Αλεξάνδρα Μάκου: «Να μη χαθεί καμία άλλη κόρη όπως η Γαρυφαλλιά μου»

Συνάντησα την Αλεξάνδρα Μάκου σε μια χορευτική παράσταση στον φιλοπρόοδο όμιλο Υμηττού. Η χορογράφος της παράστασης Λίλα Γερολυμάτου ήταν προσωπική φίλη και γειτόνισσα της Καρολάιν Κράουτς και για αυτό τον λόγο αποφάσισε η παράσταση να είναι αφιερωμένη στα θύματα γυναικοκτονιών. Ανάμεσα στο κοινό βρισκόταν η Ελένη Κρεμαστιώτη, μητέρα της Ερατούς, και η Αλεξάνδρα Μάκου, μητέρα της Γαρυφαλλιάς, οι οποίες συγκίνησαν το κοινό με μια σύντομη ομιλία πριν την έναρξη της παράστασης. Στα λόγια τους δεν υπήρχε οργή, παρόλο που θα ήταν δικαιολογημένη, αντιθέτως μίλησαν με μεγάλη τρυφερότητα και γλυκύτητα προς όλες τις υπόλοιπες γυναίκες σχηματίζοντας μάλιστα μαζί τους μια τεράστια αγκαλιά.

Τα λόγια τους δεν έβγαζαν πια πόνο για αυτό που τους είχε συμβεί αλλά μια σοφία για το τι δεν πρέπει να ξανασυμβεί καθώς και τη θέλησή τους για δράση. Όταν ζήτησα στην κυρία Μάκου να της κάνω κάποιες ερωτήσεις, η απάντησή της ήταν συγκλονιστική: «Ευχαρίστως να μιλήσω και να κάνω ό,τι μπορώ. Η Γαρυφαλλιά θα πρόσφερε στο κοινωνικό σύνολο μέσω της επιστήμης της, αν εγώ μπορώ να προσφέρω κάτι –να ενημερωθούν κάποια κορίτσια και αγόρια– τότε συνεχίζει να προσφέρει ακόμα και μέσα από εμένα».

Είναι λυπηρό αλλά τις γυναίκες που μάθαμε από το αστυνομικό ρεπορτάζ με τον όρο «θύματα γυναικοκτονιών» τις αναφέρουμε με τα μικρά τους ονόματα και τον τόπο που συνέβη το έγκλημα. Πίσω από αυτό το «η Γαρυφαλιά στη Φολέγανδρο» μιλήστε μου λίγο για την προσωπικότητα αυτού του κοριτσιού, για τον χαρακτήρα της.
Για όλες αυτές τις γυναίκες που εσείς μάθατε μέσα από το αστυνομικό ρεπορτάζ και που ήταν ακόμα ένα «θέμα», για εμάς είναι οι κόρες μας, οι αδερφές μας, οι φίλες μας. Είναι γυναίκες που τους αφαιρέθηκε η ζωή. Είναι η δική μου κόρη, η Γαρυφαλλιά μου! Αυτό το κορίτσι είναι ένα δώρο Θεού για εμένα. Και δεν λέω ήταν γιατί θα είναι πάντα κοντά μου. Είμαι τόσο ευλογημένη που γέννησα ένα τέτοιο πλάσμα. Μια κοπέλα γεμάτη ζωή... περπατούσε σαν αερικό. Καλοσυνάτη, έξυπνη, χαμογελαστή. Υπέροχη κόρη και αδερφή, καλή φίλη, άξια επιστήμονας. Αν κοιτούσε κάποιος στα μάτια της θα έβλεπε μια καθαρή ψυχή και αν κοιτούσε το τεράστιο χαμόγελό της θα ένιωθε τη χαρούμενη αύρα της.

