Ελληνική PISA: Σήμερα οι εξετάσεις για τους «μικρούς» που δεν καταλαβαίνουν όλοι οι «μεγάλοι»

Μαθητές της ΣΤ' Δημοτικού και της Γ' Γυμνασίου από 600 σχολεία της Ελλάδας συμμετέχουν σήμερα Τετάρτη (10.5) στις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα, την «ελληνική PISA». Οι εξετάσεις θα πραγματοποιηθούν κανονικά μετά την απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, με την οποία η προκηρυχθείσα στάση εργασίας από τη ΔΟΕ και την ΟΛΜΕ κρίθηκε παράνομη και καταχρηστική. Ποιος είναι, όμως, ο στόχος των Εθνικών Εξετάσεων Διαγνωστικού Χαρακτήρα και τι μας έδειξαν τα αποτελέσματα του 2022 για τις γνώσεις και τις δεξιότητες των μαθητών σε θέματα Γλώσσας - Κατανόησης Κειμένου και Μαθηματικών; 

Η Χρύσα Σοφιανοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, εθνική συντονίστρια του προγράμματος PISA στον ΟΟΣΑ και μέλος της επιτροπής των ΕΕΔΧ εξηγεί στην ATHENS VOICE ότι «στόχος των Εθνικών Εξετάσεων Διαγνωστικού Χαρακτήρα είναι να αποτελέσουν ένα εργαλείο που θα αποτυπώνει το εκπαιδευτικό έργο στο τέλος της πρωτοβάθμιας και στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, και θα οδηγεί σε κινήσεις που θα το αναβαθμίζουν». Επιπλέον, αναλύει γιατί το πρόγραμμα PISA δεν έχει σχέση με τις ΕΕΔΧ. 

Τι έδειξαν οι εξετάσεις του 2022 - Ποιες οι αδυναμίες

Η Ελλάδα μέχρι και πέρυσι ήταν από τις λίγες εξαιρέσεις χωρών της Ε.Ε. που δεν είχαν εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις. Στόχος των ΕΕΔΧ («ελληνική PISA»), όπως τονίζει η κ. Σοφιανοπούλου είναι «η έγκυρη και αξιόπιστη διάγνωση γνώσεων και δεξιοτήτων των μαθητών σε θέματα Γλώσσας - Κατανόησης Κειμένου και Μαθηματικών, σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, όπως αυτά αναφέρονται ή περιγράφονται στα σχετικά Προγράμματα Σπουδών. Πιο απλά, στόχος είναι να εντοπίσουμε τις αδυναμίες των μαθητών, τα σημεία στα οποία δυσκολεύονται, τα λάθη και τις παρανοήσεις και να προσπαθήσουμε να τα ερμηνεύσουμε έτσι ώστε να βρούμε τρόπους αποφυγής αυτών και βελτίωσης. Τρόπους με τους οποίους οι μαθητές μας θα καταφέρουν στην πλειονότητά τους να μάθουν όσα λένε τα βιβλία μας και διδάσκονται μέσα στην τάξη από τους εκπαιδευτικούς».

Ήδη η επιστημονική επιτροπή έχει δημοσιεύσει πόρισμα με τα αποτελέσματα, τις ερμηνείες και προτάσεις βελτίωσης των μαθησιακών αποτελεσμάτων. «Κάποια βασικά αποτελέσματα που αναδείχθηκαν από την πρώτη διεξαγωγή των ΕΕΔΧ είναι ότι οι μαθητές του Δημοτικού πήγαν καλύτερα από τους μαθητές του Γυμνασίου τόσο στη Νεοελληνική Γλώσσα όσο και στα Μαθηματικά. Αυτό μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην ξαφνική αύξηση του επιπέδου δυσκολίας, κυρίως των μαθηματικών στο Γυμνάσιο σε σχέση με το Δημοτικό. Εντοπίσαμε ακόμη αδυναμίες στην ικανότητα διάκρισης και διαχείρισης πληροφοριών, αλλά και γλωσσικές δυσκολίες που σχετίζονται με τις μαθηματικές έννοιες. Με βάση όλα τα συμπεράσματα, ως  επιστημονική επιτροπή προτείναμε τρόπους αντιμετώπισης που αφορούν κυρίως τις διδακτικές προσεγγίσεις» σημειώνει η κ. Σοφιανοπούλου. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν ανακοινωθεί επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας για τις εξετάσεις του 2022, στις οποίες συμμετείχαν 554 σχολεία και συνολικά 11.411 μαθητές της ΣΤ' Δημοτικού και της Γ' Γυμνασίου, οι μαθητές Δημοτικού έδωσαν σωστές απαντήσεις σε ποσοστό 73% στη Γλώσσα, αν και δεν τα πήγαν και τόσο καλά στη Γραμματική/Συντακτικό. Στα Μαθηματικά το 66,5% έδωσε σωστές απαντήσεις. Στο Γυμνάσιο, το 57,1 % έδωσε σωστές απαντήσεις στη Γλώσσα, ενώ στα Μαθηματικά το σύνολο που απάντησε σωστά ήταν 45,4%. Στη Γλώσσα, τα υψηλότερα ποσοστά σωστών και μερικώς σωστών απαντήσεων εμφανίζονται στο πεδίο Λεξιλόγιο και τα χαμηλότερα στο πεδίο Γραμματική/Συντακτικό. Στα Μαθηματικά, τα υψηλότερα ποσοστά σωστών και μερικώς σωστών απαντήσεων εμφανίζονται στο πεδίο «Τρίγωνα, τετράπλευρα, σχέσεις & ιδιότητες» και τα χαμηλότερα στο πεδίο «Τετραγωνικές ρίζες, δυνάμεις».

