Το Σχολείο που ονειρευόμαστε είναι στην Κάρυστο, και είναι δημόσιο

Το κτίριο είναι πεντακάθαρο, φωτεινό, με θέα στον νότιο Ευβοϊκό και το Μπούρτζι ακριβώς μπροστά να θυμίζει την Ιστορία. Η αίσθηση φιλόξενη. Το πρώτο που παρατηρείς όταν μπαίνεις μέσα είναι οι αφίσες με τα έργα των μεγάλων ζωγράφων στους τοίχους – Ματίς, Σεζάν, Πικάσο, Εγγονόπουλος, Τσαρούχης κ.ά. Παντού πολύ φροντισμένα, στολισμένα με καλαίσθητες χειροτεχνίες των παιδιών, και οι αίθουσες, αν αρχίσεις να ανοίγεις τις πόρτες, κρύβουν εκπλήξεις – προτζέκτορες βιδωμένοι στο ταβάνι και στίχοι του Ελύτη, του Σεφέρη, του Καβάφη και άλλων ποιητών με κιμωλία σε μαυροπίνακες. Όσο για τα παιδιά, έχουν έρθει να κάνουν μαθήματα ζωγραφικής, animation, εικονογράφησης και θεάτρου, στο πλαίσιο του Art School Festival που διοργάνωσε το τελευταίο σ/κ του Μαΐου ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων. Ναι, καλά διαβάσατε, Φεστιβάλ Τεχνών για παιδιά δημοτικού σε ένα δημόσιο σχολείο στην όμορφη Κάρυστο.

Με τόσες ιστορίες ματαιώσεων και συγκρούσεων –πόσα αρνητικά συναισθήματα να προκάλεσαν τις ίδιες μέρες στη μικρή κοινωνία ενός άλλου δημοτικού σχολείου οι διαξιφισμοί γύρω από την προβολή μιας μικρού μήκους ταινίας–, να μια ιστορία που αξίζει να γίνει viral. Πώς μπορείς να χτίσεις μια ευτυχισμένη σχολική ζωή! Δεν είναι μόνο η αισιοδοξία που σου γεννάει ένα δημόσιο σχολείο καινοτόμο και εμπνευσμένο, ένα σχολείο πρότυπο (χωρίς να είναι Πρότυπο). Είναι που το μήνυμα του 2ου Δημοτικού σχολείου Καρύστου θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν αλλαγή παραδείγματος: να εμπλουτίσει τον δημόσιο διάλογο, να φτάσει σε δασκάλους, γονείς και παιδιά, να δώσει ιδέες, να μπει στο μικροσκόπιο του ΙΕΠ και του Υπουργείου Παιδείας – υπάρχει μια ολόκληρη τεχνογνωσία εδώ του πώς μπορούν να κινητοποιηθούν οι δυνάμεις μιας τοπικής κοινωνίας και να κάνουν θαύματα.

Μπαινοβγαίνοντας στις τάξεις, παρατηρώντας τα παιδιά την ώρα των μαθημάτων να περνούν από την περιέργεια, και την επιφύλαξη ακόμα, στην αδιαμεσολάβητη χαρά που προσφέρει η επαφή με την τέχνη και η καλλιτεχνική δημιουργία, σκέφτομαι ότι όλο αυτό δεν είναι πολυτέλεια, τα παιδιά το έχουν ανάγκη. Και αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί και αποτελεσματικοί, η συζήτηση για τις αλλαγές που χρειάζεται η δημόσια εκπαίδευση πρέπει να ξεκινήσει ακριβώς από αυτές τις τρυφερές ηλικίες. Τι συμβαίνει λοιπόν εδώ; Τι το ξεχωριστό έχει το 2ο Δημοτικό Σχολείο Καρύστου και αξίζει την προσοχή μας; Η Σοφία Παπανικολάου, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, και η Έλενα Πέτρου, ταμίας του Συλλόγου, υπεύθυνες για την οργάνωση του Φεστιβάλ και εμπνεύστριες της φιλοσοφίας του σχολείου, με ξεναγούν εξηγώντας μου πώς κατάφεραν αυτό το μικρό θαύμα – όσο πιο πολλά μαθαίνεις, τόσο εντυπωσιάζεσαι.