Βλέπω μπροστά μου μια γυναίκα αποφασισμένη να δράσει παρά να αποδεχτεί με κατεβασμένο το κεφάλι αυτό που συνέβη στην οικογένειά της. Μερικές φορές δύσκολες καταστάσεις φανερώνουν τη δύναμη που κρύβεται μέσα μας. Ήσασταν πάντα τόσο δυναμική και δραστήρια;
Όταν μου πήραν έτσι τη Γαρυφαλλιά μου ο κόσμος μου κόπηκε στα δύο. Ακόμα και τώρα δεν μπορώ να δεχτώ αυτό που συνέβη. Είναι πολύ εγωιστικό να μιλάω για τον πόνο μου όταν εκείνη δε ζει. Επίσης εγωιστικό θα ήταν να μιλήσω για τη δύναμή μου ενώ εκείνη δεν ζει. Το μόνο που με βοηθάει να συνεχίσω είναι η υπόσχεση που της έδωσα ότι θα είμαι δίκαιη απέναντι στα αδέρφια της και πως θα συνεχίσω να είμαι η μάνα που ήμουν πάντα για όλα μου τα παιδιά. Η δύναμη που βλέπεις ίσως να είναι επειδή αυτές οι μάνες που μας πήραν τα κορίτσια μας –γιατί δεν τα «χάσαμε» αλλά μας τα «πήραν» με βίαιο τρόπο– ζούμε μέσα στο φως των παιδιών μας. Όσο παράξενο και να σου ακούγεται, αυτό συμβαίνει γιατί τα κορίτσια μας έσπειραν στην ψυχή μας έναν παράδεισο. Εγώ νιώθω τη ζεστασιά που μου έχει αφήσει το παιδί μου μέσα στην ψυχή μου και αντλώ δύναμη από αυτό.  

Γνωρίζω ότι με τις μητέρες των άλλων κοριτσιών - θυμάτων γυναικοκτονίας έχετε γνωριστεί και συμμετέχετε σε διάφορες δράσεις μαζί. Πώς λειτουργεί αυτή η αλληλεπίδραση;
Δε θα ξεχάσω ποτέ εκείνο το τηλεφώνημα από τη μάνα της Ερατούς, την Ελένη, που με τρεμάμενη φωνή με πήρε να με παρηγορήσει. Αυτομάτως σε ενώνει ο πόνος. Μόνο εκείνη σε νιώθει, μόνο εκείνη ξέρει. Και μετά η Κούλα, η μάνα της Ελένης... και μετά εγώ να ψάχνω τις άλλες μητέρες όπως την Κατερίνα, τη μάνα της Ντόρας, και τόσες άλλες μάνες. Τόσες κόρες χαμένες… Και γινόμαστε μια αγκαλιά. Μια αγκαλιά που θέλει να χωρέσει όλα τα παιδιά και να τα σώσει. Να μη χαθεί καμία άλλη κόρη.

Την ημέρα που σας συνάντησα ενημερώθηκα για την εκστρατεία «ΓΙΝΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ». Θα μπορούσατε να μου πείτε κάποιες πληροφορίες για το τι είναι αυτό;
Όλες μαζί θέλουμε να βοηθήσουμε να μην υπάρξει άλλη γυναίκα θύμα. Θέλουμε να στραφούμε ενάντια σε κάθε μορφή βίας. Έτσι έχει δημιουργηθεί ο φορέας ΓΙΝΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ χάρη στην Κέλλυ Ιωάννου που το οραματίστηκε μαζί μας. Είναι μια εξαίρετη νέα γυναίκα με ενσυναίσθηση και με όραμα για ένα καλύτερο αύριο και δεν θα μιλήσω για τα πτυχία της αλλά για την ανθρωπιά της. Γιατί νιώθω πως αυτό ακριβώς λείπει σήμερα, η ανθρωπιά. Χαίρομαι που μέσα από αυτό το τραγικό γεγονός γνώρισα νέους ανθρώπους, εθελοντές που στέκονται δίπλα μας και τρέχουν μαζί μας σε συνέδρια με σκοπό να ευαισθητοποιήσουμε και να ενημερώσουμε τον κόσμο

Πιστεύετε πως η συσπείρωση αυτή που έχετε με τις άλλες μητέρες μπορεί να ασκήσει κάποια πίεση στην κοινή γνώμη, στα μέσα ενημέρωσης, και ως αποτέλεσμα και στις δικαστικές αποφάσεις;
Δεν θεωρώ πως μπορούμε να ασκήσουμε πίεση σε έναν ανεξάρτητο φορέα. Δεν δικάζουμε εμείς, ούτε επηρεάζουμε τα δικαστήρια. Εμείς ζητάμε μια δίκαιη δίκη. Πιστεύω πάρα πολύ στην ελληνική δικαιοσύνη και δεν ήθελα να ασκήσω καμία πίεση ποτέ. Είναι άλλος ο σκοπός της συσπείρωσής μας, δεν είναι να επηρεάσουμε κανένα δικαστήριο – δεν δικάζουμε εμείς, όπως σας είπα, δικάζουν οι δικαστές και πολύ σωστά έπραξαν.

