Τι συμβαίνει με το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής στην Ελλάδα

Το πρωί της Τρίτης 28 Φεβρουαρίου κάτω από ένα κάδο, από το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, τα άτομα της καθαριότητας του Δήμου εντόπισαν εγκαταλελειμμένη μία λευκή τίγρη 4 μηνών παράλυτη που δεν είχε εκτεθεί ποτέ στον ήλιο. Το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο και συγκεκριμένα ο Γάλλος ιδρυτής του, Ζαν Ζακ Λεσουέρ, ανέλαβαν εξαρχής τη φροντίδα του άγριου ζώου κάνοντας παράλληλα νύξη για θανάτωσή του, λόγω της κατάστασής του. Το άτομο, το οποίο κινείτο ύποπτα στην περιοχή την προηγούμενη του εντοπισμού του άγριου ζώου, έχει καταγραφεί από κάμερες ασφαλείας. Ακολούθησε η παρέμβαση εισαγγελέα, ενώ ενδιαφέρον φιλοξενίας από την αρχή του συμβάντος μέχρι σήμερα έχουν δείξει κέντρα διάσωσης αγρίων ζώων ακόμη και από τη Νότια Αφρική. Η λευκή τίγρης ωστόσο αποτελεί ένα μόνο από τα θύματα εμπορίου άγριων ζώων που διακινήθηκε στην χώρα μας εδώ και δεκαετίες. Το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων έχει καταστεί μια από τις πιο κερδοφόρες εγκληματικές δραστηριότητες παγκοσμίως(το πέμπτο πιο κερδοφόρο παράνομο εμπόριο στον κόσμο), λόγω της τεράστιας και αυξανόμενης ζήτησης για προϊόντα άγριας ζωής μαζί με το εμπόριο γυναικών, όπλων, και ναρκωτικών, που υπολογίζεται σε έως και 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σύμφωνα με την WWF. Μιλήσαμε με τις αρμόδιες αρχές για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα.

Τον Ιανουάριο του 2022 είχαμε στην επικράτεια 293 καταγγελίες σε αστυνομικές υπηρεσίες για παραβάσεις νομοθεσίας προστασίας ζώων που τον Ιανουάριο του 2023 έφτασαν τις 772. Σύμφωνα με τις απαντήσεις που μας έδωσε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας «Υπάρχουν ιδιώτες που έχουν στην κατοχή τους άγρια ζώα κυρίως της πτηνοπανίδας αλλά και τριχωτά θηλαστικά. Δεχόμαστε ελάχιστες καταγγελίες πολιτών κυρίως που αναφέρονται στην παρουσία ζώων σε ιδιωτικούς χώρους. Στις περιπτώσεις αυτές κλιμάκια των δασικών υπηρεσιών σε συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές, ελέγχουν για τη νόμιμη κτήση και κατοχή των ζώων και προβαίνουν στις δέουσες ενέργειες (υποβολή μηνύσεων, κατάσχεση, ορισμός μεσεγγυούχου, διερεύνηση της δυνατότητας απελευθέρωσης ή μεταφοράς του ζώου σε χώρο φιλοξενίας στο εσωτερικό ή εξωτερικό). Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία γιατί δεν είναι διαπιστωμένη εκτεταμένη παραβατικότητα σε αυτό το επίπεδο. Επίσης, είναι αδύνατο να διαπιστώσει κάποιος πολίτης ότι ένα άγριο ζώο βρίσκεται παράνομα στη χώρα. Σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνεται η παρουσία άγριου ζώου, θηλαστικού ή πτηνού σε ιδιωτικούς χώρους (κυρίως μη αδειοδοτημένους) θα πρέπει να υποβάλλεται καταγγελία στην αρμόδια αστυνομική ή δασική αρχή ώστε να καταγράφεται η καταγγελία και να ακολουθούν οι προβλεπόμενες ενέργειες των υπηρεσιών αυτών για τη διεξαγωγή της έρευνας. Σε κάθε περίπτωση διερευνάται η υπόθεση και στην περίπτωση διαπίστωσης παράνομων πράξεων υποβάλλεται μήνυση και σχηματίζεται δικογραφία κατά του προσώπου. Ορίζεται μεσεγγυούχος τρίτο πρόσωπο ή φορές ή και ο ίδιος ο κατηγορούμενος (στην περίπτωση που φιλοξενεί το ζώο σε επαρκείς εγκαταστάσεις), ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη σίτιση, την κτηνιατρική φροντίδα και τη διατήρηση του ζώου σε καλή κατάσταση. Έχουν καταγραφεί πετυχημένα περιστατικά εντοπισμού παράνομης διακίνησης δειγμάτων προστατευόμενων ειδών που αποτελούν επιτυχίες των ελληνικών αρχών, όπως: α) η κατάσχεση δείγματος αετογερακίνας (Buteo rufinus) το 2014 από το Τελωνείο Κήπων όπου στην διάρκεια των τελωνειακών ελέγχων διαπιστώθηκε η παράνομη κατοχή και διακίνηση του δείγματος σε όχημα, β) η κατάσχεση παράνομης εξαγωγής σε τρίτη χώρα μεγάλης ποσότητας ζωντανών γυαλόχελων ευρωπαϊκού χελιού (Anguilla anguilla) στο αεροδρόμιο "Ελευθέριος Βενιζέλος", γ) η κατάσχεση δύο νεκρών δειγμάτων μαϊμούδων (Chlorocebus aethiops) το 2016 από τις Τελωνειακές αρχές που βρέθηκαν κατόπιν ελέγχου παρανόμως σε βαλίτσα ταξιδιώτη δ) η κατάσχεση μεγάλου αριθμού παράνομων ζωντανών ερπετών χωρίς τα προβλεπόμενα έγγραφα CITES από την Δ/νση Δασών Ηρακλείου επίσης το 2016».