Ζωγραφική και Ποίηση

Πώς ξεκίνησε η ιδέα να μοιάζει το σχολείο με μουσείο; ρωτάω «Όταν ανέλαβα τον Σύλλογο πριν από 6 χρόνια, με το τότε ΔΣ αναρωτηθήκαμε πώς θα μπορούσε να είναι το Σχολείο του Μέλλοντος. Ονειρευτήκαμε ένα σχολείο που να είναι ανοιχτό στην κοινωνία και να είναι γεμάτο από την ομορφιά και την ελευθερία που υπάρχει στην Τέχνη. Το πρώτο μας μέλημα λοιπόν ήταν να επενδύσουμε στην Αισθητική, έτσι ξεκίνησε η πρώτη μας δράση, το Σχολείο σαν Μουσείο. Θέλαμε τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με τα έργα των μεγάλων ζωγράφων, γιατί η αισθητική διδάσκει ήθος» λέει η Σοφία. «Η ιδέα ήταν τα παιδιά να εξοικειώνονται με το περιβάλλον ενός μουσείου, γιατί όταν βλέπεις συνέχεια κάτι, ακόμα κι αν δεν το συνειδητοποιείς, μπαίνει με έναν πολύ φυσικό τρόπο μέσα σου» συμπληρώνει η Έλενα.

Και τα ποιήματα; «Επίσης μία από τις πρώτες δράσεις, η Ποίηση στο Σχολείο. Γράψαμε σε όλες τις αίθουσες ποιήματα σε μαυροπίνακες, με τη λογική οι δάσκαλοι να γράφουν εκεί στίχους που τους αρέσουν, ανάλογα με την εποχή και το ανθολόγιο… Τώρα, θα μου πεις, και τα παιδιά τα διαβάζουν; Σκέψου, είναι μπροστά τους όλη τη μέρα, την ώρα του μαθήματος μπορεί να χαζεύουν, να βαριούνται, είναι εκεί μπροστά τους, πέφτει το μάτι αναγκαστικά στην ποίηση του Ελύτη, του Σεφέρη, του Ρίτσου… δεν είναι κάτι;»

Όταν ανέλαβε η Σοφία την Προεδρία του Συλλόγου, πριν από έξι χρόνια, το σχολείο μόλις είχε μετακομίσει στο καινούργιο κτίριο, που ήταν πολύ ωραίο αλλά άδειο. Τα πρώτα 3-4 χρόνια η μέριμνά τους ήταν να το εξοπλίσουν. Σήμερα όλες οι τάξεις διαθέτουν προτζέκτορα και laptop, υπάρχει πλήρως εξοπλισμένο Εργαστήριο Φυσικής και Αίθουσα Γυμναστικής, δανειστική Βιβλιοθήκη όπου μπορούν τα παιδιά να μελετούν ή να κάνουν ομαδικές εργασίες, με μεγάλες μαξιλάρες στο πάτωμα για να διαβάζουν τα μικρότερα, υπάρχει Αίθουσα Μουσικής με αρμόνιο και άλλα όργανα, Αίθουσα Εκδηλώσεων με επαγγελματικό σύστημα ήχου και φώτα, καρέκλες, σκηνή, παρασκήνια και βεστιάριο που θα ζήλευαν σε ένα θέατρο, τηλεσκόπιο και κιτ Ρομποτικής.