Τον Δεκέμβριο του 2022 το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ένοχο τον θύτη. Αντιλαμβάνομαι ότι η απόφαση του δικαστηρίου δεν αναστρέφει το κακό, όμως νιώσατε δικαίωση σε κάποιο βαθμό;
Ο φονιάς καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη, είναι η μεγαλύτερη των ποινών. Δεν έπεισε κανένα δικαστήριο ότι δεν ήξερε τι έκανε, ούτε ότι είχε ψυχολογικά προβλήματα. Είχε πλήρη καταλογισμό ευθυνών. Το δικαστήριο τα είδε όλα. Είναι ένα αίσθημα δικαίωσης όχι μόνο για την οικογένειά μου και για εμένα αλλά για όλη την κοινωνία. Τότε ήταν η Γαρυφαλλιά μου, όμως αύριο μπορεί να είναι ένα άλλο κορίτσι, άρα λοιπόν η απόφαση αυτή αφορά έμμεσα και όλες τις γυναίκες  που εύχομαι σε καμία  τους να μη συμβεί ποτέ κακό. Βέβαια, αυτό δεν αντισταθμίζει την αδικία. Μέσα μου δεν υπάρχει δικαίωση. Δηλαδή να πω εγώ στη Γαρυφαλλιά μου που βρίσκεται κάτω από τέσσερα μάρμαρα ότι «εντάξει, παιδί μου, δικαιώθηκες»; Για αυτό λέω ότι η απόφαση αφορά όλη την κοινωνία και τις επόμενες υποθέσεις πιο πολύ από ό,τι εμάς τους ίδιους που χάσαμε τη Γαρυφαλλιά.

Πέρα από την καταδικαστική απόφαση ακούσατε στο δικαστήριο κάποια συγγνώμη;
Όχι. Συγγνώμη δεν άκουσα. Δεν άκουσα καν ότι λυπούνται για τη Γαρυφαλλιά. Εδώ ο φονιάς της ισχυρίστηκε ότι δεν θυμάται τι έγινε και ότι η κόρη μου πήγε κι έπεσε μόνη της στα βράχια. Πήγα και βρήκα τη μητέρα του, έκανα εγώ το βήμα αφού δεν με προσέγγισε η ίδια, και μίλησα σε αυτή τη μάνα. Ήθελα να της πω κάτι που είχα ήδη πει δημόσια ότι δηλαδή λυπάμαι για εκείνη και δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της. Δεν θα ήθελα να είμαι η μάνα του φονιά. Είχαμε μία σύντομη συζήτηση και ξέρετε πού κατέληξε αυτή η κουβέντα; Κατέληξε να μου πει πως δεν σκότωσε το παιδί της τη Γαρυφαλλιά. Ο καθ’ ομολογίαν δολοφόνος, δηλαδή. Στάθηκα εκεί μπροστά της και όχι, δεν άκουσα ότι λυπάται για τη Γαρυφαλλιά που χάθηκε αλλά ότι το παιδί της δεν έκανε αυτή την πράξη. Κουκουλωμένες καταστάσεις. Είναι ολοφάνερη και η ευθύνη της οικογένειας που μεγαλώνει παιδιά με αυτό τον τρόπο. Από μεριάς μου της ευχήθηκα –επειδή έχει και μια κόρη– να μην πειράξει ποτέ κανείς ούτε μια τρίχα από τα μαλλιά της κόρης της. Αυτή την ευχή πήρε από τη μάνα της Γαρυφαλλιάς.

Άρα πιστεύετε ότι υπάρχει κάποιο επαναλαμβανόμενο μοτίβο στις οικογένειες ή στις συμπεριφορές των θυτών πριν προβούν στη μοιραία πράξη – κάτι που θα μπορούσε ίσως να εντοπιστεί από κάποιον ειδικό;
Εννοείται πρέπει να ψάξουν οι ειδικοί μέσα σε αυτές τις οικογένειες να δουν γιατί κάποια άτομα γίνονται φονιάδες. Αυτό θα είναι δικαίωση για την κοινωνία, γιατί αν οι οικογένειες σταματήσουν να μεγαλώνουν φονιάδες θα σταματήσουμε να έχουμε θύματα. Δεν θα σταματήσουν με τα ισόβια αλλά με την πρόληψη. Εγώ ως μητέρα χωρίς να είμαι ειδική εντόπισα προβλήματα σε αυτή την οικογένεια, φανταστείτε πόσα στοιχεία θα μπορούσε να εντοπίσει ένας ειδικός ερευνητής. Υπάρχουν αξιόλογα νέα παιδιά που είναι εγκληματολόγοι, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι και δεν αξιοποιούνται στο να ερευνήσουν βαθύτερα τις οικογένειες των θυτών. Να γίνει μια καταγραφή σε κάποιες συμπεριφορές που πιθανόν παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα.

