Άννα Θεοφυλάκτου: Ποια ήταν η «μεγάλη κυρία του Ποντιακού Ελληνισμού» - Η διήγησή της για τις σπουδές στην ιατρική και το πλούσιο έργο της
Η Άννα Θεοφυλάκτου, η «μεγάλη κυρία του Ποντιακού Ελληνισμού» έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 99 ετών. Η είδηση έγινε γνωστή μέσα από ανάρτηση του Σωματείο Δράσης Νίκος Καπετανίδης, το οποίο σημειώνει ότι η Άννα Θεοφυλάκτου αποτέλεσε «έναν φωτεινό φάρο ενότητας, αξιοπρέπειας, αξιοπιστίας και γνώσης, ως η κόρη του μεγάλου ανδρός πατέρα της Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου, που υπήρξε εκ των ιδρυτών της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης».
Η Άννα Θεοφυλάκτου, ανεφέρεται ακόμη «υπήρξε ο κρίσιμος κρίκος της αλυσίδας, που συγκράτησε τη θεσμική και ιστορική μνήμη της αστικής τάξης της Πατρογονικής Τραπεζούντας». Ως επί πολλά έτη πρόεδρος της Ιστορικής Μέριμνας Ποντίων Κυριών, που είχε την απαρχή της το 1904 στην Τραπεζούντα των Κομνηνών, «κράτησε σε ανυπέρβλητα ύψη το κύρος της Μερίμνης με το απαράμιλλο ήθος της, που αφειδώς διεσκόρπισε όχι μόνο στα άξια τέκνα της αλλά και σε όλα τα μέλη της Μερίμνης και ευρύτερα στην Ποντιακή Κοινότητα».
Το έργο της υπήρξε πολυσχιδές και πλούσιο και «ο Ποντιακός Ελληνισμός είναι από σήμερα πιο φτωχός και ορφανός», αναφέρει το σωματείο δράσης Νίκος Καπετανίδης.
Δελτίο Τύπου.
Το σωματείο Δράσης Νίκος Καπετανίδης αποχαιρετά την τελευταία μεγάλη Κυρία του Ποντιακού Ελληνισμού την...
Άννα Θεοφυλάκτου: Η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος χειρουργός στην Ελλάδα και το σπουδαίο έργο της
Η Άννα Θεοφυλάκτου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924 από γονείς πρόσφυγες Έλληνες του Πόντου. Κόρη του γιατρού και πολιτικού Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου και της Ιφιγένειας Κογκαλίδου και δισέγγονη του μεγαλέμπορου και τραπεζίτη Γρηγόρη Καπαγιαννίδη.
Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πήρε την ειδικότητα της Οφθαλμολογίας. Έζησε τον πόλεμο του 1940 και τη γερμανική κατοχή και πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση. Είναι η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος της Μακεδονίας και η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος χειρουργός στην Ελλάδα. Ασχολήθηκε με τα κοινά από τα φοιτητικά της χρόνια. Εργάσθηκε σε πολλά γυναικεία σωματεία, όπως «Σύλλογος Επιστημόνων Γυναικών», «Σύνδεσμος Επαγγελματιών και Επιχειρηματιών Γυναικών» και άλλα και αγωνίσθηκε για την ισότητα των δύο φύλλων. Δικαίωμα ψήφου, ίση εργασία, ίση αμοιβή των δύο φύλλων κ.λπ.
Η Άννα Θεοφυλάκτου, υπηρέτησε με σθένος στις τάξεις στη «Μέριμνα Ποντίων Κυριών», όπου διετέλεσε πρόεδρός της. Επί προεδρίας της ιδρύθηκε ο παιδικός σταθμός «ΑΡΓΩ» για την ανακούφιση της εργαζόμενης μητέρας και η «Μέριμνα» και η «Διαναντίδειος Στέγη», όπου φιλοξενούνται ηλικιωμένοι. Ήταν το πρώτο σωματείο της Βόρειας Ελλάδος που επισκέφθηκε τη μαρτυρική Κύπρο το 1975 και το 1976 φιλοξένησε 62 παιδιά από την κατεχόμενη Κύπρο. Με εισήγησή της ο προστάτης της «Μέριμνας» και πολιούχος της Τραπεζούντας Άγιος Ευγένιος καθιερώθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας ως πολιούχος της Καλαμαριάς, το 1979. Επίσης δούλεψε πολύ για τον σύνδεσμο φιλίας «Ελλάς – Κύπρος» του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος και μετέπειτα πρόεδρος.