Χορηγίες, συναυλίες και τα εργαστήρια Ρομποτικής και Αστρονομίας

Είναι εντυπωσιακό. Πού τα βρήκατε τόσα χρήματα; «Ό,τι μας ζητούσαν οι δάσκαλοι το παίρναμε, μαζεύοντας χρήματα από συναυλίες και ζητώντας χορηγίες από επαγγελματίες και επιχειρήσεις της πόλης. Για τις αφίσες μόνο δώσαμε 1.000 ευρώ, μαζί με τα κάδρα – μας χορήγησε και το Μουσείο Γουλανδρή κάποιες συλλεκτικές αφίσες, όπως από την έκθεση του Ελύτη στο Μουσείο της Άνδρου ή του Εγγονόπουλου… Από τη συναυλία του Νίκου Πορτοκάλογλου, την πρώτη χρονιά, εξοπλίσαμε το Εργαστήριο Φυσικής – εμείς στήσαμε τη συναυλία, η εταιρία παραγωγής μας έδωσε 1.000 ευρώ. Μετά, με τη συναυλία του Φοίβου Δεληβοριά φτιάξαμε κάτι άλλο, και οι δύο αυτές έγιναν στο προαύλιο του σχολείου. Κάναμε και μικρότερα live σε ξενοδοχείο της πόλης που μας παραχωρούσε τον χώρο –Ευρυδίκη, Νίκος Ζιώγαλας, Σοφία Βόσσου, Μιρέλλα Πάχου, Βαγγέλης Γερμανός, καλλιτέχνες που θα μάζευαν τον κόσμο της Καρύστου–, βγάζαμε περίπου 700 ευρώ από το καθένα, με αυτά τα χρήματα κάναμε μια επόμενη δράση ή καλύπταμε έξοδα του σχολείου».

Ανάλογα με το τι χρειάζονταν πήγαιναν στους αντίστοιχους χορηγούς, π.χ. για να εξοπλίσουν την αίθουσα εκδηλώσεων, περίπου 6.000 ευρώ, απευθύνθηκαν σε μεγάλη εταιρία της περιοχής, για πιο μικρά πράγματα ζητούσαν χορηγίες από επιχειρηματίες γονείς, άλλοι έδωσαν χρήματα για τα όργανα μουσικής, άλλοι για τους προτζέκτορες, τα εστιατόρια της πόλης κάλυπταν το φαγητό καλλιτεχνών και δασκάλων που καλούσαν για συναυλίες και μαθήματα και τα ξενοδοχεία τη διαμονή. «Κάναμε δύο πάρτι σε μαγαζιά, ένα 80s κι ένα 90s, για να μαζέψουμε χρήματα για ένα Φεστιβάλ Εικαστικών, η ιδέα ήταν να καλέσουμε κάποιους από τους καλύτερους εικαστικούς της γενιάς τους για να φέρουν τα παιδιά σε έπαφή με την καλλιτεχική δημιουργία, αυτό που βλέπεις τώρα».

Δεν είναι μόνο το επιχειρηματικό πνεύμα, που σε εντυπωσιάζει, αλλά και η εξωστρέφεια – το σχολείο είναι ενεργό κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, στηρίζεται από αυτή και την ίδια στιγμή οι δράσεις του τροφοδοτούν την κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης.

Ποιες άλλες δράσεις ξεχωρίζετε; «Με τη Γόνιμη Άγονη Γραμμή και το Μουσείο Μπενάκη συμμετείχαμε σε ένα πρότζεκτ με πάνινες τσάντες που σχεδίαζαν καλλιτέχνες. Για πρώτη φορά συμμετείχε κάποιο σχολείο, τα ίδια τα παιδιά δημιούργησαν ένα πρωτότυπο σχέδιο για περιορισμένο αριθμό 100 Waterbags by Άγονη Γραμμή Γόνιμη, που πουλήθηκαν σε καταστήματα της Καρύστου και στο Μουσείο Μπενάκη». Τα έσοδα από τις πωλήσεις διατέθηκαν για την αγορά του εξοπλισμού του Εργαστηρίου Ρομποτικής το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει τη λειτουργία του. «Δώσαμε 3.000 ευρώ για να πάρουμε τα κιτ Ρομποτικής. Η ιδέα ήταν πως, αν χρειαζόμασταν μόνο τον δάσκαλο, τα σεμινάρια θα μας στοίχιζαν πολύ λιγότερο. Κάναμε δύο σ/κ κάθε μήνα όλη τη χρονιά μαθήματα και με τα 5 ευρώ συμμετοχής χρηματοδοτήσαμε άλλες δράσεις. Πληρώσαμε μάλιστα τον δάσκαλο Ρομποτικής να εκπαιδεύσει τους δασκάλους ώστε να μπορούν να τα χρησιμοποιούν και μόνοι τους».

