15 Μαρτίου 1943: Αναχωρεί από τη Θεσσαλονίκη ο πρώτος συρμός θανάτου

Σαν σήμερα, 15 Μαρτίου 1943, αναχωρεί από τη Θεσσαλονίκη ο πρώτος συρμός με Έλληνες Εβραίους, με προορισμό το Άουσβιτς. Συνολικά, πάνω από 48.000 Ελληνοεβραίοι θα εκτοπιστούν στο Άουσβιτς, στο Μπιργκενάου και στο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Μόνο 2.000 θα επιστρέψουν τελικά στην Ελλάδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ιστορία της εξόντωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

Στις 6 Απριλίου 1941 οι γερμανικές δυνάμεις επιτέθηκαν στην Ελλάδα από τον βορρά και μετά από διάστημα τριών ημερών μπήκαν στη Θεσσαλονίκη.

Η Θεσσαλονίκη θεωρήθηκε ζωτικής στρατηγικής σημασίας και για αυτό τον λόγο την κράτησε υπό τον έλεγχό του ο γερμανικός στρατός. Συνελήφθη όλο το συμβούλιο της εβραϊκής κοινότητας και ο αρχιραβίνος Κόρετς στάλθηκε στη Βιέννη.

Η Γκεστάπο πραγματοποιούσε εφόδους σε εβραϊκές λέσχες και η φασιστική ΕΕΕ ανασυστάθηκε. Οι εβραϊκές εφημερίδες έκλεισαν, ενώ ενθαρρύνθηκαν οι ντόπιοι αντισημίτες να κολλήσουν αντιεβραϊκές αγγελίες στα μαγαζιά και στα καφενεία. Αρκετοί Εβραίοι συνελήφθησαν και πολλοί από αυτούς τουφεκίστηκαν ως «κομμουνιστές».

Στις 29 Ιουνίου 1941 επιτάχθηκαν εβραϊκά σπίτια στις οδούς Μιαούλη και Μισραχή για τη στέγαση γερμανικών οικογενειών. Στελέχη που υπάγονταν στη δικαιοδοσία του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ιδεολογικού καθοδηγητή των Ναζί, απογύμνωσαν εβραϊκές βιβλιοθήκες, λέσχες, συναγωγές, κατάσχεσαν δεκάδες χιλιάδες βιβλία, αρχεία, χειρόγραφα και σπάνια αντικείμενα, τα οποία έστειλαν στη Γερμανία. Σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ευρώπης, στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρχε γκέτο για τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης, γεγονός που φάνηκε παράξενο στις δυνάμεις κατοχής.

Στις 8 Ιουλίου 1942, ο διοικητής της Βέρμαχτ στη Θεσσαλονίκη έδωσε εντολή να παρουσιαστούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ικανοί για εργασία ηλικίας 18 έως 45 ετών, ώστε να γίνει απογραφή τους. Η συγκέντρωσή τους έλαβε χώρα στην Πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942. Την ημέρα εκείνη συγκεντρώθηκαν 9.000 Εβραίοι στην Πλατεία από τις 8:00 η ώρα το πρωί για να δηλώσουν τα ονόματά τους. Στους άνδρες απαγορεύτηκε να πιούν νερό και ορισμένοι υποβλήθηκαν σε εξευτελιστικές ασκήσεις γυμναστικής.

Η εφημερίδα «Απογευματινή» εξακολουθούσε να κατηγορεί τους Εβραίους ως «παράσιτα» και «μαυραγορίτες». Σκοπός της συγκέντρωσης ήταν η αποστολή τους σε καταναγκαστικά έργα σε όλη την επικράτεια. Οι Εβραίοι δεν είχαν τα «κατάλληλα προσόντα» και εμφάνισαν μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας. Οι λόγοι ήταν η σκληρή δουλειά, η ελλιπής τροφή και οι ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής σε περιοχές με έξαρση ελονοσίας. Για να απελευθερωθούν όλοι αυτοί οι εργάτες, η Ισραηλιτική Κοινότητα αναγκάστηκε να αποδεχθεί δύο πολύ σκληρούς όρους: την καταβολή 2,5 δις δραχμές ως λύτρα και την καταστροφή του αρχαίου εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1942 άρχισε η πλήρης καταστροφή και ισοπέδωση του εβραϊκού νεκροταφείου, με τη σύμπραξη της ελληνικής γενικής διοίκησης, όπου βρίσκεται σήμερα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Το ΕΑΜ τον Γενάρη του 1943, κατήγγειλε το επιχειρούμενο πογκρόμ καθώς βοήθησε στην έξοδο μερικών εκατοντάδων Εβραίων από την πόλη.