Από το 1981 μέχρι και σήμερα πραγματοποίησε 21 ταξίδια στον Πόντο, δημιουργώντας σταδιακά μια συλλογή παλαιών φωτογραφιών του Πόντου και της Μικράς Ασίας που παρουσιάζουν ζωντανά τη ζωή και τον πολιτισμό των περιοχών εκείνων, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή. Το αρχείο αυτών των φωτογραφιών παραχωρήθηκε από την ίδια στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης το 2000. Για το έργο της αυτό βραβεύτηκε από την «Ακαδημία Αθηνών» το 1992. Τιμήθηκε επίσης από γυναικεία, ποντιακά και κυπριακά σωματεία.
Ή Άννα Θεοφυλάκτου, έφυγε ήρεμα στο σπίτι της στην οδό Σωκράτους στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αφήνοντας πίσω της 3 παιδιά, 8 εγγόνια και 3 δισέγγονα.
Άννα Θεοφυλάκτου: Η ιστορία της ζωής μέσα από τα δικά της λόγια
Το 2006, το ΑΠΕ-ΜΠΕ είχε συναντήσει την Άννα Θεοφυλάκτου στο σπίτι της, στη Θεσσαλονίκη, και εκεί μας διηγήθηκε την ιστορία της ως η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος στη Βόρεια Ελλάδα.
Ακολουθεί το κείμενο εκείνης της συνέντευξης από το αρχείο του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων:
Ήταν 1η Απριλίου του 1943. Μεσούντος του πολέμου και της Κατοχής, οι πρώτοι φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης έπαιρναν το «βάπτισμα του πυρός» στους χώρους του Πειραματικού Σχολείου της πόλης. Εξήντα τρία χρόνια μετά, η Άννα Θεοφυλάκτου, μέλος εκείνης της ομάδας των φοιτητών, που έμελλε να γίνει η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος της Βόρειας Ελλάδας και η πρώτη χειρουργός οφθαλμίατρος σε όλη την ελληνική επικράτεια, ξεδιπλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις αναμνήσεις της από εκείνη την περίοδο.
«Εμείς μπήκαμε στην ιατρική σαν αλεξιπτωτιστές. Δεν δώσαμε εξετάσεις γιατί μπήκαμε μέσα στον πόλεμο και στην Κατοχή. Το πρώτο μάθημα έγινε την 1η Απριλίου του 1943, στο Πειραματικό Σχολείο, από τον καθηγητή της ανατομίας, τον Νικόλαο Μιχαλακέα», θυμάται η κ. Θεοφυλάκτου και εξηγεί πως όλοι οι φοιτητές του πρώτου έτους λειτουργίας της Ιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης ήταν εκ μετεγγραφής, αφού οι εγγραφές έπρεπε να γίνουν τον Οκτώβριο, ενώ τα μαθήματα άρχισαν τον Απρίλιο.
«Εγώ πήρα μετεγγραφή από την Αθήνα. Πολλοί πήραν από τη Φυσική, από τα Μαθηματικά. Ήμασταν πολλοί μαθητές για εκείνη την εποχή. Ήμασταν στο πρώτο έτος 400 άτομα. Γεγονός για την εποχή. Γυναίκες πρέπει να ήμασταν καμιά τριανταριά. Ήμασταν πολλοί, αλλά δεν τελείωσαν όλοι, ούτε γράφτηκαν όλοι για να τελειώσουν», σημειώνει και εξηγεί πως «πολλοί γράφτηκαν για να έχουν δικαίωμα στο συσσίτιο».
Όσοι έμειναν, έπρεπε να «παλέψουν» όχι μόνο με τις αντιξοότητες του πολέμου, αλλά και με τις έντονες αντιρρήσεις του τότε Ιατρικού Συλλόγου, ο οποίος ήταν αντίθετος με τη λειτουργία της Σχολής και έκανε αγώνα, όπως λέει χαρακτηριστικά η κ. Θεοφυλάκτου, για να την κλείσει.
«Ήμασταν αντιμέτωποι με τον ιατρικό κόσμο της Θεσσαλονίκης, εμείς που αγωνιζόμασταν να μείνει η Σχολή», εξηγεί η κ. Θεοφυλάκτου, η οποία «κληρονόμησε» την αγάπη της για την Ιατρική και την οφθαλμολογία από τον πατέρα της, φτασμένο οφθαλμίατρο της εποχής και πρώτο Γενικό Διευθυντή Θράκης.