Το 2017 οι Τελωνειακές Αρχές είχαν κατασχέσει τετρακόσια κιλά γόνων χελιών του είδους Anguilla Anguilla σε αποθήκη στο Κορωπί, εκατόν εξήντα κιλά γόνων χελιών του ίδιου είδους στο Τελωνείο Αερολιμένα Αθηνών και πέντε ζωντανούς κροκοδείλιους συνολικού βάρους 66 κιλών στο Τελωνείο Ρόδου, 24,99 κιλά αυγά οξύρυγχου Σιβηρίας (Acipenser baerii) στο Τελωνείο Κήπων και 300 κιλά αποκόμματα από γουνοδέρματα άγριων αιλουροειδών με την εμπορική ονομασία BOBCAT (αγριόγατα) στο Τελωνείο Καστοριάς. Το 2018 εντοπίσθηκε  φιάλη ποτού εντός της οποίας υπήρχε ερπετό (φίδι), το οποίο ανήκει στο είδος NAJA (κόμπρες) στο Β΄ Τελωνείο Αερολιμένα ‘’ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ’’, το 2020 πάλι 245 κιλά ζωντανού γόνου χελιού του είδους Anguilla Anguilla στο Τελωνείο Αερολιμένα ‘’ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ’’ και το 2021, 32  κιλά αποκόμματα από γουνοδέρματα άγριων αιλουροειδών με την εμπορική ονομασία BOBCAT (αγριόγατα) στο Τελωνείο Καστοριάς. Όσον αφορά το έτος 2022, εντοπίστηκαν 94 κιλά αποκόμματα από γουνοδέρματα άγριων αιλουροειδών με την εμπορική ονομασία BOBCAT (αγριόγατα) στο Τελωνείο Καστοριάς. «Σε περίπτωση εντοπισμού ζώων και φυτών που απειλούνται υπό εξαφάνιση, οι Τελωνειακές Αρχές προβαίνουν σε κατάσχεση και ενημερώνεται το αρμόδιο Τμήμα Ελέγχου της Εμπορίας και Διακίνησης Άγριας Ζωής και ειδών CITES* του Υπουργείου  Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που αναλαμβάνει να παράσχει τις κατάλληλες οδηγίες ως προς τη τύχη των κατασχεθέντων ζώων. Σε περίπτωση που η παράβαση κριθεί και ως λαθρεμπορία  ακολουθείται και η προβλεπόμενη ποινική διαδικασία, εκτός της διοικητικής. Σύμφωνα με το άρθρο 155 παρ. 2 του Ν. 2960/01 "η λαθρεμπορία τιμωρείται με τις διατάξεις εκτός της περίπτωσης λαθραίας εισαγωγής αγρίων ζώντων ζώων, η οποία τιμωρείται με πρόστιμο τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ". Το πρόστιμο επιβάλλεται ανεξαρτήτως των κυρώσεων που τυχόν προβλέπονται από άλλες διατάξεις. Τα άγρια ζώντα ζώα επαναπροωθούνται σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς στο φυσικό τους περιβάλλον» σύμφωνα με την Γενική Διεύθυνση Τελωνείων & Ε.Φ.Κ..

