Γενιά Ζ: Ο 21ος αιώνας στα χέρια της

Τα τελευταία χρόνια γίνεται αρκετός λόγος για τη “Generation Z”, τη γενιά Ζ και δικαίως καθώς είναι η γενιά που καλείται να διαχειριστεί το μέλλον της κοινωνίας μας. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε αυτή τη γενιά, να διακρίνουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, τα οποία τη διαφοροποιούν από τις προγενέστερες γενιές, τη θέση της απέναντι σε κυρίαρχες αντιλήψεις και θεσμούς και γενικά τον ρόλο της στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής μας. 

Κατ’αρχάς, ας δούμε τι εννοούμε ακριβώς με τον όρο «γενιά Ζ». Ο όρος, λοιπόν, αναφέρεται σε άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1995 και 2010. Το γράμμα «Ζ» προέρχεται από τη λέξη «zoomer» καθώς αυτή είναι η πρώτη γενιά που είναι γνωστή για το «zoom» στο διαδίκτυο. Είναι η πρώτη γενιά χωρίς προϊντερνετική ζωή, που μεγάλωσε με τα smartphones και δεν γνωρίζει πως είναι να ζει κανείς χωρίς social media. Γι’ αυτούς τους λόγους, μάλιστα, ονομάζεται και iGen.

Εν συνεχεία θα παρουσιαστούν κάποια βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν τη «γενιά Ζ» από τις προηγούμενες γενιές.

Αξίζει στο σημείο αυτό να σταθούμε για λίγο στην αμέσως προηγούμενη γενιά τη «Generation Y» που περιλαμβάνει τους «millennials», δηλαδή τα άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1988 και 1994, τα οποία βίωσαν την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν λόγω της παγκοσμιοποίησης. Τα άτομα της «γενιάς Ζ» είναι πιο πρακτικά και πιο ρεαλιστικά από τους «millennials». Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι η σχέση τους με το χρήμα είναι πιο έξυπνη. Σύμφωνα με έρευνες, το 77% κερδίζει τα δικά του χρήματα μέσω εργασίας μερικής απασχόλησης η ως free lancer, ενώ μέχρι την ηλικία των 14 σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% έχει ήδη βγάλει κάποια χρήματα από πώληση μέσω διαδικτυακών εργαλείων όπως είναι το e-Bay. Επιπλέον, προτεραιότητα της γενιάς Ζ συνιστά η αποταμίευση.

Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι η γενιά Ζ αντιμετωπίζει την εργασία ως μέσω για την επίτευξη ενός σκοπού και θεωρεί ότι εκτελείται για οικονομικούς λόγους. Για τα άτομα αυτά δεν είναι απαραίτητο να απολαμβάνουν την εργασία τους, δηλαδή να ασκούν το επάγγελμα των ονείρων τους. Η νοοτροπία αυτή έρχεται σε αντίθεση με τους «millennials» που θέλουν να αγαπούν αυτό που κάνουν.

Καθώς μεγαλώνουν σ’ έναν διαφορετικό κόσμο από τις προηγούμενες γενιές είναι πολύ εξοικειωμένοι με την έννοια της διαφορετικότητας. Για τους περισσότερους ανθρώπους της γενιάς αυτής όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι μεταξύ τους ανεξαρτήτως φυλής, εθνικότητας, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού.

Ένα άλλο στοιχείο διαφοροποίησης μεταξύ της γενιάς Ζ και των άλλων γενιών είναι η μεγάλη έφεση της πρώτης στην ανεξαρτησία και στην αυτονομία. Μάλιστα, σε αντίθεση με τους «millennials» οι οποίοι βασίζονται ιδιαίτερα στη συνεργασία, η ανταγωνιστική φύση της γενιάς Ζ τους ωθεί να θέλουν να είναι κυρίαρχοι της μοίρας τους και να μη βασίζονται σε άλλους για τη δική τους επιτυχία.