Τον Ιανουάριο του 1943 ο Άντολφ Άιχμαν των Ες Ες έστειλε στη Θεσσαλονίκη τον υπαρχηγό του Ρολφ Γκίντερ, ο οποίος ζήτησε πληροφορίες για την κοινότητα και επέστρεψε αμέσως στο Βερολίνο.

Το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 1943 οι Λοχαγοί των Ες Ες Ντίτερ Βισλιτσένι και Αλόις Μπρούνερ εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη με τη συνοδεία εκατό Γερμανών αστυνομικών. Τη Δευτέρα ανακοίνωσαν στον αρχιραβίνο Κόρετς πως όλοι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης πάνω από πέντε χρονών, έπρεπε να φέρουν το κίτρινο αστέρι του Δαβίδ, να σημαδέψουν τα μαγαζιά τους και να περιοριστούν σε γκέτο. Αποφασίστηκε τελικά να δημιουργηθούν δύο εβραϊκές συνοικίες.

Την 1η Μαρτίου όλοι οι Εβραίοι διατάχθηκαν να δηλώσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Ο εγκλεισμός των Εβραίων είχε φανερό αντίκτυπο στη ροή της εμπορικής δραστηριότητας της πόλης, με τις τιμές των προϊόντων να τινάσσονται στα ύψη.

Την Κυριακή 14 Μαρτίου ανακοινώθηκε στους Εβραίους της συνοικίας-γκέτο Χιρς ο εκτοπισμός τους στην Κρακοβία.

Στο πρώτο τρένο έφυγαν 2.800 άτομα στοιβαγμένα ογδόντα-ογδόντα σε κάθε βαγόνι, με τελικό προορισμό το στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου.

Με τον δεύτερο συρμό που έφυγε από τη Θεσσαλονίκη στις 17 Μαρτίου, εκτοπίστηκαν οι κάτοικοι των συνοικιών Αγία Παρασκευή και Stazion Chiko. Εκδιώχτηκαν επίσης 15.000 από τη συνοικία Ρεζί Βαρδάρ σε λιγότερο από μία ώρα.

Στις 15 Ιουλίου και οι τελευταίοι 2.000 Εβραίοι είχαν αποσταλεί στο Άουσβιτς. Λιγότερο του 5% του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης γλύτωσε την εκτόπιση.

Συνολικά 45.000 Θεσσαλονικείς Εβραίοι έφτασαν στο Άουσβιτς, οι οποίοι λίγες ώρες μετά την άφιξή τους θανατώθηκαν στους θαλάμους αερίων.

«Αγαπημένο μου παιδί, σου γράφω αυτές τις γραμμές με τα μάτια γεμάτα δάκρυα και την καρδιά παγωμένη από τον τρόμο», έγραφε η Σαρίνα Σαλτιέλ στον γιο της Μωρίς, στις 17 Μαρτίου 1943, δύο ημέρες μετά την αναχώρηση του πρώτου «τρένου του θανάτου» για το Άουσβιτς- Μπίρκεναου.

«Ψάχνω να βρω στη συνείδησή μου τι κακό έχω κάνει για να υποφέρω έτσι, σου ορκίζομαι αγαπημένο μου παιδί πως δεν βρίσκω κάτι. Ήμουν πάντα καλή και γενναιόδωρη προς όλους», αναφέρει σε μια από τις επιστολές της.

Η Σαρίνα Σαλτιέλ και ο σύζυγός της εκτοπίστηκαν με την 4η αποστολή των «τρένων θανάτου», στις 23 Μαρτίου 1943, και δεν επέστρεψαν ποτέ.

Γεγονότα σαν σήμερα 15 Μαρτίου

856: Ο Μιχαήλ Γ΄, αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανατρέπει την αντιβασιλεία της μητέρας του, αυτοκράτειρας Θεοδώρας (σύζυγος του Θεόφιλου), με την υποστήριξη της βυζαντινής αριστοκρατίας.

933: Μετά από δεκαετή ανακωχή, ο Γερμανός βασιλιάς Ερρίκος Α΄ ο Ορνιθοθήρας νικά τον ουγγρικό στρατό στη μάχη του Ριάντ.

1311: Μάχη του Αλμυρού: Η Καταλανική Εταιρεία νικά τον Γκωτιέ Ε΄ του Μπριέν και αποκτά τον έλεγχο του Δουκάτου των Αθηνών.