H Πανελλήνια Ομοσπονδία «Νέμεσις» για τα ζώα, το περιβάλλον και το κυνήγι, με επιστολή της στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου και την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθήνας ζήτησε να γίνει ενδελεχής έλεγχος για την υπόθεση της τίγρης. Η Νατάσα Μπομπολάκη, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας αναφέρει μεταξύ άλλων «Πριν από 1 χρόνο στείλαμε επιστολή στην τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κα Σμυρλή και στην αντίστοιχη της Κύπρου που αναφέραμε ότι με βάση τα στοιχεία πιθανολογούμε ότι γίνεται παράνομο εμπόριο μικρών τίγρεων. Ερχόμαστε ένα χρόνο μετά και έχουμε αυτή την αποκάλυψη για την λευκή τίγρη και στην νέα μας επιστολή ρωτάμε γιατί εφόσον είχαμε κάνει καταγγελίες πέρυσι, δεν κάνατε τίποτα; Το συμπέρασμα των στοιχείων που έχουμε είναι ότι τα παράνομα άγρια ζώα για τα οποία έχουμε γνώση και έχουμε καταγγείλει έχουν σίγουρα εισαχθεί λαθραία στην Κύπρο και μερικά έχουν μεταφερθεί στην Ελλάδα. Τα άτομα αυτά φαίνεται να εμπλέκονται σε κύκλωμα παράνομης εισαγωγής, εμπορίας, πώλησης και εκμετάλλευσης άγριων νεαρών ζώων σε Κύπρο από χώρες όπως το Κατάρ και το Ντουμπάι και την προώθηση και πώληση τους σε άτομα στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο. Εικάζουμε ότι τα εισάγουν παράνομα είτε δια θαλάσσης, είτε δια αέρος σε ιδιωτικά σκάφη όταν είναι μωρά, τα εκτρέφουν στις οικείες τους ή σε χώρους οι οποίοι βρίσκονται στην κατοχή τους και όταν τα ζώα μεγαλώσουν, είτε τα πουλούν σε ζωολογικούς κήπους, είτε τα προωθούν πίσω σε ανατολικές χώρες κ.ά.