Η Επιτροπή φρόντισε στα θέματα των εξετάσεων που θα έχουν μπροστά τους σήμερα (10.5) οι μαθητές να έχουν ληφθεί υπόψιν κάποιες από τις περσινές δυσκολίες, ενώ έχουν προστεθεί δύο ανοιχτές ερωτήσεις στα Μαθηματικά και μία ανοιχτή ερώτηση στη Γλώσσα, «έτσι ώστε να αξιολογηθεί και η παραγωγή σύντομου γραπτού λόγου και σε έναν βαθμό ο μαθηματικός συλλογισμός».

Εργαλείο για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου

Γιατί είναι, όμως, σημαντικό οι εθνικές εξετάσεις να πραγματοποιούνται κάθε χρόνο; Η κ. Σοφιανοπούλου είναι ξεκάθαρη: «η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων θα οδηγήσει σε κινήσεις που θα αναβαθμίσουν το εκπαιδευτικό έργο». Υπογραμμίζει δε, ότι «κάθε τέτοιου είδους προσπάθεια έχει αποτέλεσμα όταν αξιοποιείται από εκείνους που ασκούν εκπαιδευτική πολιτική. Δεν έχουν καμία αξία οι έρευνες, η συλλογή δεδομένων, οι στατιστικές αναλύσεις και οι ερμηνείες αν αυτές δεν οδηγούν σε αλλαγές πολιτικών και σε εφαρμογή των προτάσεων. Και η εκπαίδευση είναι ένας χώρος που σπανίως αξιοποιούνται τα δεδομένα αυτά». 

Όσο για το ενδεχόμενο μία επόμενη κυβέρνηση να καταργήσει τη διεξαγωγή της «ελληνικής PISA», η κ. Σοφιανοπούλου το θεωρεί πιθανό. «Γνωρίζετε ότι στην Ελλάδα διαχρονικά δεν υπάρχει συνέχεια στις εκπαιδευτικές πολιτικές. Και τα κριτήρια κατάργησης ενός νόμου/μιας δράσης σπανίως είναι αποτέλεσμα κάποιας τεκμηριωμένης αξιολόγησης».

Πάντως, σε καμία περίπτωση, δεν θα έπρεπε οι Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα να αποτελούν πηγή πρόσθετου άγχους για τους μαθητές. «Οι μαθητές δεν χρειάζονται καμία προετοιμασία για να συμμετέχουν στις εξετάσεις, δεν βαθμολογούνται, δεν κρίνεται η εισαγωγή τους σε επόμενη βαθμίδα, δεν συναγωνίζονται μεταξύ τους ποιος θα είναι ο καλύτερος, δεν πρόκειται να καταλάβουν κάποια θέση. Οι εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις δεν είναι εξετάσεις αριστείας. Επομένως, δεν συντρέχει κανένας λόγος άγχους. Επίσης, προτρέπουμε τους εκπαιδευτικούς των σχολείων που συμμετέχουν στις εξετάσεις να ενημερώσουν τους μαθητές για τη διαδικασία και τον στόχο καθώς και να τους παρουσιάσουν τα ενδεικτικά θέματα που έχουν αναρτηθεί στη σχετική πλατφόρμα». 