1493: Ο Χριστόφορος Κολόμβος επιστρέφει στην Ισπανία μετά το πρώτο του ταξίδι στην Αμερική.

1672: Ο Κάρολος Β΄ της Αγγλίας εκδίδει τη Βασιλική Διακήρυξη Επιείκειας.

1820: Το Μέιν γίνεται η 23η πολιτεία των Η.Π.Α.

1848: Ξεσπά επανάσταση στην Ουγγαρία εναντίον των Αψβούργων.

1874: Η Γαλλία και το Βιετνάμ υπογράφουν τη Δεύτερη Συνθήκη της Σαϊγκόν, αναγνωρίζοντας την πλήρη κυριαρχία της Γαλλίας στην Κοχινκίνα.

1916: Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Γούντροου Ουίλσον στέλνει 4.800 Αμερικανούς στρατιώτες για να καταδιώξουν τον Πάντσο Βίγια.

1917: Ο τσάρος Νικόλαος Β΄ της Ρωσίας παραιτείται από το ρωσικό θρόνο.

1921: Ο Ταλαάτ πασάς, πρώην μέγας βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κύριος αρχιτέκτονας της Γενοκτονίας των Αρμενίων, δολοφονείται στο Βερολίνο από τον 23χρονο Αρμένιο Τεϋλιριάν.

1922: Μετά την ανεξαρτησία της Αιγύπτου από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Φουάτ Α΄ γίνεται βασιλιάς της Αιγύπτου.

1927: Λαμβάνει χώρα στην Οξφόρδη το πρώτο Boat Race γυναικών μεταξύ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.

1933: Ο Αυστριακός καγκελάριος Ένγκελμπερτ Ντόλφους εμποδίζει μέλη του Εθνικού Συμβουλίου να προσέλθουν στη συνεδρίαση, ξεκινώντας την αυστροφασιστική δικτατορία.

1941: Η Philippine Airlines, ο εθνικός αερομεταφορέας των Φιλιππίνων, πραγματοποιεί την πρώτη της πτήση από τη Μανίλα καθιστώντας την αεροπορική εταιρεία την πρώτη και παλαιότερη εμπορική αεροπορική εταιρεία στην Ασία που λειτουργεί υπό το αρχικό της όνομα.

1943: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Τρίτη μάχη του Χαρκόβου. Οι Γερμανοί ανακαταλαμβάνουν το Χάρκοβο από τα σοβιετικά στρατεύματα.

1961: Η Νότια Αφρική αποσύρεται από την Κοινοπολιτεία των Εθνών.

1971: Καταδικάζονται από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών οι Π. Μηλιώτης, Α. Ζωγράφος, Ξ. Παπανικολάου και Π. Τσούντος σε ποινές μέχρι και κάθειρξη 20 ετών για παράβαση του ν. 509 και σύσταση της παράνομης οργάνωσης «Εθνικός Αντιδικτατορικός Στρατός».

1992: Δεύτερος σεισμός μέσα σε δυο μέρες συγκλονίζει την Τουρκία, σκοτώνοντας 800 άτομα.

1995: Η οργάνωση 17 Νοέμβρη πραγματοποιεί επίθεση με αντιαρματική ρουκέτα εναντίον των εγκαταστάσεων του τηλεοπτικού σταθμού Mega Channel στην Παιανία.

2003: Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ανακοινώνει ότι η άτυπη πνευμονία συνιστά παγκόσμια απειλή για την υγεία και εκδίδει προειδοποίηση για τους ταξιδιώτες και τις αεροπορικές εταιρείες σχετικά με τα συμπτώματα.

2003: Πόλεμος στο Ιράκ. Τα πρώτα πολεμικά πλοία περνούν τη διώρυγα του Σουέζ, ενώ έντονη κινητικότητα υπάρχει και στη Μεσόγειο.

2019: Ένοπλος εισέρχεται σε τζαμί σκοτώνοντας 49 ανθρώπους και τραυματίζοντας άλλους 50 στη Νέα Ζηλανδία. (Τρομοκρατική επίθεση στο Κράισττσερτς)

Γεννήσεις σαν σήμερα 15 Μαρτίου

1353: Μαργαρίτα Α΄, βασίλισσα της Δανίας

1564: Γουλιέλμος Αύγουστος, πρίγκιπας του Χάρμπουργκ

1638: Σουντσί, Κινέζος αυτοκράτορας

1713: Νικολά Λουί ντε Λακάιγ, Γάλλος αστρονόμος

1767: Άντριου Τζάκσον, 7ος πρόεδρος των Η.Π.Α.

