Γενιά Ζ: Η γενιά της αλλαγής

Η Υπόσχεση

Η γενιά Ζ (Generation Z), η δημογραφική ομάδα που διαδέχεται τους millennials, έμελλε να υπάρξει σε μια εποχή που ο κόσμος μας φαινόταν πως είχε τα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα λυμένα. Ή τουλάχιστον έτσι νομίζαμε. Το τέλος της ιστορίας είχε προ πολλού ιδωθεί, ο φιλελευθερισμός είχε επικρατήσει, η οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη είχε τεθεί ως προτεραιότητα και τα κράτη διέγραφαν τα σύνορά τους και τις μεταξύ τους αποστάσεις. Η ανάγκη για ελεύθερη διακίνηση των αγαθών και υπηρεσιών και η ελευθερία μετακίνησης, θεμελιώδεις αρχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, έμοιαζαν να ενώνουν τους λαούς υπό το πρίσμα της κοινής αποδοχής θεμελιακών αξίων, αρχών και δικαιωμάτων. Η ύπαρξη ενός κοινού νομικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο εκφράζουν, προωθούν και πραγματώνουν τις πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές για προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προστασία του κεφαλαίου και εύρυθμη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Εξάλλου τα νομικά συστήματα δεν είναι ποτέ ουδέτερα. Αντιθέτως εκφράζουν μια συγκεκριμένη πολιτική και ιδεολογική επιλογή. Και η επιλογή ήταν ξεκάθαρη: οικονομική και πολιτική ελευθερία. Σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, προστέθηκε και η τεχνολογική ανάπτυξη. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας ενίσχυσε τον καπιταλισμό καθώς αντιμετώπισε την έλλειψη ταχύτητας που χαρακτήριζε τις κοινωνικές και οικονομικές συναλλαγές. Η ελεύθερη κυκλοφορία του κεφαλαίου αυτοματοποιήθηκε ακόμα περισσότερο και η τεχνολογία συγχρόνισε τις κοινωνίες με την οικονομία της αγοράς.

Έτσι γεννήθηκαν οι προϋποθέσεις για μια γενιά, την Γενιά Ζ, να αδράξει την ευκαιρία και να είναι η πρώτη γενιά που θα ζήσει εξαιρετικά καλύτερα από τις προηγούμενες. Τεχνολογία, ελευθερία (κοινωνική, πολιτική, οικονομική), ανάπτυξη, σταθερή οικονομία ήταν η υπόσχεση που έδωσαν οι προηγούμενοι στους επόμενους. Η Γενιά Ζ ήταν η γενιά που θα ζούσε την επιτυχία μιας ιδεολογικής, πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής επιλογής, της παγκοσμιοποίησης. Σίγουρα δεν θα ήταν μια «χαμένη γενιά» - αν υποθέσουμε πως υπάρχουν τέτοιες.

Η Πραγματικότητα

Σήμερα, οι «γηραιότεροι» της Γενιάς Ζ πρέπει να είναι κάπου στα 25 έτη. Ενώ οι νεότεροι κάπου στα 10. Oι μεγαλύτεροι λοιπόν είναι στα πρώτα βήματα της εργασιακής τους αναζήτησης. Είναι όντως εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, εξαιρετικά καταρτισμένοι και γεμάτοι όνειρα. Όμως ζουν σε ένα διαφορετικό κόσμο από αυτόν που τους υποσχέθηκαν. Ζουν σε ένα διχασμένο πλανήτη. Οι οικονομικές διαφορές μεταξύ των χωρών παραμένουν αγεφύρωτες. Το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον φαντάζει αβέβαιο: ανεργία, φτώχεια, πλούσιες χώρες με φτωχούς πολίτες, φόβος, ανισότητα, πλανήτης δύο ταχυτήτων που ευεργετεί τους ισχυρούς εις βάρος των λιγότερο προνομιούχων. Οι λαοί αγανακτούν απέναντι στην οικονομική βία και πολλές φορές «τραμπουκίζουν» πολιτικά παρασυρόμενοι από το λαϊκισμό και τις εύκολες λύσεις-όπως έχουμε δει- και τελικά οι νέοι (ακόμα και τα παιδιά της Γενιάς Ζ) είναι εκείνοι που βάλλονται.

Η Γενιά Ζ πρόλαβε την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008, έζησε τρομοκρατικές επιθέσεις, ένιωσε αβεβαιότητα και φόβο με την πανδημία του κορονοϊού, έζησε και ζει πόλεμο, οικονομικούς και κοινωνικούς περιορισμούς. Στην Ελλάδα, η ελληνική Γενιά Ζ είδε την ανεργία να παραμένει υψηλά, τους μισθούς να μειώνονται και το κόστος ζωής να ανεβαίνει. Ίσως, η περισσότερο καταρτισμένη ακαδημαϊκά και τεχνολογικά γενιά δυσκολεύεται να εργαστεί και αν εργαστεί αδυνατεί οικονομικά να συντηρήσει την ανεξαρτησία της. Αυτή όμως η οικονομική αβεβαιότητα φαντάζει μόνιμη, και αυτή η μονιμότητα την κάνει σχεδόν ανίκητη. Οδηγεί τους νέους σε αδιαφορία και περιφρόνηση. Όταν δεν μπορείς να αλλάξεις κάτι, είναι καλύτερα να το αγνοήσεις. Έτσι, ίσως αρχίσει να σε επηρεάζει λιγότερο.

