Γενιά Ζ: Ο 21ος αιώνας στα χέρια τους

Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες (423-418π.Χ.) δίνει ένα κλασικό παράδειγμα της διαχρονικής συζήτησης για το χάσμα και τη διαμάχη των γενεών. Είναι εποχή κοσμογονικών αλλαγών στην Αθήνα. Η πόλη έχοντας προσφέρει τα περισσότερα στον κοινό αγώνα κατά των Περσών αναδεικνύεται σε ηγέτιδα δύναμη. Η δημιουργία της συμμαχίας της Δήλου, ακολουθείται από εισβολή πνευματικών ανθρώπων, μετοίκων από τις ελληνικές αποικίες, εμφανίζονται μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες, εξελίσσεται το πολίτευμα σε δημοκρατικότερη κατεύθυνση. Ο Αριστοφάνης, εκφράζοντας τον μέσο Αθηναίο, ανησυχεί για την παρακμή των παραδοσιακών αξιών και την υποβάθμιση των ηθικών κριτηρίων των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων. Έτσι, στις Νεφέλες η νέα γενιά (στο πρόσωπο του Φειδιππίδη) φαίνεται να επιλέγει τον «άδικο λόγο» τη ρητορική στη χυδαία εκδοχή της σοφιστικής, όχι για να υπερασπίζεται την αλήθεια αλλά μόνο για το ατομικό συμφέρον κι αυτό μόνο καταστροφές προμηνύει για το μέλλον της πόλης.

Πιο πρόσφατα, τη δεκαετία του 1960, παρατηρήθηκε και έγινε μέρος της λαϊκής κουλτούρας το έντονο «χάσμα της γενιάς του 60», μεταξύ των νεαρών τότε φοιτητών και των γονέων τους.

Και στις μέρες μας όσοι χρησιμοποιούν τη γενιά ως αναλυτικό εργαλείο για να ερμηνεύσουν πολιτικές, πολιτισμικές και άλλες διαφοροποιήσεις εντός του γενικού πληθυσμού αξιοποιούν μια επικαιροποιημένη εκδοχή μιας γνωστής τυπολογίας (Strauss & Howe, 1991), προσθέτοντας μια 5η γενεά:

1. Σιωπηλή (1925 έως 1942): Προσαρμοστική
2. Baby Boomer (1943-1960): Ιδεαλιστές
3. Generation X (1961-1981): Reactive (γενιά της αντίδρασης στο κατεστημένο)
4. Generation Y ή Millennials (1982-1996): Civic (γενιά της αστικοποίησης)
5. Generation Z ή Ζoomers (1996-2012): “Digital Natives”

Η σχολή σκέψης της «γενιάς» υιοθετεί την προσέγγιση ότι λόγω της δύναμης και της επιρροής σημαντικών κοινών γεγονότων που βιώνουν τα μέλη της, κάθε γενιά αναπτύσσει ένα μοναδικό σύνολο πεποιθήσεων και στάσεων που θα καθοδηγήσει τη συμπεριφορά των μελών της. Πρόκειται για μια νοητική κατασκευή που αποτελεί προβολή της λογικής που υπάρχει πίσω τη μελέτη κοόρτης, ένα είδος επιστημονικής μελέτης παρατήρησης η οποία περιγράφει μια ομάδα ατόμων που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό (π.χ. έτος γέννησης) και χρησιμοποιείται συχνά για τον προσδιορισμό μίας διερευνούμενης σχέσης μεταξύ ενός παράγοντα έκθεσης (αιτία) και μιας έκβασης (αποτέλεσμα). Μπορεί βέβαια να λειτουργήσει ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία σε κάποιες περιπτώσεις. Στην περίπτωση της αρχαίας Αθήνας και του Αριστοφάνη η αιτιακή σχέση επιβεβαιώθηκε με την παρακμή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αν και σύμφωνα με τους ιστορικούς είναι πολύ πιο σύνθετη η κατάσταση.

Η ηλικιακή διάκριση είναι αναμφισβήτητα η λιγότερο κατανοητή και πιο κανονικοποιημένη μορφή μεροληπτικής προκατάληψης. Η «Παγκόσμια Έκθεση για την ηλικιακή διάκριση» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας του 2021 υποδηλώνει ότι είναι πιο διάχυτη και κοινωνικά αποδεκτή από τον σεξισμό ή τον ρατσισμό.

