3 Μαρτίου 2002: Η ημέρα που η δραχμή έγινε παρελθόν

Μία ημέρα σαν σήμερα, στις 3 Μαρτίου 2002, η δραχμή έπαψε να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, δίνοντας οριστικά τη θέση της στο ευρώ. Τι κι αν έχουν περάσει 21 χρόνια από τότε, κάποιοι συνεχίζουν να υπολογίζουν μέχρι και σήμερα την ισοτιμία ανάμεσα στα δύο νομίσματα, ενώ άλλοι, οι νεότεροι, θυμούνται αμυδρά τις μορφές πάνω στα χαρτονομίσματα. Ποιες ήταν, όμως, οι δραχμές και ποια η πορεία τους μέσα στα χρόνια από την πρώτη έως και την τελευταία ημέρα χρήσης της. 

Κάνοντας μία ετυμολογική αναδρομή η λέξη δραχμή προέρχεται από το ρήμα δράττω, που σημαίνει πιάνω σφιχτά. Το νόμισμα κάνει την εμφάνισή του ήταν από τα αρχαία χρόνια, αλλά οι αλλαγές που επιδέχεται ανά τους αιώνες είναι πολλές και κεφαλαιώδεις. Την περίοδο ακμής της Αθήνας, κατά τον χρυσό αιώνα του Περικλή, το αθηναϊκό τετράδραχμο αποτέλεσε το πλέον διαδεδομένο νόμισμα. Στη μία όψη του απεικονίζεται η Αθηνά και στην άλλη το σύμβολο της πόλης των Αθηνών, η γλαύκα (κουκουβάγια). Το νόμισμα αυτό ήταν πιο γνωστό απλώς ως Αθηναϊκή γλαύκα. Αιώνες αργότερα η γλαύκα του Αθηναϊκού τετράδραχμου απεικονίζεται και πάλι στην ελληνική εθνική όψη του κέρματος του ενός ευρώ. Ο όρος δραχμή διαδόθηκε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η δραχμή στη νεότερη Ελλάδα

Η δραχμή, ως σύγχρονο νόμισμα, κόπηκε το 1833. Όπως έχει γράψει η Νατάσσα Καρυστινού σε παλαιότερο άρθρο της ATHENS VOICE, «εκείνη τη χρονιά, στις 25 Ιανουαρίου, αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο με τη βρετανική φρεγάτα «Μαδαγασκάρη», ο Όθωνας, ο πρώτος βασιλιάς του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η έλευσή του έφερε πολλές αλλαγές στη χώρα, μεταξύ των οποίων και την αλλαγή νομίσματος. Ο φοίνικας, το νόμισμα που εκδόθηκε επί Καποδίστρια αποσύρθηκε από την κυκλοφορία, καθώς με το Βασιλικό Διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833 καθορίσθηκε ως νόμισμα της Ελλάδας η δραχμή. Η δραχμή δεν ήταν μια βαυαρική ιδέα της Αντιβασιλείας. Η πρώτη φορά που προτάθηκε νόμισμα με την ονομασία «δραχμή» ήταν το 1822 από το Εκτελεστικόν, το πρώτο κυβερνητικό όργανο που δημιουργήθηκε από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Ήταν, πάντως, μια προσπάθεια να συνδεθεί το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με τον αρχαίο πολιτισμό, η αθηναϊκή δραχμή με την νεοελληνική αναβίωση της, σε μια εποχή που ο νεοκλασικισμός μαγνήτιζε την Ευρώπη.