Η Γενιά Ζ, χαμένη στην μόνιμη πλην όμως πολυθεματική και θεαματική αβεβαιότητα (ανεργία, κορονοϊός, ακρίβεια, πόλεμος), ίσως αδιαφορήσει για την πολιτική και κοινωνική κατάσταση εντός και εκτός Ελλάδος. Ίσως πείσει τον εαυτό της πως αν αγνοήσει τον φόβο, αυτός θα πάψει να υπάρχει και έτσι ίσως ξεχάσει την ανεκπλήρωτη υπόσχεση των προηγούμενων για ίσες ευκαιρίες και ελευθερία. Ίσως αποδεχθεί την μοίρα και την διαφαινόμενη (;) ατυχία της. Εξάλλου, μπορούσε ο πόλεμος να προβλεφθεί; Μπορούσε η ανεργία να μειωθεί; Μπορούσε η πανδημία να αποφευχθεί; Μπορούσαν να μειωθούν οι ανισότητες, αν όχι να εξαλειφθούν;

Και το Ερώτημα

Η Γενιά Ζ γεννήθηκε σε μια εποχή που οι προηγούμενοι την είχαν φανταστεί διαφορετικά. Γεννήθηκε όταν η οικονομική κρίση άλλαζε σταδιακά τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις και συσχετισμούς. Επιπλέον, άρχισε το «ταξίδι» της στην αγορά σε μια περίοδο οικονομικών και κοινωνικών περιορισμών. Αυτός όμως ο εξωγενής, αναγκαίος και καθόλου ευκταίος περιορισμός καθώς και η προσπάθεια ανάκαμψης αποτελούν μια σπουδαία ευκαιρία κοινωνική, πολιτική και οικονομική.

Η συγκεκριμένη γενιά θα χαρακτηριστεί εξολοκλήρου από την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Θα ζήσει -όχι ως απλός παρατηρητής- την πλήρη αξιοποίηση του ΑΙ στις επενδύσεις, επιχειρήσεις και στην καθημερινότητα. Θα ζήσει σε συνθήκες πλήρους ψηφιακού εκσυγχρονισμού και θα τεθεί αντιμέτωπη με σπουδαία ηθικά διλλήματα για τα όρια της τεχνολογικής ανάπτυξης και χρήσης. Η Γενιά Ζ δεν είναι μια άτυχη γενιά. Αντίθετα, έχει την ευκαιρία να διαμορφώσει τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες στις οποίες θα ζήσει. Έχει την ευκαιρία να δώσει τις δικές της απαντήσεις στα δικά της διλήμματα, στα διλήμματα της δικής της εποχής. Οι υποσχέσεις των προηγούμενων γενιών μπορεί να μην υλοποιήθηκαν και η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα να διαψεύδει τις προσδοκίες τους. Μπορεί τα διλήμματα κάθε γενιάς να είναι συναφή καθώς αφορούν το οικονομικό σύστημα, την κοινωνική συνοχή και οικονομική ελευθερία, όμως οι απαντήσεις διαφέρουν καθώς το κοινωνικό, ιστορικό, οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον διαφέρει. Έτσι λοιπόν και αυτή η γενιά καλείται να απαντήσει στα δικά της ερωτήματα και προκλήσεις και να καταφέρει να διασφαλίσει την ομαλή συνύπαρξη της ελεύθερης οικονομίας με την κοινωνική ισότητα και δημοκρατία. Και αυτό, στο πλαίσιο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

Εξάλλου, το τέλος της ιστορίας δεν έχει έρθει. Η πεποίθηση αυτή μονιμοποιεί τις κοινωνικές συνθήκες που μια πολιτική επιλογή επιφέρει και αδρανοποιεί την δυνατότητα αλλαγής τους. Αντιθέτως, η Γενιά Ζ έχει την δυνατότητα να αλλάξει τις κοινωνικές συνθήκες που σήμερα καθιστούν μύθο τα πολιτικώς και ιδεολογικώς υποσχόμενα και να τα καταστήσει κοινωνική πραγματικότητα. Μπορεί να παλέψει για περισσότερη ενοποίηση της ΕΕ, για την ρύθμιση της αγοράς και την συνύπαρξη κοινωνίας και κεφαλαίου. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως, η κοινωνική και πολιτική της συμμετοχή. Έτσι θα οδηγήσει στην διαμόρφωση πολιτικών θέσεων που θα εκφράζουν τα συμφέροντα της, τις ανησυχίες της και θα επιβάλλουν την κοινωνική και πολιτική αλλαγή, την προστασία της ισότητας και της ελευθερίας (οικονομική, κοινωνική, και πολιτική). Με αυτόν τον τρόπο, αυτή η γενιά δεν θα κάνει στους επόμενους αυτό που της έκαναν οι προηγούμενοι: δεν θα δώσει ανεκπλήρωτες υποσχέσεις. Η Γενιά Ζ μπορεί και πρέπει να είναι η γενιά της (πραγματικής) αλλαγής μετατρέποντας τις προκλήσεις σε ευκαιρίες.

Δημήτρης Κοντογιάννης, 11/10/1993 - Υποψήφιος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γενεύης