Χρειάστηκαν ατέλειωτες ώρες προσωπικής εργασίας και μεγάλες δόσεις εφευρετικότητας από την πλευρά των φοιτητών προκειμένου να λειτουργήσει η Σχολή.
«Είχαμε το μεγάλο κακό ότι δεν είχαμε υπόβαθρο. Και κάναμε μόνοι μας πολλές προσωπικές δουλειές […] Θυμάμαι, σε ορισμένα πράγματα που χρειαζόταν να βάλουμε τούβλα, καθόμασταν στη σειρά και ο ένας πετούσε τούβλα στον άλλο», λέει η κ. Θεοφυλάκτου και εξηγεί πως οι φοιτητές χρειαζόταν να επιστρατεύσουν όλη τους τη φαντασία προκειμένου να επιλύσουν προβλήματα όπως η έλλειψη παραθύρων στις αίθουσες του νεκροτομείου. «Πήγαμε στο τότε Δημοτικό Νοσοκομείο, το σημερινό “Άγιος Δημήτριος” και πήραμε τις ακτινογραφίες που είχαν για πέταμα. Βάλαμε ένα καζάνι που βράζαμε νερό, βουτούσαμε τις ακτινογραφίες και στη συνέχεια τις ξύναμε για να φύγει το χρώμα και τις κάναμε τζάμια και τις βάλαμε στα παράθυρά μας», σημειώνει.
Το μόνο που υπήρχε σε αφθονία τους χαλεπούς εκείνους καιρούς ήταν τα πτώματα, διότι, όπως σημειώνει η κ. Θεοφυλάκτου, πολλοί αναγκάζονταν να αφήσουν τους νεκρούς τους στο δρόμο για να μη χάσουν το δελτίο τροφίμων. «Κι έτσι, κάθε πρωί, ο κάδος της δημαρχίας τα μάζευε, περνούσε μετά από εμάς κι άφηνε τα καλύτερα», επισημαίνει και εξηγεί πως τα τραπέζια όπου εναπόθεταν τους νεκρούς προέρχονταν από τα μάρμαρα των εβραϊκών μνημάτων, στο χώρο της σημερινής πανεπιστημιούπολης, που σήκωσαν οι Γερμανοί, αμέσως μόλις η «μπότα» τους πάτησε τη Θεσσαλονίκη.
Ο πόλεμος τέλειωσε, τα μεταπολεμικά προβλήματα ξεπεράστηκαν και όσοι από τους φοιτητές εκείνης της περιόδου τα κατάφεραν, πήραν το πτυχίο της ιατρικής. Η κ. Θεοφυλάκτου αποφοίτησε το ’52, παντρεμένη και ήδη μητέρα δυο παιδιών και άρχισε να εξασκεί την ιατρική το ’56. Παρά το γεγονός ότι πολλοί από τους πελάτες της τη γνώριζαν χρόνια- όταν παιδί ακόμη τριγύριζε στην κλινική του πατέρα της και είτε βοηθούσε στην αποστείρωση των εργαλείων, είτε ανεβασμένη στο σκαμνί παρατηρούσε με ευλάβεια κάποια εγχείριση καταρράκτη- την προσέγγιζαν αρχικά με δυσπιστία, λόγω φύλου. «Παρ’ όλο που ζούσα μέσα στην κλινική του πατέρα μου και όλη η κλινική με γνώριζε, με ρωτούσαν: καλά, εσύ θα μας χειρουργήσεις;» θυμάται και παραδέχεται πως αν δεν είχε τον πατέρα της, θα είχε μεγαλύτερο πρόβλημα.
Συγκρίνοντας την εποχή του πατέρα της και τη δική της με τη σημερινή, σε ό,τι αφορά τα ιατρικά δρώμενα, η κ. Θεοφυλάκτου θυμάται ότι τότε, η εγχείρηση καταρράκτη ήταν μια δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία, από την οποία ο ασθενής θα μπορούσε ακόμη και να χάσει το μάτι του, ενώ σήμερα, με τα άλματα που έχει κάνει η επιστήμη, είναι μια απλή διαδικασία.
Ο πατέρας της αποτέλεσε γι’ αυτήν έμπνευση και κίνητρο για να ακολουθήσει την ιατρική, ενώ στα δικά της χνάρια βαδίζει η κόρη της, η τρίτη γενιά οφθαλμολόγων της οικογένειας.
11°