Σαν μια μικρή επιχείρηση, δηλαδή, που τα κέρδη επενδύονται για να ανοίγουν κι άλλες δραστηριότητες. «Έπειτα ήρθε η ιδέα του Εργαστηρίου Αστρονομίας. Βρήκαμε χορηγό ο οποίος μας αγόρασε το τηλεσκόπιο», μου λένε και τα μάτια τους λάμπουν από συγκίνηση. «Καθώς διάβαζα το καλοκαίρι τις συνεντεύξεις του Ο.Ελύτη από το βιβλίο Συν τοις Άλλοις» εξηγεί η Σοφία, «σκέφτηκα ότι πρέπει τα παιδιά να κοιτάξουν ψηλά, όλο σκυμμένα είναι σε οθόνες. Και έτσι ψάξαμε πώς θα μπορούσαμε να τα φέρουμε σε επαφή με την Αστρονομία, που τους αρέσει πάρα πολύ». Βρήκε τον Δρ. Αστροφυσικής Παν/μίου Αθηνών Αντώνη Αντωνίου, που μένει στη Χαλκίδα, ο οποίος τους σύστησε την Εύα Λέφα, φυσικό Ph.D Αστροφυσικής, και την Ελένη Λαβασά, φυσικό, MSc Διαστημικής Επιστήμης, που κάνουν Αστρονομία για παιδιά. «Πήγαμε στη Χαλκίδα με τον κ. Ελευθερίου, τον διευθυντή του σχολείου, τις συναντήσαμε, και υπό την καθοδήγηση του δρ. Αντωνίου έρχονται στο σχοείο μας μία φορά τον χρόνο για 4-5 μέρες, τα παιδιά δουλεύουν σε ομάδες σε διαστημικά πειράματα και φτιάχνουν μικρές αστρονομικές κατασκευές. Και το πιο ωραίο; Στο τέλος ανεβαίνουμε όλοι μαζί στο κάστρο και κάνουμε παρατήρηση πλανητών με το τηλεσκόπιο του σχολείου, είναι φοβερή στιγμή αυτή».

Ο Διευθυντής του Σχολείου και το Παγκάκι της Φιλίας

Όπως μπορούμε να φανταστούμε, ο ρόλος του διευθυντή του σχολείου για να μπορεί να γίνει όλο αυτό είναι κομβικός. Ο κ. Παναγιώτης Ελευθερίου τα απογεύματα είναι στο σχολείο και δουλεύει, οργανώνει και τακτοποιεί υποθέσεις, έχει δικές του ιδέες αλλά στηρίζει και όλες τους τις δράσεις. Να ανακεφαλαιώσουμε: «Για να γίνει όλο αυτό που βλέπεις χρειάζονται 3 πράγματα: α) ένας διευθυντής που να θέτει τους κανόνες και να έχει όραμα για το σχολείο, β) ένας Σύλλογος γονέων με πρόεδρο και μέλη που να στηρίζουν τους δασκάλους και να οργανώνουν δράσεις και γ) εκπαιδευτικοί που να αγαπάνε τη δουλειά τους και να καταλαβαίνουν ότι είναι λειτούργημα» τονίζει η Σοφία.

Η Έλενα συμπληρώνει: «Να το πούμε όμως κι αυτό, όπως ο διευθυντής έτσι και ο πρόεδρος του Συλλόγου χρειάζεται να βγαίνει μπροστά, να λέει έχουμε αυτές τις δράσεις, όποιος δεν θέλει ή δεν μπορεί αποχωρεί. Πρέπει να είναι και οι δύο ηγετικές φυσιογνωμίες, να συνεργάζονται στενά και να καθοδηγούν». Είναι κατανιητό, σε όλες τις θέσεις ευθύνης χρειάζονται άνθρωποι με προσωπικό στίγμα, με ευφυΐα και διάθεση προσφοράς, η περίπτωση της Σοφίας, που την έχω μπροστά μου, όπως και του διευθυντή για τον οποίo μου μιλάνε, δεν σου αφήνει αμφιβολία για το πώς μπορούν να πάνε τα πράγματα μπροστά.

