Οι καταστροφικές φωτιές, η κλιματική απειλή, το 112 και οι οδηγίες εκκένωσης
Υπάρχουν πάντα διαβαθμίσεις ενσυναίσθησης, ανάλογα με τα βιώματα που έχει ο καθένας, είναι ανθρώπινο: αν δεν έχεις ζήσει κάτι, δεν ξέρεις πώς είναι. Έτσι και με τις φωτιές, είναι διαφορετικό να παρακολουθείς από την τηλεόραση και αλλιώς να κινδυνεύει το δικό σου σπίτι⋅ άλλο βίωμα έχει αυτός που του έχει έρθει το 112 να εκκενώσει και διαφορετικό αυτός που κάνει θεωρητικές συζητήσεις για το τι θα έκανε αν του ερχόταν μήνυμα εκκένωσης⋅ αλλιώς νιώθει αυτός που γυρνάει μετά από εκκένωση και τα βρίσκει όλα στη θέση τους και αλλιώς αυτός που γυρνάει και τα βρίσκει όλα καμένα. Και έπειτα, αν σου έχει καεί το σπίτι σε μία προηγούμενη φωτιά, σε κάθε επόμενη ξυπνάει το τραύμα – «Το τρομερότερο όλων με τις φωτιές, είναι αυτό το μετά. Μετά τις ειδήσεις, τα κανάλια, τα social media και όλα. Το μόνος σου μετά. Κανείς δεν ξέρει τι θα τραβήξουν αυτοί οι άνθρωποι, εκτός από αυτούς που το πέρασαν» διαβάζω σε μια ανάρτηση φίλης στο fb που στην περσινή φωτιά είχε καεί το σπίτι τους.
Και μιλάμε απλώς για υλικά πράγματα που θεωρητικά ξαναφτιάχνονται, σωστά; Γιατί είναι εντελώς διαφορετικό να σου έχει καεί άνθρωπος. Ας προσπαθήσουμε να συναισθανθούμε πώς νιώθουν –κάθε φορά που μια φωτιά πλησιάζει κατοικημένες περιοχές– αυτοί που κάηκαν οι άνθρωποί τους επειδή κανένας δεν τους ειδοποίησε, 104 καμένοι άνθρωποι και 60 εγκαυματίες που ακόμα, 5 χρόνια μετά, παλεύουν με τα τραύματά τους. Φυσικά μιλάω για τη φονική φωτιά στο Μάτι, δεν είναι και τόσο μακριά το 2018, κι όταν ακούω να ασκούν κριτική ή να χλευάζουν το 112 και την προληπτική εκκένωση –μια διεθνής πρακτική–, πάντα σκέφτομαι πώς να νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι όταν ακούνε και διαβάζουν τέτοια πράγματα. Γιατί αν υπήρχε το 112 στη δική τους φωτιά δεν θα είχαν χαθεί με τον πιο φρικτό τρόπο τόσοι άνθρωποι ούτε θα είχαν καταστραφεί τόσες οικογένειες. Κι αν επαναλαμβάνουν κάθε τόσο αυτές τις μέρες στα δελτία ειδήσεων «πάνω από όλα η ανθρώπινη ζωή» τη στιγμή που συντελείται όλη αυτή η καταστροφή, υποθέτω πως είναι ζήτημα στοιχειώδους ενσυναίσθησης και σύγκρισης μεγεθών να μην το θεωρούμε κλισέ, περιττό και αυτονόητο.