» Η οθωνική δραχμή ήταν ασημένια, με περιεκτικότητα αργύρου 90%, είχε βάρος μόλις 4,5 γραμμάρια, και έφερε το πορτρέτο του νεαρού βασιλιά από τη μια πλευρά και τον θυρεό του από την άλλη. Οι πρώτες δραχμές τυπώθηκαν στο Μόναχο και οι σφραγίδες τους σχεδιάστηκαν από τον διάσημο Γερμανό χαράκτη Voigt καθώς η Αντιβασιλεία, η οποία διοικούσε την Ελλάδα στο όνομα του ανήλικου βασιλιά, διέκοψε τη λειτουργία του Νομισματοκοπείου της Αίγινας στο οποίο παρήχθησαν οι καποδιστριακοί φοίνικες. Λίγα χρήσιμα μηχανήματα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και προστέθηκαν στον εξοπλισμό του Βασιλικού Νομισματοκοπείου και Σφραγιστηρίου, το οποίο ιδρύθηκε το 1836 και βρισκόταν στην πλατεία Νομισματοκοπείου, τη σημερινή πλατεία Κλαυθμώνος. Τα νέα νομίσματα της Ελλάδας ήταν τριών κατηγοριών: Χρυσό κέρμα των 20 δραχμών, αργυρά κέρματα των 0,25 και 0,50 λεπτών, της 1 δραχμής και των 5 δραχμών, και χάλκινα των 1,2, 5 και δέκα λεπτών».

Όπως αναφέρει η Νατάσσα Καρυστινού, «στις 30 Μαρτίου 1841 ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, γεγονός μεγάλης σημασίας καθώς επιφορτίστηκε και με την ευθύνη για την έκδοση του νομίσματος. Αμέσως έθεσε σε κυκλοφορία τα πρώτα επίσημα ελληνικά χαρτονομίσματα, 25, 50, 100 και 500 δραχμών, που εκδόθηκαν στο Λονδίνο. Ήταν τυπωμένα μόνο από τη μία πλευρά και στο κάτω μέρος τους, ανάμεσα σε δύο σφίγγες και σε μαύρο πλαίσιο για να ξεχωρίζει, υπήρχε η προειδοποίηση «Η παραποίησις τιμωρείται με δεσμά διά βίου». Η Εθνική Τράπεζα διατήρησε το εκδοτικό της προνόμιο μέχρι το 1927 που ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδας.

» Με τη μεταπολίτευση το 1974 εκδόθηκαν νέα κέρματα, όλα με το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το ανθέμιο, το σήμα του Ελληνικού Νομισματοκοπείου εμφανίστηκε το 1980 στο κέρμα των 50 δραχμών. Το 1986, το ίδιο κέρμα με τον Όμηρο στη μία όψη και πλοίο των ομηρικών χρόνων στην άλλη, κέρδισε το πρώτο βραβείο σε παγκόσμιο διαγωνισμό στις ΗΠΑ. Το 1990 εκδόθηκε για πρώτη φορά κέρμα 100 δραχμών με τον Μέγα Αλέξανδρο σε συνδυασμό με το αστέρι της Βεργίνας, και το 2000 εκδόθηκαν έξι κέρματα των 500 δραχμών, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004».

Διαβάστε την ιστορία της δραχμής σε παλαιότερο άρθρο της ATHENS VOICE

Η αντικατάσταση της δραχμής από το ευρώ

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η μετάβαση από τα εθνικά νομίσματα στο ευρώ ήταν η μεγαλύτερη νομισματική μετάβαση που έχει γίνει ποτέ στον κόσμο. Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία το 2002, αλλά ο σχεδιασμός και η προετοιμασία για την εισαγωγή τους είχαν ξεκινήσει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Την 1η Ιανουαρίου 2002 τα τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία σε 12 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η μετάβαση ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο μήνες και τα εθνικά τραπεζογραμμάτια και κέρματα των πρώτων 12 χωρών έπαψαν να αποτελούν νόμιμο χρήμα στο τέλος Φεβρουαρίου του 2002. Η αμετάκλητη ισοτιμία μετατροπής της δραχμής σε ευρώ ορίστηκε σε: 1 ευρώ = 340,750 δραχμές. 

Σύμφωνα με την «Καθημερινή», μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2002 είχαν αποσυρθεί περίπου 2,7 τρισεκατομμύρια δραχμές, ποσοστό που αντιστοιχούσε στο 90% των δραχμών που βρίσκονταν σε κυκλοφορία στο τέλος του 2001. Παρότι η 3η Μαρτίου 2002 ήταν η τελευταία ημέρα χρήσης της δραχμής στην Ελλάδα, οι πολίτες μπορούσαν μέχρι και το 2004 να καταθέσουν στις τράπεζες τις «ξεχασμένες» δραχμές τους και να λάβουν το αντίστοιχο ποσό σε ευρώ. Πλέον, οι δραχμές αποτελούν συλλεκτικό νόμισμα, μία ανάμνηση...