Οι νέοι της γενιάς αυτής είναι σαφώς πολύ περισσότερο εξοικειωμένοι από τη γενιά Υ με την τεχνολογία και γι’ αυτό είναι ίσως πιο απρόβλεπτοι. Όμως δεν είναι κυνικοί όπως οι γονείς τους που ανήκουν στη γενιά Χ (όσοι είναι γεννημένοι από το 1965 έως το 1975), στην επονομαζόμενη «χαμένη» γενιά, μια γενιά που δεν πιστεύει σε τίποτα. Η γενιά Ζ πιστεύει πως υπάρχει ακόμα ελπίδα και πως ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος. Γι’ αυτόν τον λόγο συχνά βλέπουμε αυτούς τους νέους να γίνονται εθελοντές σε πολλούς τομείς και να ονειρεύονται και να παλεύουν να αλλάξουν τον κόσμο.

Η γενιά αυτή δεν εντυπωσιάζεται από τις διασημότητες των προηγούμενων γενιών αλλά προτιμά τις δικές της διασημότητες που είναι κυρίως δημοφιλή άτομα από τα κοινωνικά μέσα, με την προϋπόθεση τα άτομα αυτά να έχουν κάτι ξεχωριστό. Η γενιά Ζ δίνει έμφαση στην προσωπικότητα, μάλιστα δε ακόμη και το ντύσιμο αποτελεί «δήλωση προσωπικότητας».

Άλλα γενικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης γενιάς είναι τα εξής: ενδιαφέρον για το περιβάλλον, το κοινωνικό σύνολο, την υγεία. Είναι well educated, έχουν άμεση πρόσβαση στην πληροφορία και θεωρούνται ως τώρα η πιο «έξυπνη» γενιά.

Η σχέση τους με τις σπουδές και την εκπαίδευση εν γένει θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αντιφατική, σχέση «αγάπης και μίσους». Σαφέστατα, οι δυσλειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος τους προκαλούν απόφυση για το σχολείο εξαιτίας μιας αίσθησης υπερβολικού φόρτου, άγχους και κόπωσης. Έτσι, καταλήγουν να αντιμετωπίζουν τη μάθηση χρησιμοθηρικά και να αποστηθίζουν μηχανιστικά γνώσεις που είναι απαραίτητες για τις εξετάσεις. Παράλληλα όμως γνωρίζουν πολύ καλά ότι για να ανταπεξέλθουν στις πολλαπλές απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής και κυρίως για να είναι ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας θα πρέπει να διαθέτουν πολλές γνώσεις και δεξιότητες, να εξελίσσονται και να επιμορφώνονται διαρκώς. Έτσι, πραγματοποιούν υψηλού επιπέδου σπουδές και αποκτούν δεξιότητες ανώτερες των προηγούμενων γενιών. Βέβαια, δείχνουν σαφή προτίμηση στις θετικές επιστήμες και στις επιστήμες οικονομίας και πληροφορικής με γνώμονα κυρίως την άμεση επαγγελματική αποκατάσταση. Αντιθέτως, είναι αποστασιοποιημένοι από τις ανθρωπιστικές σπουδές θεωρώντας ότι το αντικείμενό τους δεν συνάδει με το τεχνοκρατικό πνεύμα της εποχής. Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως τους αρέσει η εξατομικευμένη και σε ψηφιακή μορφή εκπαίδευση  εξάλλου ας μην ξεχνάμε ότι είναι η πρώτη γενιά που έζησε την εμπειρία της τηλεκπαίδευσης. Πρόθυμα όμως θα εγκατέλειπαν τις σπουδές τους για να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση, ωθούμενοι από την αυτοπεποίθηση και το πνεύμα ανεξαρτησίας που τους διακατέχουν. Μάλιστα, συχνά προτιμούν την απόκτηση προϋπηρεσίας παρά τη μακρά ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Εύλογη συνέπεια της αυτονομίας, της αυτοπεποίθησης αλλά και της αισιοδοξίας της είναι και η διάθεση εξωστρέφειας που διακρίνει τη γενιά Ζ. Πολλοί νέοι επιλέγουν το εξωτερικό για προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές, με σκοπό τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, την πρόσκτηση νέων εμπειριών μέσω της επαφής τους με διαφορετικούς τρόπους σκέψης και ζωής. Επίσης, δίχως ιδιαίτερους ενδοιασμούς μπορούν να εγκαταλείπουν μια σχολή αν στην πορεία κρίνουν ότι δεν τους ενδιαφέρει είτε για ν’ακολουθήσουν κάποια άλλη, είτε για να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση.