«Σκέφτομαι πόσα πράγματα έγιναν μέσα σε 6 χρόνια. Και να σου πω κάτι; Με το ζόρι με έβαλαν πρόεδρο. Μετά από 15 μέρες που ανέλαβα, είπα, τώρα κάτι πρέπει να κάνω. Ό,τι θα έκανα για το παιδί μου θα το κάνουμε για όλα τα παιδιά. Κάποιοι γονείς μας κούρασαν, υπήρχαν αντιδράσεις. Όταν όμως έρχονταν χαρούμενα τα παιδιά με βιβλία αστρονομίας, λέγαμε, όλα καλά – τα παιδιά σε προχωράνε όχι οι γονείς».

Τις ρωτάω αν ισχύει ότι οι γονείς περιμένουν πολλές φορές τον δάσκαλο στη γωνία. «Ισχύει, οι δάσκαλοι φοβούνται τους γονείς, όμως εδώ υπάρχει ένας Σύλλογος που τους προστατεύει. Αν κάποιος έχει παράπονα το λέει σε εμάς ή στον διευθυντή και όλοι μαζί το λύνουμε, μπορεί ένα παιδί να είναι θύμα και θύτης παράλληλα, τα παιδιά μεγαλοποιούν τα ζητήματα και όταν τα σιγοντάρουν οι γονείς οι εντάσεις μεγαλώνουν. Αν καταλάβουν οι γονείς, ηρεμούν και τα παιδιά» εξηγεί η Σοφία.

«Ακόμα και φαινόμενα bulling θα τα συζητήσουμε όλοι μαζί και θα λυθούν» λέει η Έλενα, «φτιάξαμε και το Παγκάκι της Φιλίας στο προαύλιο». «Το αγοράσαμε, τα παιδιά το ζωγράφισαν, γράψαμε επάνω τις λέξεις αγαπώ, σέβομαι, νοιάζομαι, συγχωρώ, μοιράζομαι και κάναμε μια συζήτηση: ότι εδώ καθόμαστε όταν δεν είμαστε πολύ καλά, όταν νιώθουμε μόνοι, όταν έχουμε τσακωθεί, όταν θέλουμε να προσκαλέσουμε ή να πλησιάσουμε ένα άλλο παιδί. Δεν το κάνουν εύκολα, ντρέπονται, το χρησιμοποιούν όμως πού και πού, ξέρουν ότι εκεί υπάρχει το Παγκάκι της Φιλίας». Και μόνο που άνοιξε η συζήτηση ότι κάποιος μπορεί να μην είναι καλά ή να νιώθει μοναξιά, κάτι σημαίνει. «Το είδαμε σε ένα σχολείο στη Φινλανδία, και το αντιγράψαμε». Είναι σημαντικό να μάθουν τα παιδιά να μιλάνε για τα συναισθήματά τους. Μου κάνει εντύπωση μια εικόνα στον τοίχο μιας αίθουσας που εικονοποιεί συναισθήματα και από πάνω γράφει με μεγάλα γράμματα: «Πώς νιώθεις σήμερα;» 

Η τελετή αποφοίτησης

Όταν υπάρχει ενδιαφέρον και θέληση να ξεπερνάς τις δυσκολίες, όλα γίνονται. Τρανό παράδειγμα «Η Σχολική Εκδρομή», μια σειρά συναυλιών του Νίκου Πορτοκάλογλου που απευθύνονταν αποκλειστικά σε μουσικά σχολεία. Η Σοφία, μετά την πρώτη άρνηση, πρότεινε στην εταιρία παραγωγής να συμμετάσχουν οι δύο παιδικές χορωδίες της Καρύστου, όπως και έγινε, και έτσι στη συναυλία, που εγκαινίασε και το σχολείο, συμμετείχε όλη η πόλη.

Η ιστορία του 2ου Δημοτικού Σχολείου Καρύστου, όμως, μας μαθαίνει και κάτι ακόμα: τι μπορούμε να καταφέρουμε όλοι εμείς, η κοινωνία των πολιτών. «Να μην γκρινιάζουμε και να μη βολευόμαστε… Τα έχουμε όλα στα χέρια μας αρκεί να μας αρέσει να προσφέρουμε, να έχουμε ιδέες και ανοιχτό μυαλό, και να θέλουμε να κάνουμε κάτι καινούργιο» λέει η Σοφία, που έχει εμψυχώσει όλα αυτά τα χρόνια το σχολείο με αυτή τη δημιουργική πνοή. Φέτος είναι η τελευταία χρονιά και των δυο τους, τα παιδιά τους θα πάνε Γυμνάσιο, κι έτσι αυτό το άρθρο λειτουργεί σαν ένας μικρός απολογισμός. Τα κατάφεραν θαυμάσια, έκαναν αυτό που πιο πολύ χρειάζεται η χώρα, έφτιαξαν από το μηδέν μια δημιουργική και χαρούμενη σχολική ζωή.