Ας θυμηθούμε μερικές ειδήσεις από τις πρώτες ημέρες του ευρώ στην Ελλάδα και τη σύγχυση με την αντιστοιχία σε δραχμές. 

Σαν σήμερα 3 Μαρτίου - Γεγονότα

• 473 - Ο Γλυκέριος γίνεται αυτοκράτορας της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
• 1585 - Εγκαινιάζεται στη Βιτσέντσα το Τεάτρο Ολίμπικο, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Αντρέα Παλλάντιο.
• 1776 - Αμερικανική Επανάσταση: Αρχίζει στη μάχη του Νασσάου (Μπαχάμες) η πρώτη αμφίβια απόβαση Αμερικανών πεζοναυτών.
• 1799 - Η ρωσο-οθωμανική πολιορκία της Κέρκυρας λήγει με την παράδοση της γαλλικής φρουράς.
• 1845 - Η Φλόριντα γίνεται η 27η πολιτεία των Η.Π.Α.
• 1861 - Ο Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας υπογράφει την απελευθέρωση των δουλοπάροικων.
• 1865 - Ιδρύεται η Hongkong and Shanghai Banking Corporation, το ιδρυτικό μέλος της HSBC.
• 1875 - Κάνει πρεμιέρα στο Παρίσι η όπερα Κάρμεν του Ζωρζ Μπιζέ.
• 1875 - Διεξάγεται στο Μόντρεαλ ο πρώτος οργανωμένος αγώνας χόκεϊ επί πάγου σε κλειστό χώρο.
• 1878 - Υπογράφεται η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου μεταξύ Οθωμανών και Ρώσων εκπροσώπων.
• 1957 - Ηρωικός θάνατος του Γρηγορίου Αυξεντίου, ο οποίος, αρνούμενος μέχρι τέλους να παραδοθεί στους Άγγλους, πολέμησε επί ώρες μόνος και νίκησε ηθικά κατά της ισχυρής αγγλικής δυνάμης.
• 1966 - Ανακοινώνεται η απέλαση από την Τουρκία και του τελευταίου Έλληνα υπηκόου, κατοίκου Κωνσταντινούπολης, εξαιρουμένων των περίπου 1.500 που παραμένουν για διαφόρους λόγους αλλά ως αλλοδαποί.
• 2002 - Ελλάδα: Σταματάει η χρήση της δραχμής μετά από μια περίοδο 2 μηνών από την ημέρα που ξεκίνησε η χρήση του ευρώ.
• 2021- Ισχυρός σεισμός 6,3 Ρίχτερ πλήττει τη Θεσσαλία το επίκεντρο εντοπίζεται 19 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Ελασσόνας ο σεισμός γίνεται αισθητός σε ολόκληρη την κεντρική και βόρεια Ελλάδα.

Σαν σήμερα 3 Μαρτίου - Γεννήσεις

• 1217 - Ερρίκος Α΄, βασιλιάς της Κύπρου
• 1600 - Γεώργιος Γκίκας, πρίγκιπας της Βλαχίας
• 1845 - Γκέοργκ Κάντορ, Γερμανός μαθηματικός
• 1852 - Νικόλαος Πολίτης, Έλληνας λαογράφος
• 1847 - Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, Σκωτσέζος εφευρέτης
• 1883 – Νίκος Καζαντζάκης, Έλληνας συγγραφέας
• 1891 - Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός
• 1909 - Παντελής Πρεβελάκης, Έλληνας συγγραφέας
• 1910 - Γεώργιος Ζωιτάκης, Έλληνας στρατιωτικός
• 1911 - Τζιν Χάρλοου, Αμερικανίδα ηθοποιός