Για το εμπόριο παράνομων θηλαστικών ζώων δεν έχει γίνει κάτι, με βάση τη νομοθεσία από το 2012.Σύμφωνα με το ΝΟΜΟ ΥΠ' ΑΡΙΘΜ. 4830/2021 στην Ελλάδα ως ζώα συντροφιάς δεν μπορούν να συντηρούνται ζώα άγριας πανίδας. Επιτρέπεται η κατοχή κάποιων ζώων άγριας ζωής σύμφωνα πάντοτε με την ευρωπαϊκή συνθήκη για την τήρηση των συνθηκών ευζωίας τους, έχοντας τα νόμιμα έγγραφα του ζώου, βιβλιάριο, αρ. microchip και καταγραφή τους όπως προβλέπεται από το νόμο. Αν σκεφτείτε ότι κάθε χρόνο εισάγονται παράνομα χιλιάδες κατοικίδια μέσα σε φορτηγά με λαχανικά και πατάτες και περνιούνται στη χώρα κανονικά μπορούνε να κατανοήσουμε ότι έχει ξεκινήσει η Ελλάδα να είναι και χώρα εισόδου και χώρα που μεσολαβεί για παράνομο εμπόριο άγριας ζωής. Σωστοί έλεγχοι δεν γίνονται άλλωστε στα σημεία από όπου εισέρχονται στην χώρα μας. Το καλοκαίρι του 2022 είχαμε ένα περιστατικό στον Προμαχώνα που μπήκε φορτηγό από Σλοβακία με μια τίγρη και ένα λιοντάρι με σκοπό να πάνε όπως είπαν στον ζωολογικό κήπο των Τιράνων στην Αλβανία  και την  ίδια στιγμή μπήκε και άλλο φορτηγό πάλι με τίγρεις και λιοντάρι που ερχόταν από Ιταλία και πήγαινε προς την Ρόδο».

Η Άντα Δημοπούλου, μέλος της Πανελλαδικής Φιλοζωικής και Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας που ασχολείται με το κομμάτι της άγριας ζωής  επισημαίνει κι εκείνη από την πλευρά της ότι υπάρχουν στοιχεία για παράνομη διακίνηση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. «Αυτή η διακίνηση συνήθως γίνεται στην Ελλάδα ως μέρος περαστικό, οπωσδήποτε υπάρχουν Έλληνες που σχετίζονται με παράνομο εμπόριο, αυτή είναι η πληροφορία μας αλλά πιθανόν ξεκινάει από Ντουμπάι, Αμερική, Κύπρο. Δεν έχουμε ωστόσο, συγκεκριμένους αριθμούς στα χέρια μας. Αν κάποιος βρει ένα παράνομο άγριο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας. Ήδη έχουμε δεχτεί ανώνυμες καταγγελίες τόσο για το τιγράκι όσο και συνολικά».

Η Νατάσα Μπομπολάκη θέτει ακόμα μια παράμετρο σχετικά με τα άγρια ζώα, αναφέροντας πως τελευταία στην χώρα μας είχαν γίνει “μόδα” οι αετοί και τα γεράκια, εξ’ αιτίας της ΚΥΑ που βγήκε το Σεπτέμβριο του 2021, όπου επετράπη μετά από 40 χρόνια η ιερακοθηρία. «Ο Σύλλογος Ελληνικής Ιερακοθηρίας άρχισε να δραστηριοποιείται μετά την απόφαση αυτή με την χρήση των γερακιών σε διάφορες εκδηλώσεις και θεάματα. Το πιο γνωστό ήταν ότι σε κάθε αγώνα της ΑΕΚ πετούσε ένας αετός, αλλά ευτυχώς σταμάτησε. Τα ελληνικά γεράκια όχι εκτροφής πωλούνται αυτή τη στιγμή στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από ότι πληροφορούμαστε και 20.000 ευρώ το ένα.

Είχαμε ζητήσει να σταματήσει η απαγόρευση εισόδου και εμπορίας θηλαστικών, όπως έκανε πρόσφατα η Κύπρος. Αυτό το παλεύουμε πολλά χρόνια και με προηγούμενες κυβερνήσεις αλλά δεν γίνεται κάτι γιατί αντιδρούν τα διάφορα κυκλώματα εισαγωγής τέτοιων ζώων και petshop. Έχουμε ζητήσει να υπάρχει μια θετική λίστα των ειδών που θα επιτρέπονται να μπουν στην Ελλάδα για να μπορούν οι ελεγκτικές αρχές να κάνουν αποτελεσματικό έλεγχο.