1821: Γιόζεφ Λόσμιντ, Αυστριακός επιστήμονας

1830: Πάουλ Γιόχαν Λούντβιχ φον Χάιζε, Γερμανός συγγραφέας

1851: Αλέξανδρος Πάλλης, Έλληνας λογοτέχνης

1884: Άγγελος Σικελιανός, Έλληνας ποιητής

1904: Τζορτζ Μπρεντ, Ιρλανδός ηθοποιός

1904: Τζ. Πατ Ο'Μάλι, Άγγλος ηθοποιός

1909: Γεώργιος Μαύρος, Έλληνας πολιτικός

1912: Λάιτνινγκ Χόπκινς, Αμερικανός μουσικός

1930: Κώστας Νεστορίδης, Έλληνας ποδοσφαιριστής

1943: Φρανκ Βίγκαντ, Γερμανός κολυμβητής

1943: Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, Καναδός σκηνοθέτης

1943: Άιρον Σέικ, Ιρανός παλαιστής

1944: Τσι Τσενγκ, Ταϊβανέζα αθλήτρια

1945: Λουκάς Θάνος, Έλληνας συνθέτης, σκηνοθέτης και χορογράφος

1951: Άγγελος Γραμμένος, Έλληνας ηθοποιός

1953: Χρήστος Αρδίζογλου, Έλληνας ποδοσφαιριστής

1955: Ντι Σνάιντερ, Αμερικανός τραγουδιστής (Twisted Sister)

1957: Ρότζερ Άλμπερτσεν, Νορβηγός ποδοσφαιριστής

1962: Τέρενς Τρεντ ντ' Άρμπι, Αμερικανός τραγουδιστής

1975: Βεσελίν Τοπάλοφ, Βούλγαρος σκακιστής

1983: Κώστας Καϊμακόγλου, Έλληνας καλαθοσφαιριστής

1984: Κώστας Βασιλειάδης, Έλληνας καλαθοσφαιριστής

1993: Πολ Πογκμπά, Γάλλος ποδοσφαιριστής

Θάνατοι σαν σήμερα 15 Μαρτίου

44 π.Χ.: Ιούλιος Καίσαρ, Ρωμαίος πολιτικός και στρατιωτικός

963: Ρωμανός Β´, Βυζαντινός αυτοκράτορας

1190: Ισαβέλλα του Αινώ, βασίλισσα της Γαλλίας

1311: Γκωτιέ Ε΄ του Μπριέν, δούκας των Αθηνών

1842: Λουίτζι Κερουμπίνι, Ιταλός συνθέτης

1914: Γεώργιος Λαμπάκης, Έλληνας θεολόγος

1921: Ταλαάτ πασάς, Τούρκος πολιτικός

1937: Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, Αμερικανός συγγραφέας

1938: Νικολάι Μπουχάριν, Ρώσος επαναστάτης και πολιτικός

1938: Αλεξέι Ρίκοφ, Ρώσος πολιτικός

1942: Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκυ, Αυστριακός συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας

1945: Πιερ Ντριε Λα Ροσέλ, Γάλλος συγγραφέας

1951: Ιωάννης Σ. Παρασκευόπουλος, Έλληνας αστρονόμος

1959: Λέστερ Γιανγκ, Αμερικανός μουσικός

1962: Άρθουρ Χόλι Κόμπτον, Αμερικανός φυσικός

1966: Σπύρος Περιστέρης, Έλληνας μουσικός

1968: Ιωάννης Πασαλίδης, Έλληνας πολιτικός

1970: Άρθουρ Αντάμοβ, Ρώσος θεατρικός συγγραφέας

1970: Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, Κύπριος πολιτικός

1975: Αριστοτέλης Ωνάσης, Έλληνας μεγιστάνας

1977: Αντονίνο Ρόκα, Ιταλός παλαιστής

1986: Παντελής Πρεβελάκης, Έλληνας συγγραφέας

1997: Βικτώρ Βαζαρελί, Ούγγρος ζωγράφος

2006: Γεώργιος Ράλλης, Έλληνας πολιτικός

2007: Στιούαρτ Ρόζενμπεργκ, Αμερικανός σκηνοθέτης

2013: Θεόδωρος Κατσίκης, Έλληνας πολιτικός

2017: Ενρίκε Μορέα, Αργεντινός αντισφαιριστής