Τα νεαρά αγόρια που τώρα αρχίζουν να μπαίνουν σε σχέσεις και τώρα βρίσκουν τις βάσεις επικοινωνίας με το άλλο φύλο τι θα τα συμβουλεύατε;
Τα αγόρια πρέπει να καταλάβουν ότι δεν έχουν να χωρίσουν κάτι με τα κορίτσια. Ο έρωτας και η αγάπη είναι ενωτικά συναισθήματα. Αν υπάρχουν στοιχεία που σε ενώνουν με έναν άλλο άνθρωπο είναι πολύ όμορφο να δημιουργηθεί μια σχέση, αν όμως δεν υπάρχουν πολύ απλά έχεις την επιλογή να αφήσεις αυτή την κοπέλα που «δεν σου κάνει» και να προχωρήσεις. Αυτό πρέπει να το καταλάβουν όλοι, άσχετα με το αν είναι κορίτσια ή αγόρια. Οι άνθρωποι γενικά πρέπει να δείχνουν ωριμότητα και να αφήνουν μια σχέση που δεν τους καλύπτει προχωρώντας παρακάτω, όχι να βλάπτουν όποιον δεν τους ταιριάζει. Κάτι που επίσης θεωρώ σημαντικό είναι μια τάση που ξέρω ότι συμβαίνει μέσα σε παρέες. Εννοώ την τάση να κουκουλώνονται συμπεριφορές. Μπορεί κάποιος νεαρός να μη φέρεται ο ίδιος άσχημα σε μια κοπέλα αλλά να βλέπει έναν φίλο του να το κάνει αυτό και να σιωπά. Να μη δίνει τη σημασία που πρέπει και να το αντιμετωπίζει σαν κάτι μη σοβαρό. Αυτό είναι τεράστιο λάθος. Πρέπει όποιος δει άσχημη συμπεριφορά, και ας μην τον αφορά, να υποστηρίξει ακόμα και μια άγνωστη κοπέλα γιατί τελικά τον αφορά και μάλιστα πολύ. Η άγνωστη κοπέλα αύριο μπορεί να είναι η αδερφή σου ή η φίλη σου. Και δεν θα μείνω μόνο στα κορίτσια. Και για τα αγόρια το ίδιο ισχύει. Αν πέσει στην αντίληψη κάποιου ότι ένα αγόρι δέχεται κακοποιητική συμπεριφορά χρειάζεται την ίδια υποστήριξη.

Βλέπετε με διαφορετική ματιά τις νέες γυναίκες πλέον, νιώθετε ότι χρειάζεται να εμψυχωθούν και να ενημερωθούν διότι στατιστικά είναι μεγάλος ο αριθμός όσων κινδυνεύουν;
Θα σου αντιστρέψω την ερώτηση και θα σου πω πως αυτό που νιώθω είναι ότι περισσότερο από το να ενημερωθούν οι γυναίκες πρέπει να γίνει κάτι άλλο. Να πάψουν να υπάρχουν αυτοί που κακοποιούν. Μιλάμε συνεχώς για το τι πρέπει να κάνουν οι γυναίκες, αν θα πρέπει να μιλάνε, αν είναι λάθος που δεν μιλάνε, αν φταίνε που δεν κατήγγειλαν όμως πάνω από όλα ΔΕΝ πρέπει να υπάρχουν κακοποιητικοί άνδρες. Αυτοί είναι το πρόβλημα. Μάλιστα είναι πολύ χειριστικοί χαρακτήρες και κάνουν τις κοπέλες να νιώθουν ότι αξίζουν την κακή συμπεριφορά που δέχονται. Δε, φταίει καμία γυναίκα για το πώς ντύνεται, για το αν μιλάει, αν σωπαίνει, αν είναι προκλητική. Ρίχνουμε εύκολα ευθύνες στις γυναίκες. Δεν βιάζει η φούστα, βιάζει ο βιαστής.

Στις γυναίκες που τη στιγμή που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη, ζουν μέσα σε κακοποιητικές σχέσεις, θα θέλατε να πείτε κάτι;
Θα ήθελα να τους πω ότι δεν τους αξίζει αυτό. Δεν αξίζει σε καμία γυναίκα να κακοποιείται. Σε κανέναν άνθρωπο. Έχουν γίνει βήματα και υπάρχουν δομές που μπορούν να βοηθήσουν. Ακόμα και ο κρατικός μηχανισμός ξυπνάει σιγά σιγά και αντιμετωπίζει αλλιώς τις καταγγελίες. Πρέπει να φύγουν, δεν τους αξίζει να τις κακοποιεί κανένας.