Ψυχική Υγεία: Ο εγκλεισμός κυριαρχεί, οι αναγκαστικές νοσηλείες σε δυσθεώρητα ύψη

Η ακούσια ψυχιατρική νοσηλεία είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα στην παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας. Παρά τις ενδείξεις για πολύ υψηλά ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα, δεν έχουν συλλεχθεί έγκυρα εθνικά στατιστικά στοιχεία.

Η ATHENS VOICE παρουσιάζει σήμερα διεξοδικά την Μελέτη Ακούσιων Νοσηλειών στην Ελλάδα (MANE), μια πολυκεντρική εθνική μελέτη των ποσοστών, της διαδικασίας, των καθοριστικών παραγόντων και της έκβασης των ακούσιων νοσηλειών, μελέτη η οποία διεξήχθη στις περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης και της Αλεξανδρούπολης, από το 2017 έως το 2020, και περιγράφει κάποια προκαταρκτικά συγκριτικά ευρήματα σχετικά με τα ποσοστά και τη διαδικασία των ακούσιων νοσηλειών.

Τι προκύπτει και τι καταγράφεται στην επιστημονική μελέτη, η οποία διενεργήθηκε με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Κοινωνικής Ψυχιατρικής του Παντείου Πανεπιστημίου, Στέλιο Στυλιανίδη και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Ψυχιατρική», περιοδικό της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ);

Όταν οι ακούσιες προσελεύσεις οδηγούν σε ακούσια νοσηλεία

Υπάρχει μεγάλη διαφορά στα ποσοστά των καταγεγραμμένων ακούσιων νοσηλειών μεταξύ της Αλεξανδρούπολης (περίπου 25%) και της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης (άνω του 50%), η οποία ενδέχεται να σχετίζεται, σημειώνουν οι ερευνητές, με την τομεακή οργάνωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και με τα οφέλη της μη κάλυψης μιας μητροπολιτικής αστικής περιοχής στην Αλεξανδρούπολη.

Σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό ακούσιων προσελεύσεων καταλήγουν σε ακούσια νοσηλεία στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη σε σύγκριση με την Αλεξανδρούπολη.

Αντιθέτως, από όσους εισέρχονται εθελοντικά στα τμήματα επειγόντων περιστατικών (ΤΕΠ), σχεδόν όλοι νοσηλεύονται στην Αττική, ενώ μεγάλα ποσοστά δεν εισάγονται στη Θεσσαλονίκη και την Αλεξανδρούπολη. Ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ασθενών παραπέμφθηκε επίσημα κατά τη διάρκεια του εξιτηρίου στην Αλεξανδρούπολη σε σύγκριση με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη

Σύμφωνα πάντα με τους ερευνητές, αυτό μπορεί να οφείλεται στην αυξημένη συνέχεια της φροντίδας στην Αλεξανδρούπολη, που μπορεί να εξηγήσει τα χαμηλά ποσοστά ακούσιας νοσηλείας εκεί.

Τέλος, τα ποσοστά επανανοσηλείας είναι πολύ υψηλά σε όλα τα κέντρα μελέτης, καταδεικνύοντας το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας, ειδικά για τις εκούσιες νοσηλείες.

Ανάγκη εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας

Πράγματι, οι προηγούμενες σχετικές με την ακούσια νοσηλεία, μετά από εισαγγελική εντολή, ρυθμίσεις επέτρεπαν τον ακούσιο εγκλεισμό μετά από αίτηση οποιουδήποτε, χωρίς κανένα δικαστικό έλεγχο, για απροσδιόριστο και απεριόριστο χρονικό διάστημα. Οι έγκλειστοι αντιμετωπίζονταν ως άτομα χωρίς λογική και βούληση, και τοποθετούνταν εκτός δικαίου, βρίσκονταν σε πλήρη εξάρτηση από τους ψυχιάτρους.

Οι ερευνητές τονίζουν με ιδιαίτερη έμφαση την ανάγκη για εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας περί ακούσιας νοσηλείας, ώστε αυτή να εναρμονίζεται με τις διεθνείς διακηρύξεις, να συνάδει με τη λογική της κοινοτικής περίθαλψης και όχι με την παρωχημένη ασυλιακή λογική.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο 2071/1992, οι προϋποθέσεις για ακούσιο εγκλεισμό είναι οι εξής:

• Το άτομο να πάσχει από ψυχική διαταραχή και να μην είναι σε θέση να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του

και

• Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια σοβαρή επιδείνωση της ψυχικής του υγείας

ή

• Η νοσηλεία να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας προς τον εαυτό του ή άλλους

Μελέτη των Ακούσιων Νοσηλειών στην Ελλάδα (ΜΑΝΕ) - Η ταυτότητα της μέλετης

Πολυκεντρική μελέτη: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη
2017-2020 (2018-2019)
Συγχρονική μελέτη των ποσοστών, της διαδικασίας της ακούσιας νοσηλείας και των παραγόντων κινδύνου
Διαχρονική μελέτης της έκβασης
Stylianidis, S., Georgaca, E., Peppou, L. E., Arvaniti. A., Samakouri, M., & the MANE Group (υπό δημοσίευση).
Involuntary psychiatric hospitalizations in Greece: Contemporary research and policy implications. Ψυχιατρική

Επιδημιολογία της ακούσιας νοσηλείας στην Ελλάδα

Οι παράγοντες κινδύνου, δηλαδή το «προφίλ» των ψυχικώς πασχόντων οι οποίοι εγκλείονται ακουσίως σε δομή Ψυχικής Υγείας, μετά από σχετική εισαγγελική παραγγελία, είναι το εξής:

• Άνδρες
• Άγαμοι
• Άνεργοι, αυτοαπασχολούμενοι ή εργάτες
• Χωρίς κοινωνική υποστήριξη και οικονομικούς πόρους
• Διάγνωση στο φάσμα ψυχωτικών διαταραχών και διπολική διαταραχή (vs κατάθλιψη)
• Σοβαρή συμπτωματολογία
• Επιθετικότητα (vs αυτοκτονικότητα)
• Προηγούμενες ακούσιες νοσηλείες
• Επαφή με νοσοκομειακές δομές (vs κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας)

Τα ποσοστά των ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα

• 28% Ιωάννινα
• 45% Πάτρα
• 57% Αττική
• 53% Θεσσαλονίκη
• 24% Αλεξανδρούπολη

Τέλος, οι ερευνητές εκφράζουν την άποψη, σύμφωνα με την οποία ο σχετικός νόμος εφαρμόζεται πλημμελώς, ενώ οι ίδιοι προσδιορίζουν ως εξής τους λόγους για την πλημμελή εφαρμογή του νόμου:

• Η ανυπαρξία επικοινωνίας μεταξύ εισαγγελέων, δικαστών και ψυχιάτρων
• Η ελλιπής εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους τους εμπλεκομένους στη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας
• Η κυρίαρχη άποψη για την δήθεν επικινδυνότητας του ψυχικά ασθενή και το κοινωνικό στίγμα, που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια
• Η έλλειψη οργανωμένου συστήματος κοινοτικής περίθαλψης και πρωτοβάθμιας φροντίδας Ψυχικής Υγείας