έναν κόσμο που διευρύνεται, πρέπει τα πανεπιστήμια να βγουν μπροστά, για το καλό και το δικό τους, αλλά και της κοινωνίας, με ξεκάθαρο όραμα και πλάνο.
11°