Αυτή είναι όμως η μικρή εικόνα. Ανοίγοντας μια παρένθεση, αν απομακρύνουμε την εστίασή μας, θα δούμε πάνω από το βόρειο ημισφαίριο ένα θερμικό κύμα που φέρνει καύσωνες και πυρκαγιές σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης, της Ασίας, της Β.Αφρικής και των ΗΠΑ. Και αν ρίξουμε μια ματιά στον χάρτη του EFFIS(European Forest Fire Information System) θα δούμε πυρκαγιές στην Ισπανία και στην Τουρκία, τη Ν. Ιταλία και τη Σικελία να φλέγονται, θα διαβάσουμε ότι στη Σαρδηνία το θερμόμετρο έχει φτάσει τους 45 βαθμούς όπως και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου. Το 2021 με τις μεγάλες φωτιές στην Εύβοια και την Αττική, η Ελλάδα ήταν τρίτη χώρα στην Ευρώπη σε καμένες εκτάσεις, μετά την Τουρκία και την Ιταλία, το 2022 οι καμένες εκτάσεις στη χώρα μας πήγαν κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ και περάσαμε ένα πιο ήσυχο καλοκαίρι, ενώ στην Ευρώπη είχαμε νέα ρεκόρ, όπως μπορούμε να δούμε στα στατιστικά του EFFIS. Τρομάζεις όταν συνειδητοποιείς ότι έχουμε εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά, κάθε χρόνο η κλιματική κρίση θα δημιουργεί ακραίες κλιματολογικές συνθήκες που θα κάνουν τις φωτιές να εξαπλώνονται πάρα πολύ εύκολα και να σβήνουν πάρα πολύ δύσκολα, τα καλοκαίρια μας θα σημαδεύονται από διαδοχικά κύματα παρατεταμένου καύσωνα, σαν αυτό που περνάμε τώρα, που θα υποχωρήσει λίγο για να επανέλθει από Παρασκευή δριμύτερο (η τελευταία πρόβλεψη κάνει λόγο για ένα τρίτο την επόμενη εβδομάδα), η υγρασία στα δάση θα μειώνεται δραματικά και θα ακολουθούν δαιμονισμένοι άνεμοι σαν αυτούς που ξεκίνησαν τη Δευτέρα το πρωί, στις 17/7, όταν σε όλη τη χώρα εκδηλώθηκαν 81 φωτιές με 6 και 8 μποφόρ σε πολλές περιπτώσεις. Και τότε ο καθένας από εμάς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος για τα χειροτέρα, να έχει καθαρίσει το οικόπεδό του από τα ξερά χόρτα, να έχει κόψει τα πεύκα στην αυλή του, να έχει φροντίσει για τα ζώα που έχει στην ευθύνη του, να έχει κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του. Και πρώτα από όλους θα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα οι Δήμοι και οι Περιφέρειες, η Πυροσβεστική και η Πολιτική Προστασία.
Στη χώρα μας, φέτος, ο κρατικός μηχανισμός ήταν πιο ενισχυμένος από ποτέ σε πτητικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό, όμως ούτε αυτό φτάνει, ακόμα και έτσι πάντα είμαστε ένα βήμα πίσω από αυτό που έρχεται, χρειάζονται άλλου τύπου μέτρα πρόβλεψης, επιτήρησης και προστασίας. Και όσο η ζωή μας και οι περιουσίες μας θα εξαρτώνται από την ικανότητά τους να εκκενώνουν και να επιχειρούν στα μέτωπα της φωτιάς, τόσο περισσότερο η κλιματική κρίση θα δημιουργεί ακραία φαινόμενα που οι κρατικοί μηχανισμοί μπροστά τους θα είναι ανίσχυροι. Θυμόμαστε πριν από λίγο καιρό τις φωτιές στον Καναδά που μαύρισαν τον ουρανό στη Νέα Υόρκη και το νέφος φαινόταν μέχρι την Ευρώπη – 60 εκατομμύρια στρέμματα κάηκαν από τον Ιανουάριο, επιφάνεια 18 φορές μεγαλύτερη από τον μέσο όρο των τελευταίων δέκα ετών, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους. Αμέτρητα τα παραδείγματα, σαν να βρισκόμαστε, όπως διάβασα σε ανάρτηση φίλου, σε κατάσταση περιβαλλοντικού πολέμου – κλείνει η παρένθεση.
Όσο γράφω αυτό το κείμενο, έρχονται συνεχώς ειδοποιήσεις για αναζωπυρώσεις στο Λουτράκι και στα Δερβανοχώρια, για 112 σε κατοίκους οικισμών στη Μάνδρα και τα Μέγαρα, για εκκένωση τριών οικισμών στη Ρόδο. Είναι τραγικό, η μεγάλη εικόνα –το φαινόμενο των ανεξέλεγκτων καταστροφικών πυρκαγιών παγκοσμίως– δεν αναιρεί τη μικρή. Κάτι τέτοιες στιγμές, που κινδυνεύουν οι κόποι μιας ζωής, που καίγονται χιλιάδες στρέμματα δάσους, που απειλούνται αγροτικές και κτηνοτροφικές εκτάσεις, χελώνες, μελίσσια, πουλιά, πρόβατα, άλογα, σκύλοι, γάτες και κάθε είδους ζώα, κάτι τέτοιες στιγμές δεν μπορείς να μην επηρεάζεσαι, να μη θλίβεσαι, να μην ανησυχείς, να μη συμμετέχεις στο δράμα των άλλων. Αλλά και πάλι. Δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση τους, κι εγώ που κάθομαι τώρα και γράφω στον υπολογιστή μου δεν μπορώ καν να φανταστώ πώς νιώθουν οι άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μη γνωρίζοντας αν θα τα ξαναδούν, ή που βλέπουν τις φλόγες να πλησιάζουν ή που τρέχουν σαν τρελοί με τα λάστιχα για να σώσουν ό,τι μπορεί να σωθεί. Και οι ίδιοι αντιδρούν διαφορετικά, άλλος αγανακτεί «έλεος, μας αφήσανε μόνους μας», άλλος σκύβει το κεφάλι «φεύγουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», και άλλος κλαίει «28 χρονών άρχισα να το χτίζω αυτό το σπίτι…».