Το παγκόσμιο φιλοζωικό κίνημα είναι κατά της αιχμαλωσίας ζώων και του εγκλεισμού τους σε ζωολογικούς κήπους. Ο χώρος του Αττικού έχει επιδείξει αρκετά περιστατικά εκτέλεσης ζώων, που εμφανέστατα δείχνουν ότι δεν υπάρχει σωστή πρόληψη, το κατάλληλο και επαρκές προσωπικό για να ανταποκριθεί σε τέτοια περιστατικά που μπορεί να συμβαίνουν σε ένα τέτοιο χώρο. Θυμηθείτε το τελευταίο περιστατικό με τον χιμπατζή ενώ πρόσφατα είχαμε και το συμβάν που επισκιάστηκε από το τωρινό. Μια ζέβρα κατασπάραξε ένα ελαφάκι στα μάτια των επισκεπτών που ούρλιαζαν και ζητούσαν να παρέμβουν οι υπάλληλοι του Αττικού και δεν γινόταν τίποτα. Σαν ομοσπονδία προτείνουμε να κλείσει το Αττικό όχι με την έννοια να φύγουν τα ζώα αλλά να μεταβληθεί με την στήριξη του κράτους, εθελοντικών οργανώσεων και την συνεργασία του ιδιοκτήτη σε κέντρο διάσωσης και περίθαλψης της ελληνικής άγριας και ενδημικής ζωής. Να παραμείνουν τα είδη αλλά τα μεγάλα θηλαστικά να γίνει συστηματική προσπάθεια να πάνε σε κέντρα περίθαλψης της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας που έχουν χιλιάδες στρέμματα δάσους στην κατοχή τους».

Το WWF ηγείται μιας παγκόσμιας εκστρατείας για να σταματήσει το έγκλημα στην άγρια ζωή. Η έκθεση Ζωντανός Πλανήτης που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2022 αναφέρει ότι μέσα σε λιγότερο από 50 χρόνια (1970-2018), καταγράφεται σε όλο τον κόσμο μια κατακόρυφη μείωση κατά μέσο όρο 69% στους πληθυσμούς άγριας ζωής. Η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής περιβαλλοντικών προγραμμάτων, WWF Ελλάς με την σειρά της αναφέρει πώς δεν έχουμε σήμερα πλήρη και τεκμηριωμένη εικόνα για το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής στην Ελλάδα. «Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει επιβαρύνει την κατάσταση καθώς επιτρέπει πολύ πιο εύκολα σε οποιονδήποτε να συλλέξει παράνομα κάποιο είδος άγριας ζωής και να το διακινήσει. Γενικά η παράνομη συλλογή από τη φύση και το παράνομο εμπόριο κυρίως ως κατοικίδια, είναι απειλή για είδη όπως η οχιά της Μήλου και οι χερσαίες κρασπεδοχελώνες παρόλο που όλα τα είδη της ελληνικής ερπετοπανίδας προστατεύονται από την ελληνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η συγκεκριμένη πίεση-απειλή κρίνεται υψηλής έντασης στην Ελλάδα λόγω απουσίας αυστηρού μηχανισμού ελέγχου της παράνομης συλλογής ειδών».