Το στοιχείο της εξωστρέφειας εκδηλώνεται εμφατικά και στην επιχειρηματική δραστηριότητα της γενιάς Ζ. Παρόλες τις σπουδές και τα προσόντα τους συχνά συνειδητοποιούν ότι στην Ελλάδα είναι δύσκολο να εκπληρώσουν όνειρα και στόχους και είτε επιλέγουν μια επαγγελματική διέξοδο στο εξωτερικό είτε αποφασίζουν να μετοικήσουν στην ελληνική περιφέρεια για ν’ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση στους τομείς του τουρισμού, πολιτισμού, εστίασης. Επίσης, δεν είναι τυχαίο ότι στον χώρο ιδίως της τεχνολογίας υπάρχουν πολλοί επιχειρηματίες της γενιάς αυτής. Αισιόδοξη και τολμηρή στην υλοποίηση προσωπικών επιχειρηματικών σχεδίων επιδιώκουν να «φτιάξουν» δουλειές, δεν έχουν ως πρότυπο να δουλέψουν για κάποιον άλλον και γι’αυτό δεν είναι ιδιαίτερα «πιστοί» υπάλληλοι. Εξάλλου, όπως προαναφέρθηκε έχουν αναπτύξει από μικρή ηλικία μια έξυπνη σχέση με το χρήμα. Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις και οι εταιρείες χρειάζονται στο δυναμικό τους τις ικανότητες και τις καινοτόμες ιδέες της γενιάς Ζ, της πρώτης γενιάς των «ψηφιακών ιθαγενών», η οποία τείνει ν’αποτελέσει ηγετικό κομμάτι της αγοράς.

Αναφορικά με τη στάση της γενιάς Ζ απέναντι στον θεσμό της οικογένειας έρευνες δείχνουν πως οι νέοι αυτοί σε μεγάλο ποσοστό και παρά την αυστηρή κριτική που ασκούν στο οικογενειακό τους περιβάλλον, το εμπιστεύονται θεωρώντας το πιο έμπιστο και αξιόπιστο σε θέματα επικαιρότητας από τους «influencers» και τους συνομηλίκους. Φαίνεται ότι μετά από κάποιες γενιές που αποδόμησαν την αξία της οικογένειας επιστρέψαμε σε μια γενιά που την εκτιμά.

Τέλος, είναι γεγονός πως η Generation Z εμφανίζεται αρκετά πιο ευαισθητοποιημένη απέναντι στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα, ενώ η στερεοτυπική αντίληψη περί «απολιτίκ» νέων δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα - τουλάχιστον στον βαθμό που πιστεύουμε. Βέβαια, η πολιτικοποίησή τους μπορεί να μην εκφράζεται με τους παραδοσιακούς τρόπους πολιτικής συμμετοχής πχ συμμετοχή στις εκλογές ή ενημέρωση αλλά το γεγονός ότι συχνά επιδίδονται σε δραστηριότητα «πολιτικού» τύπου στα social media συνιστά μια μορφή πολιτικής πράξης.

Συμπερασματικά, οι νέοι της Generation Ζ είναι έξυπνοι, τεχνολογικά καταρτισμένοι, δημιουργικοί, αισιόδοξοι και ανεξάρτητοι, τους οποίους οι μεγαλύτεροι ως γονείς, εκπαιδευτικοί, πνευματικοί άνθρωποι αλλά και η πολιτεία οφείλουν να κατανοήσουν και να τους βοηθήσουν να διαγράψουν ένα σταθερό μέλλον τόσο για τον εαυτό τους όσο και για το σύνολο της κοινωνίας. 

Μαρία Ζαφειροπούλου – 22 Ιανουαρίου 2003 – Φοιτήτρια Τμ. Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΕΚΠΑ