«Πιο επίκαιρο από ποτέ» το θέμα της έκθεσης στις Πανελλήνιες - Εύστοχες οι ερωτήσεις

«Πιο επίκαιρο από ποτέ» σχολιάζει ο ΟΕΦΕ ότι είναι το θέμα που έπεσε στην έκθεση στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας που εξετάστηκαν σήμερα (2.6) οι υποψήφιοι των ΓΕΛ στις Πανελλήνιες 2023. Τα θέματα στα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν οι μαθητές θεωρούνται «βατά». 

Συγκεκριμένα, στον πρώτο του σχολιασμό ο ΟΕΦΕ αναφέρει: «το θέμα της έκθεσης είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Το δεύτερο κείμενο δημοσιεύτηκε πολύ πρόσφατα. Οι ερωτήσεις είναι πολύ εύστοχες, τα θέματα βατά. Θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε αυτά και μαθητής της δευτέρας λυκείου ειδικά στο θέμα Β. Θεωρούμε πως δεν θα δυσκολέψουν καθόλου τους μαθητές. Ίσως προβληματίσει τους μαθητές η λέξη «έμπρακτα» στην εκφώνηση του θέματος Δ1β». 

Βία κατά των γυναικών, φεμινισμός και ισότητα στα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας των ΓΕΛ

Η βία κατά των γυναικών, ο φεμινισμός και η ισότητα «έπεσαν» στο μάθημα Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία των ΓΕΛ στις Πανελλήνιες 2023. Στους υποψηφίους δόθηκαν τρία κείμενα, ενώ οι μαθητές κλήθηκαν να συντάξουν την ομιλία που θα εκφωνούσαν στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου τους σχετικά με τα φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή, την επίτευξη της ισότητας. 

Πανελλήνιες 2023: Το κείμενο του Σταύρου Τσακυράκη για τη βία κατά των γυναικών 

Απόσπασμα από το βιβλίο «Δικαιοσύνη: η ουσία της πολιτικής» του Σταύρου Τσακυράκη, ήταν το πρώτο κείμενο που δόθηκε στους μαθητές των Πανελληνίων Εξετάσεων στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία των ΓΕΛ. 

Ημέρα καταδίκης της βίας εναντίον των γυναικών

Δεν υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας διαρκέστερη και διαστροφικότερη καθυπόταξη ανθρώπων από αυτή που υπέστησαν οι γυναίκες από τους άντρες. Αρχίζοντας από τον Αριστοτέλη αναρίθμητα ήταν τα μεγάλα πνεύματα που αρνιούνταν σε αυτές την ανθρώπινη αξία. Μέχρι τον 20ό αιώνα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλες οι συζητήσεις για την ισότητα θεωρούσαν ως δεδομένο ότι αυτή δεν περιλαμβάνει τις γυναίκες. Η αντίληψη ότι είναι κατώτερα πλάσματα, φτιαγμένα για να εξυπηρετήσουν την αναπαραγωγή του κόσμου των ανδρών, είχε ως συνέπεια μια τέτοια κακομεταχείριση, βία και εκμετάλλευση, που όμοιά της δεν έχει υποστεί καμία άλλη ομάδα ανθρώπων (ούτε οι μαύροι ούτε η εργατική τάξη, κανείς). Σε πολλά μέρη του κόσμου ακόμα και σήμερα η ωμή βία εναντίον των γυναικών είναι καθημερινή πρακτική. Στις δικές μας κοινωνίες οι ωμότητες είναι παράνομες. Τα φαινόμενα, όμως, βιασμού, οικογενειακής βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και ποικίλων άλλων προσβολών των γυναικών κάθε άλλο παρά σπάνια είναι. Ξέρω ότι οι καθιερωμένες ημέρες μνήμης δεν συγκινούν. Σήμερα, όμως, ημέρα κατά της βίας εναντίον των γυναικών, δεν μπορεί παρά να αναλογιζόμαστε με ενοχή τη μεγαλύτερη αδικία που υπήρξε από καταβολής κόσμου, να συμπονούμε τις αμέτρητες γυναίκες θύματα, και να προσπαθούμε να οραματιζόμαστε δικαιοσύνη. [Σταύρος Τσακυράκης, Δικαιοσύνη: η ουσία της πολιτικής, εκδ. Μεταίχμιο, 2019, σ. 202]. 

Ποιος ήταν ο Σταύρος Τσακυράκης κείμενο του οποίου «έπεσε» στις Πανελλήνιες 2023 

Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Σταύρος Τσακυράκης γεννήθηκε στη Μήθυμνα της Λέσβου. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία του δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Το 1990 αναγορεύθηκε διδάκτορας συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά τη διάρκεια της χούντας διετέλεσε γραμματέας της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος και μέλος της συντονιστικής επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου. Για την αντιδικτατορική του δράση συνελήφθη, φυλακίστηκε και βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ως καθηγητής συνταγματικού δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, έκανε τον Απρίλιο του 2018 τελευταίο του μάθημα καθώς θα συνταξιοδοτούνταν στο τέλος του ακαδημαϊκού έτους 2017-2018. Επίσης, υπήρξε ακαδημαϊκός επισκέπτης στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Κολούμπια και Νέας Υόρκης (NYU).

Τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν ο τομέας με τον οποίον ασχολήθηκε ως επί το πλείστον, αρθρογραφώντας σε νομικά περιοδικά, στον ημερήσιο Τύπο, καθώς και στην επιθεώρηση «The Books' Journal» της οποίας ήταν μέλος της επιστημονικής επιτροπής. Στις ευρωεκλογές του 2014 υπήρξε υποψήφιος με το «Ποτάμι». Έφυγε από τη ζωή στη Μυτιλήνη, στις 21 Ιουλίου 2018, σε ηλικία 67 ετών, μετά από μάχη με τον καρκίνο.

Πανελλήνιες 2023: Κείμενο από εφημερίδα για τον Φεμινισμό

Το δεύτερο κείμενο που δόθηκε στους υποψηφίους των ΓΕΛ προέρχεται από την εφημερίδα «Το Βήμα». Δημοσιεύτηκε μόλις στις 28 Μαΐου και εξετάζει το ζήτημα του φεμινισμού. 

Φεμινισμός και Νεοφεμινισμός

Τον εικοστό πρώτο αιώνα η μάχη της ισότητας μεταξύ των φύλων λαμβάνει νέα χαρακτηριστικά. Ο «νεοφεμινισμός», η «τοξική αρρενωπότητα», η «πατριαρχία», η «ταυτότητα φύλου» είναι όροι που πρωταγωνιστούν στον δημόσιο διάλογο περί της ισότητας των φύλων. Στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Φιλοσοφίας, στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, με τίτλο «Μεταμορφώσεις του αρσενικού και του θηλυκού», αναπτύχθηκε ένας ενδιαφέρων διάλογος για το πού βρίσκονται σήμερα οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η Μπελίντα Κανόν, συγγραφέας και δόκτωρ Συγκριτικής Λογοτεχνίας, μίλησε στο «Βήμα».  Για την Μπελίντα Κανόν ο νεοφεμινισμός οδηγεί σε σύγκρουση ανδρών και γυναικών, γεγονός καταστροφικό. «Ο κλασικός φεμινισμός του 20ού αιώνα, τον οποίο εξέφρασε η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μαχόταν για την ισότητα ανδρών και γυναικών αντιμετωπίζοντάς τους ως άτομα, ως ανθρώπους. Στον 21ο αιώνα, και κυρίως μετά το 2010, βλέπουμε την ανάδειξη του “φεμινισμού της διαφοροποίησης”, ενός ρεύματος που επιμένει στις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις οποίες θεωρεί αγεφύρωτες. Προφανώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, όμως στις περισσότερες εκφάνσεις της ζωής μας είμαστε άτομα, άνθρωποι που δρούμε: είμαι συγγραφέας, είμαι εκπαιδευτικός, είμαι ορειβάτης, είμαι κηπουρός. Είμαι δηλαδή ένας άνθρωπος που ασχολείται με αυτές τις δραστηριότητες, όχι πρωτίστως μια γυναίκα που ασχολείται με όλα αυτά. Σήμερα, οι νεοφεμινίστριες προτάσσουν διαρκώς ότι οι γυναίκες είναι μια ομάδα θυμάτων, η οποία διατρέχει μονίμως τον κίνδυνο να υποστεί βία κάθε μορφής, όχι διακρίσεις εις βάρος τους αλλά βία, επειδή είναι γυναίκες. Αυτό το νέο ρεύμα εγγράφεται στον δημόσιο διάλογο περί ταυτοτήτων: είμαι γυναίκα, αυτή είναι η ταυτότητά μου. Και αυτομάτως, είμαι θύμα. Είναι τόσο έντονος αυτός ο διάλογος περί θύματος ώστε ενίοτε το να είσαι θύμα γίνεται εύσημο*, πρόκειται για ιδεολογία που εκφράζεται ως “πάθος για θυματοποίηση”». Για την Κανόν, αντιθέτως, ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα χαρούμενο, «ένα κίνημα που ωθεί τις γυναίκες να αποκτήσουν περισσότερη ισχύ, να διεκδικούν την ισότητα με τους άνδρες. Όταν προτάσσουμε το φύλο ή το χρώμα του δέρματος ως ταυτότητα, επί της ουσίας επιμένουμε σε χαρακτηριστικά μας τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Οι “κλασικές” φεμινίστριες επιμένουμε στα χαρακτηριστικά που μπορούμε να αλλάξουμε, επιμένουμε στην ελευθερία, στη δυνατότητα να αλλάξουμε τα πράγματα. Αντιθέτως, ο νεοφεμινισμός και οι θεωρίες ταυτότητας φύλου επιμένουν σε ένα είδος ντετερμινισμού**, τον οποίο εμείς επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε».  * εύσημο: διάκριση  ** ντετερμινισμός: αιτιοκρατία, (στο κείμενο) το φύλο προκαθορίζει τον κοινωνικό ρόλο του ατόμου  [Μαρίλια Παπαθανασίου, εφ. Το Βήμα 28-05-2023].