• 1915 - Νίκος Γούναρης, Έλληνας τραγουδιστής
• 1924 - Λις Άσια, Ελβετίδα τραγουδίστρια
• 1929 - Νίκος Μαμαγκάκης, Έλληνας συνθέτης
• 1930 - Ιόν Ιλιέσκου, Ρουμάνος πολιτικός
• 1940 - Ζαν Πολ Προυστ, υπουργός του Μονακό
• 1945 - Αρλέτα, Ελληνίδα τραγουδίστρια

• 1953 - Ζίκο, Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής
• 1957 - Θέμις Μπαζάκα Ελληνίδα ηθοποιός
• 1963 - Χατμάα Μπατούλγκα, Μογγόλος πολιτικός
• 1966 - Σοφία Αλιμπέρτη, Ελληνίδα ηθοποιός
• 1966 - Φερνάντο Κολούνγκα, Μεξικανός ηθοποιός
• 1973 - Βικτόρια Ζντροκ, Ουκρανή μοντέλο
• 1976 - Ναταλία Κούκουλσκα, Πολωνή τραγουδίστρια
• 1978 - Ηλίας Αναστασάκος, Έλληνας ποδοσφαιριστής
• 1981 - Τζάστιν Γκάμπριελ, Νοτιοαφρικανός παλαιστής
• 1982 - Τζέσικα Μπίελ, Αμερικανίδα ηθοποιός
• 1987 - Ελνούρ Χουσέινοφ, Αζέρος τραγουδιστής
• 1988 - Κρίστα-Ελισάβετ Γουλάκου, Ελληνίδα αθλήτρια καλλιτεχνικής παγοδρομίας
• 1990 - Βλαδίμηρος Γιάνκοβιτς, Έλληνας καλαθοσφαιριστής
• 1997 - Καμίλα Καμπέγιο, Κουβανομεξικανή τραγουδίστρια

Σαν σήμερα 3 Μαρτίου - Θάνατοι

• 1111 - Βοϊμόνδος Α΄, πρίγκηπας της Αντιόχειας
• 1234 - Ροβέρτος Γ΄, κόμης του Ντρε
• 1459 - Αουζιάς Μαρκ, Ισπανός ποιητής
• 1554 - Ιωάννης Φρειδερίκος Α΄, δούκας της Σαξονίας
• 1578 - Μιχαήλ Σαϊτάνογλου Καντακουζηνός, Έλληνας άρχοντας
• 1605 - Πάπας Κλήμης Η΄
• 1703 - Ρόμπερτ Χουκ, Άγγλος επιστήμονας
• 1706 - Γιόχαν Πάχελμπελ, Γερμανός συνθέτης
• 1939 - Νικόλαος Ε΄, Πατριάρχης Αλεξανδρείας
• 1946- Παντελής Καρασεβδάς, Έλληνας στρατιωτικός, αθλητής της σκοποβολής και πολιτικός
• 1954 - Αλέξανδρος Βουρνάζος, Έλληνας επιστήμονας και ακαδημαϊκός
• 1957 - Γρηγόρης Αυξεντίου, Κύπριος αγωνιστής
• 1973 - Νικολάι Νικίτιν, Σοβιετικός πολιτικός μηχανικός
• 1975 - Λάσλο Νέμετ, Ούγγρος συγγραφέας
• 1975 - Θεόδωρος Τουρκοβασίλης, Έλληνας πολιτικός
• 1983 - Hergé, Βέλγος σκιτσογράφος
• 1990 - Ρούσσος Κούνδουρος, Έλληνας δημοσιογράφος
• 1996 - Μαργκερίτ Ντυράς, Γαλλίδα συγγραφέας
• 1998 - Τάκης Παπανικολάου, Έλληνας πολιτικός
• 2001 - Παναγιώτης Λαμπρίας, Έλληνας δημοσιογράφος και πολιτικός
• 2004 - Θεόδωρος Καρατζάς, Έλληνας δικηγόρος
• 2007 - Μπενίτο Λορέντσι, Ιταλός ποδοσφαιριστής
• 2008 - Ανεμαρίε Ρένγκερ, Γερμανίδα πολιτικός
• 2015 - Κώστας Διγκαβές, Έλληνας δικηγόρος και συγγραφέας
• 2017 - Ρενέ Πρεβάλ, πολιτικός της Αϊτής