Παρά το γεγονός ότι η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία κάνει μια συντονισμένη εκστρατεία ενάντια στην παράνομη συλλογή, εμπορία και διακίνηση άγριων πτηνών, τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. «Η παγίδευση και εμπορία άγριων πουλιών απαγορεύεται από τον νόμο στην χώρα μας, παρ’ όλα αυτά κάθε χρόνο περισσότερα από 500.000 άγρια πουλιά πέφτουν κατά μέσο όρο θύματα παράνομης παγίδευσης. Το νούμερο αυτό, που αποτελεί υποεκτίμηση του πραγματικού αριθμού, κατατάσσει την Ελλάδα μεταξύ των χωρών με τη χειρότερη επίδοση στην προστασία των άγριων πουλιών, τόσο στη Μεσόγειο όσο και πανευρωπαϊκά. Και από θαλάσσια είδη ένα παράδειγμα είναι η περίπτωση των ολοθούριων (αγγούρια της θάλασσας) που αν και στην Ελλάδα χρησιμοποιουνται για δόλωμα ειναι πολύ δημοφιλή στην ΝΑ Ασία είτε ως φαγώσιμα ή και για άλλες χρησεις. Για παραδειγμα το 2019 στον Μύτικα Αιτωλοακαρνανίας εντοπίστηκε επαγγελματικό Α/Κ σκάφος να πραγματοποιεί εκφόρτωση αλιεύματος ολοθούριων σε Φ/Γ όχημα με σκοπό τη μεταφορά – πώληση και εμπορία, χωρίς το εν λόγω Α/Κ σκάφος να φέρει την απαραίτητη από το νόμο άδεια, ενώ συνολικά κατασχέθηκαν 31.288 τεμάχια ολοθούρια, υπολειπομένων διαστάσεων, συνολικού βάρους οκτακοσίων κιλών (800kg). Με βάση αυτή την πίεση τέθηκαν όρια στην αίεία των ολοθούριων» συμπληρώνει.

Η Μαρία Γανωτή, πρόεδρος της ΑΝΙΜΑ δίνει την δική της ερμηνεία για το φαινόμενο λέγοντας ότι «προφανώς υπάρχει μεγάλη ζήτηση για να υπάρχει και όλο αυτό το εμπόριο. Η ζήτηση είναι πέρα από τους παπαγάλους που πιάνονται παράνομα και χιμπατζήδες, τίγρεις, εξωτικά ζώα, διάφορα φίδια που μετακινούνται είτε εντελώς παράνομα είτε με πλαστά χαρτιά. Γνωρίζω ότι μια από τις μεγαλύτερες πύλες εισόδου στην Ευρώπη είναι η Ολλανδία, όπου τα άγρια ζώα αποκτούν χαρτιά και μετά περνάνε στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και η Κύπρος είναι ύποπτη για παρόμοιο έργο.

Όσον αφορά το τιγράκι πιστεύω ότι δεν έφτασε στην χώρα αεροπορικώς, γιατί θα είχε ελεγχθεί. Αυτά τα άσπρα τιγράκια είναι σπάνια λόγω του γονιδίου τους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, πιστεύω ότι ενώ φαινόταν το ζώο ότι θα ήταν μια χαρά υγιέστατο, στη συνέχεια άρχισε να καταρρέει. Εμείς αυτό το έχουμε δει πολύ συχνά σε ζώα που τα μεγαλώνουν παράνομα άνθρωποι.

Στο ΑΝΙΜΑ έχουμε βρει κροκόδειλο πεταμένο κάτω από ένα αυτοκίνητο αλλά και εξωτικά φίδια που δεν είναι ελληνικά, εγκαταλελειμμένα σε πάρκα. Μιλάμε με την διεύθυνση CΙΤΕS και όλα παίρνουν τον δρόμο τους. Η πολιτεία πρέπει να εκπαιδεύσει τα παιδιά ήδη από τα σχολεία να καταλάβουν ότι είναι παράνομο να έχεις στην κατοχή σου τέτοια ζώα, είτε είναι η καρδερίνα στο κλουβί είτε τιγράκι άσπρο».

* Η Σύμβαση CITES για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας αποσκοπεί στην προστασία πολλών ειδών άγριων ζώων και φυτών με τον έλεγχο του εμπορίου τους, ώστε να μην αποτελεί απειλή για την επιβίωσή τους στη φύση και τη διατήρησή τους στον πλανήτη. Τα κράτη-μέρη ανάμεσα τους και η Ελλάδα που συμμετέχει μεμονωμένα ως κράτος-μέρος, αλλά και ως μέλος ενιαίου Οργανισμού Κρατών εφαρμόζει τις δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που έχουν συμφωνηθεί.