Ποια η διαφορά του προγράμματος PISA με τις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μπερδεύουν το πρόγραμμα PISA με τις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα. Η Χρύσα Σοφιανοπούλου εξηγεί στην ATHENS VOICE ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ τους. 

«Το πρόγραμμα PISA  είναι μία διεθνής έρευνα του ΟΟΣΑ που πραγματοποιείται από το 2000, παίρνουν μέρος οι χώρες του ΟΟΣΑ και πολλές ακόμη συνεργαζόμενες. Η έρευνα αυτή γίνεται κάθε τρία χρόνια και αξιολογεί τις γνώσεις και δεξιότητες που πρέπει να έχουν οι 15χρονοι μαθητές για να αντιμετωπίζουν προβλήματα της καθημερινή ζωής. Δεν αναφέρεται σε σχολικά βιβλία ή σε προγράμματα σπουδών. Το γνωστικό τεστ αφορά στην Κατανόηση Κειμένου, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος της ανάλυσης των δεδομένων της έρευνας αφορά σε συσχετίσεις με άλλους παράγοντες που ίσως επηρεάζουν τις επιδόσεις, όπως το κοινωνικο-οικονομικο-πολιτισμικό υπόβαθρο, οι διδακτικές προσεγγίσεις, οι στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών για τα γνωστικά αντικείμενα, η χρήση των ΤΠΕ εντός και εκτός σχολείου κ.α. Οι μαθητές δηλαδή συμπληρώνουν και ένα ερωτηματολόγιο διάρκειας περίπου 1 ώρας με όλα τα παραπάνω στοιχεία», αναλύει η καθηγήτρια και τονίζει τις σαφείς διαφορές με τις ΕΕΔΧ. 

«Οι Εθνικές Διαγνωστικές Εξετάσεις καταρχάς δεν είναι έρευνα. Είναι ένα τεστ αξιολόγησης κυρίως των λαθών και παρανοήσεων που κάνουν οι μαθητές στο τέλος της πρωτοβάθμιας και στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, όπως σας είπα. Αν δείτε και τα αποτελέσματα δεν έχουν επιδόσεις αλλά ποσοστά σωστών και λάθος απαντήσεων. Επίσης, οι ΕΕΔΧ αναφέρονται αποκλειστικά στα ισχύοντα ελληνικά προγράμματα σπουδών και βιβλία, σε αυτά δηλαδή που οι μαθητές μας διδάσκονται στο σχολείο. Έγιναν για πρώτη φορά τον Μάιο 2022 και σύμφωνα με τον νόμο θα πραγματοποιούνται κάθε χρόνο. Εξετάζουν τα λάθη και παρανοήσεις στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά, αλλά υπάρχει η πρόβλεψη τα επόμενα χρόνια να ενταχθεί και άλλο γνωστικό αντικείμενο. Το PISA γίνεται δειγματοληπτικά σε 6000 περίπου μαθητές. Οι ΕΕΔΧ γίνονται προς το παρόν δειγματοληπτικά σε συνολικά περίπου 12.000 μαθητές των δύο τάξεων και υπάρχει η σκέψη να επεκταθεί στο σύνολο των μαθητών της χώρας» συνεχίζει η καθηγήτρια. 

PISA και ΕΕΔΧ έχουν διαφορετικό στόχο, θεωρητικό πλαίσιο, σχεδιασμό, αλλά και αξιοποίηση. «Ίσως μία από τις βασικές διαφορές είναι ότι τα θέματα στις ΕΕΔΧ δεν τα βάζει κάποιος εξωτερικός φορέας έτσι ώστε να συμβαδίζουν με τις απαιτήσεις και άλλων χωρών, αλλά τα συντάσσουν Έλληνες εκπαιδευτικοί, με την καθοδήγηση της επιστημονικής επιτροπής και αφορούν αυστηρά στην ελληνική σχολική πραγματικότητα. Επίσης, τα αποτελέσματα είναι ανώνυμα τόσο ως προς τους μαθητές όσο και ως προς τα σχολεία. Άλλωστε αν δείτε τα περσινά αποτελέσματα είναι σαφές ότι δεν υπάρχει θέμα ούτε αναφοράς σε σχολεία ούτε βέβαια κατηγοριοποίησης αυτών» καταλήγει η Χρύσα Σοφιανοπούλου.