Και ξαναγυρνάω στην αρχή. Τι νόημα έχει να μιλάμε για τα πανεπιστήμια, αν δεν φτιάξουμε πρώτα τα δημοτικά σχολεία; Η περίπτωση αυτή είναι ένα succes story που προσφέρεται να μελετηθεί. Πόσο στοιχίζει άραγε να εξοπλίσεις τα σχολεία με προτζέκτορες και έργα τέχνης; Πώς θα εξασφαλίσεις ότι στη θέση του διευθυντή θα πηγαίνουν εκπαιδευτικοί με όραμα; Πώς μπορεί θεσμικά το κράτος να δώσει κίνητρα και κύρος στον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων ώστε να έχει ενεργό ρόλο; Πώς μπορείς σαν κράτος να δημιουργίσεις μία κρίσιμη μάζα σχολείων σαν κι αυτό που θα ανοίξουν τον χώρο σε έναν υγιή ανταγωνισμό εξωστρέφειας και δημιουργικότητας; Πώς θα κινητοποιήσεις τις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι έξω εκεί και παραμένουν ανενεργές; Δεν είναι εύκολο αλλά από εκεί πρέπει να ξεκινήσουν οι πολιτικές για τη δημόσια Παιδεία και ορίστε ένα πετυχημένο μοντέλο για το επόμενο Υπουργείο Παιδείας. Και επίσης τέτοιες ιστορίες είναι χρήσιμο να τροφοδοτούν τον δημόσιο διάλογο γιατί δείχνουν τι μπορούμε και πού θέλουμε να πάμε.

Καθώς τελειώνει η ξενάγηση στους χώρους του σχολείου, σε μια αίθουσα βλέπω στοιβαγμένα μπλε καπέλα, σαν αυτά που φοράνε στις τελετές αποφοίτησης. Η Σοφία και η Έλενα μου εξηγούν ότι ο διευθυντής δίνει έμφαση στο θέατρο, όλες οι τάξεις ετοιμάζουν θεατρικές παραστάσεις στις Γιορτές, και η πιο μεγάλη γιορτή είναι της Έκτης. Δική του ιδέα ήταν και η τελετή αποφοίτησης. «Εμείς δώσαμε χρήματα για να ραφτούν μπλε τήβεννοι και οι δάσκαλοι φτιάχνουν κάθε χρόνο τα καπέλα. Τα παιδιά κάνουν την παράστασή τους και μετά βλέπουμε το βίντεο που έχουν ετοιμάσει οι δάσκαλοι που τα δείχνουν από την πρώτη ως την έκτη τάξη – όλη τους η σχολική ζωή, είναι πολύ συγκινητικό. Τους δίνουμε δωράκια και φεύγουν». Φέτος έχουν παραγγείλει βραχιολάκια που γράφουν την ημερομηνία reunion σε 10 χρόνια, 10/6/2023 - 10/6/33.

Μετά θα φύγουν όλοι μαζί για το beach party που έχει ετοιμάσει ο Σύλλογος. Καλεσμένη όλη η πόλη!

Το video animation των παιδιών της Στ’ δημοτικού που προέκυψε από το Εργαστήριο Animation με τον Βασίλη Σελιμά, που πραγματοποιήθηκε στο Σχολικό Φεστιβάλ Τέχνης.

Μπορεί ένα έργο τέχνης να μιλήσει; Tι συναισθήματα έχει όταν το κοιτούν τόσα βλέμματα; Ποια είναι η σχέση της Μόνα Λίζα με μια παρέα άγριων ζώων;

Το εργαστήριο ρομποτικης για το σχολικό έτος 2022-2023 έφτασε στο τέλος του και τα παιδιά ετοίμασαν μια έκπληξη για τους γονείς τους!