Είναι πολλά που θα μπορούσαμε να πούμε, πάντα από την ασφάλεια του σπιτιού μας, το βέβαιο είναι πως όταν μιλάμε για φωτιά, μιλάμε για ανθρώπινα δράματα, δεν γράφουμε σχόλια στο Facebook χωρίς να τα σκεφτούμε δυο και τρεις φορές, δεν κάνουμε πολιτική με τον πόνο των συνανθρώπων μας. Είναι άλλο πράγμα η κριτική στη συμπεριφορά της πολιτικής εξουσίας και στην αποτελεσματικότητα της κρατικής μηχανής και άλλο να αμφισβητούμε τις οδηγίες που δίνει η Πολιτική Προστασία και να προτρέπουμε σε ανυπακοή. Γιατί όταν υπονομεύεις τις οδηγίες του 112 για εκκένωση, είναι σαν παίζεις με τις ζωές των άλλων.
Αν κάτι πρέπει να μας είναι ξεκάθαρο σε όλη αυτή τη δυστοπία είναι η ιεράρχηση μπροστά στην καταστροφή: πρώτα η ανθρώπινη ζωή (και η ζωή των ζώων), μετά οι περιουσίες –ακόμα κι αν αυτό σημαίνει το σπίτι μας με όλη μας την ύπαρξη μέσα– και τρίτο στη σειρά το φυσικό περιβάλλον.
Υ.Γ. Αντί επιλόγου αφήνω ένα σχόλιο της Μαρίνας Καρύδα, στο Facebook, ως απάντηση στο γιατί πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες εκκένωσης:
«Μένω στο Μάτι. Μετά τη φωτιά κάποιοι ασχοληθήκαμε εθελοντικά με την υποστήριξη των εγκαυματιών μας διότι υπήρχε το απόλυτο κενό στην μετά νοσηλείας αποκατάσταση. Το έγκαυμα σύμφωνα με την ιατρική κοινότητα είναι ο χειρότερος τραυματισμός που μπορεί να υποστεί ο ανθρώπινος οργανισμός. Απαιτεί πολύμηνη νοσηλεία, πολλαπλά χειρουργεία και συνήθως εκτός από αισθητικές παραμορφώσεις αφήνει λειτουργικές αναπηρίες. Επίσης έχει 40% θνητότητα κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Η εθελοντική ενασχόληση έφερε τη δημιουργία μιας οργάνωσης υποστήριξης εγκαυματιών για κάθε περιστατικό.
Στη φωτιά στη Ζήρεια το 2021 κύριος δεν εγκατέλειψε το σπίτι του και δεν το έσωσε κιόλας. Έπαθε εγκαύματα στα χέρια του, νοσηλεύτηκε 2 μήνες και το χέρι του έχει πλέον λειτουργικό πρόβλημα, ενώ η βιοποριστική δουλειά του απαιτεί τη χρήση του χεριού του. Στην ίδια φωτιά στην Ολυμπία άλλος κύριος έχασε το ένα του μάτι από ρινίσματα που πετάχτηκαν από τη φωτιά. Επίσης το 2021 στη Βαρυμπόμπη δόθηκε εντολή εκκένωσης από το 112. Τέσσερεις άντρες, ηλικίας 45-50, φίλοι και οι δυο αδέλφια μεταξύ τους, ενεργοί πολίτες και εθελοντές δασοπυροσβέστες αλλά όχι σε υπηρεσία με το κλιμάκιο, πήγαν με πρωτοβουλία τους στο βουνό που αγαπούσαν, για να σβήσουν τη φωτιά. Χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό, φορώντας σορτσάκια και κοντομάνικα. Μόνο επειδή βρέθηκε μια οικοδομή στα μπετά όπου κατέφυγαν, κατάφεραν να νοσηλευτούν, αλλιώς οι στάχτες τους δεν θα ξεχώριζαν στο δάσος. Από το νοσοκομείο βγήκαν οι 2 από τους 4 ζωντανοί, ποσοστό θνητότητας 50%.
Ο ένας, μετά από ατελείωτους μήνες ταλαιπωρίας από τις 5 Αυγούστου που ήταν η φωτιά, κατέληξε τον Απρίλιο. Οι δύο θανόντες ήταν πατέρες 3 παιδιών ο καθένας.
Το ότι κάποιοι από τύχη έσωσαν τα σπίτια τους παραμένοντας, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελεί παράδειγμα για να μην ακολουθήσει κάποιος την οδηγία εκκένωσης».
16°