Πανελλήνιες 2023: Απόσπασμα του διηγήματος του Χρήστου Οικονόμου

Το τρίτο κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο με διηγήματα του Χρήστου Οικονόμου «Οι κόρες του Ηφαιστείου», που δημοσιεύτηκε το 2017. 

«Μια φοβερή παρηγοριά» 

(απόσπασμα διηγήματος)  Πριν από τρεις εβδομάδες με σούταραν από τη δουλειά και τώρα οι σταγόνες έσκαγαν με δύναμη στο παρμπρίζ σαν αλεξιπτωτιστές που τους πρόδωσε το αλεξίπτωτό τους. Παρασκευή απόγευμα, διαδήλωση στα Προπύλαια, η Πανεπιστημίου κλειστή. Μπλοκαρισμένος στο φανάρι του Attica, κοίταζα τον κόσμο στα πεζοδρόμια και στ’ άλλα αυτοκίνητα κι αναρωτιόμουν πώς πέρασε κιόλας η βδομάδα και πώς θα περνούσε εκείνη που ερχόταν, αν θα τα κατάφερνα, από Δευτέρα τουλάχιστον, να φανώ άντρας και να πω την αλήθεια στην Αντριάνα ‒ μα είναι τώρα όνομα αυτό για γυναίκα; ‒, να φανώ άντρας, να πάψω να κρύβομαι, να τη βάλω να καθίσει απέναντί μου, να την κοιτάξω στα μάτια και να της πω το και το. Γιατί πάνε κιόλας τρεις βδομάδες που με έδιωξαν από τη δουλειά κι ακόμα κρύβομαι, τρεις βδομάδες τώρα φεύγω κάθε πρωί κανονικά από το σπίτι, αλλά δεν πάω στη δουλειά, αφού δεν έχω πια δουλειά, μόνο γυροφέρνω με το Micra ώρες ολόκληρες από τη μια άκρη της Αθήνας στην άλλη κι ακόμα παραπέρα ‒ Λαύριο, Πέραμα, Ραφήνα ‒, και ξέρω βέβαια πως δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα αυτό. Τι σόι άντρας είναι αυτός που κρύβεται από τη γυναίκα του, που της λέει ψέματα, που αρνείται να αντιμετωπίσει στα ίσα την πραγματικότητα, να πει πως ό,τι έγινε έγινε και να προχωρήσει παρακάτω ‒ άσε κιόλας που δεν συμφέρει καθόλου αυτή η ιστορία, γιατί ήδη έχω χαλάσει ένα κάρο λεφτά στις βενζίνες. Κοίταζα τον κόσμο γύρω μου και τα κόκκινα φώτα των αυτοκινήτων που αναβόσβηναν μπροστά μου κι άκουγα τις σφυρίχτρες των τροχονόμων και τις φωνές από τη διαδήλωση στο βάθος. Οι αληθινοί άντρες, οι άντρες οι σωστοί, δεν αναχαράζουν* τα περασμένα, δεν κολλάνε στο παρελθόν. Οι αληθινοί άντρες έχουν κοντή μνήμη και ψηλά ποδάρια, ξεχνούν και τρέχουν, ξεχνούν και τρέχουν μπροστά. Οι αληθινοί άντρες προχωράνε μπροστά, δεν κάνουν κύκλους. Οι αληθινοί άντρες είναι πραχτικοί, έχουν τετράγωνο μυαλό και τρίγωνη καρδιά. Οι αληθινοί άντρες σκέφτονται πρακτικά, αντιδρούν πρακτικά, πονάνε πρακτικά. Οι αληθινοί άντρες πράττουν πρακτικά. […]    * αναχαράζουν: σκαλίζουν  [Χρήστος Οικονόμου, Οι κόρες του Ηφαιστείου. Διηγήματα, εκδ. Πόλις, 2017, σσ. 163-164].