Όμως, όπως έχει καταδειχθεί από σειρά ερευνών, οι ανησυχίες για το χάσμα γενεών και για τις επιπτώσεις των χαρακτηριστικών των γενεών «έχουν υπερεκτιμηθεί και, παραδόξως, η θεωρία πίσω από αυτό έχει κενά στη λογική που εγείρουν σοβαρά ερωτήματα για την αξία του» (Giancola, 2006˙ Duffy, 2021). Τα στερεότυπα που συνοδεύουν τις αφηγήσεις των γενεών είναι συχνά ανακριβή και ξεπερασμένα. Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις.

Η ηλικιακή διάκριση μπορεί να περιορίσει την απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής τους στην εκπαίδευση, τις υπηρεσίες υγείας και τον χώρο εργασίας. Οι στάσεις που αναπτύσσονται μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ικανότητα των ανθρώπων να έχουν πρόσβαση σε σημαντικούς ρόλους και σχέσεις ζωής. Η διαιώνιση λανθασμένων αντιλήψεων που καθορίζουν τις πολιτικές που αναπτύσσουμε και τις ευκαιρίες που δημιουργούμε –ή αποτυγχάνουμε να δημιουργήσουμε– επηρεάζει τους ανθρώπους σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Το ΔΙΚΤΥΟ φέρνει τον προβληματισμό για τις ηλικιακές διακρίσεις στο προσκήνιο. Θέλοντας να ενθαρρύνει συζητήσεις σχετικά με το πώς εκδηλώνονται, ποιος τις βιώνει, πώς επηρεάζεται – πώς οδηγούν στον αποκλεισμό και στην ανισότητα- οργάνωσε ένα αφιέρωμα στη γενιά Ζ. Μια γενιά θύμα αρνητικών στερεοτύπων, αφού οι μιντιακές απεικονίσεις της στηρίζονται περισσότερο σε μία «μονοσήμαντη ταύτισή της με τη χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης» (Μινωτάκης, 2022). Ή όπως έχει χαρακτηριστικά γραφτεί πρόκειται για μια γενιά «ευέξαπτες «χιονονιφάδες» που κατοικούν στην (ψηφιακή) κοσμάρα τους» (Πολιτάκης, 2019).

Στο πλαίσιο του αφιερώματος 15 νέες και νέοι, εκπρόσωποι της γενιάς Υ και Ζ (πολλοί είναι στο μεταίχμιο) που θα κληθούν να πάρουν τις ευθύνες για τις εξελίξεις τον 21ο αιώνα στα χέρια τους, καταθέτουν στα κείμενα τις απόψεις τους* για τη γενιά τους. Μιλούν για ότι τους απασχολεί μέσα σε ένα ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από έντονες μεταβολές και διαδοχικές κρίσεις σχετικά με:

• τα κοινά και τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά της γενιάς τους σε σχέση με άλλες γενιές
• τη σχέση τους με σημαντικούς θεσμούς όπως η οικογένεια και τα κόμματα
• την πολιτική, την οικονομία, την παιδεία, την επιχειρηματικότητα
• την πολιτική και κοινωνική δράση, τις πολιτικές προτεραιότητες
• τη σχέση τους με το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες,
• την οffline και online ενημέρωση και συμμετοχή τους και τους κινδύνους από την παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις.

Συμμετέχουν:

1. Βασιλική Καραμπούλη,
2. Νικάνορας Κασνάκης,
3. Δημοσθένης Κόλλιας,
4. Βασίλης Κουτσούμπας,
5. Δημήτρης Κοντογιάννης,
6. Οδυσσέας Λομβαρδέας,
7. Μαρία Ρούση,
8. Ελισάβετ Τριγάζη,
9. Κωνσταντίνος – Μάριος Ν. Τσικόπουλος,
10. Μαρία Ζαφειροπούλου
11. Γεώργιος Τσούμας
12. Αναστάσιος Τσοχατζίδης
13. Ευάγγελος Γράψας
14. Θάνος Μπουμπάρης
15. Χάρις Αλευρά

* Τα κείμενα είναι διατυπωμένα όπως ακριβώς δόθηκαν από τους νέους