Για τον Μωυσή Ελισάφ, δήμαρχο Ιωαννιτών

O θάνατος του Μωυσή Ελισάφ ανακοινώθηκε λίγο μετά τις 6 το απόγευμα. Μια ώρα αργότερα, μια ακόμη πορεία επαναστατικής γυμναστικής διέσχιζε κεντρικούς δρόμους της πόλης. Απόρησα για λίγο: «Δεν σεβάστηκαν τη στιγμή;» Γενικεύτηκε η απορία αμέσως: Πόσοι θα σεβαστούν τη στιγμή; Και, το κυριότερο, πώς θα διαχειριστούμε, ως πόλη, την κληρονομιά της σύντομης, μα σημαντικής για τόσους λόγους, δημαρχίας του; Μιας δημαρχίας που έθεσε παραδείγματα πνευματικού προσανατολισμού, που έφερε την πόλη σε συζήτηση με την ιστορία της, που ώθησε κάποια μεγάλα και λιμνάζοντα ζητήματα προς τη λύση τους;

Θα αργήσουμε να κατανοήσουμε αυτή την ώθηση στα μεγάλα και λιμνάζοντα — το κουφάρι του κτιρίου του παλιού πανεπιστημίου στέκει για δεκαετίες μέσα στον αστικό ιστό, αλλά την εκκίνηση της λύσης την έδωσε ο ίδιος. Με τις επαφές του; Με το εκτόπισμά του; Δεν με ενδιαφέρει με τι, με ενδιαφέρει η λύση. Και είναι αρκετές αυτές οι λύσεις, ενός ανθρώπου που αφοσιώθηκε στον ρόλο του, συγκεντρωτικά, συχνά κόντρα στα εμπόδια του προηγούμενου εκλογικού νόμου, με κάθε όμως λεπτό της δημαρχιακής θητείας του αφιερωμένο στην πόλη και τις λύσεις. Ελπίζω να είναι λίγα τα πισωγυρίσματα στις λύσεις αυτές.

Όπως θα αργήσουμε να κατανοήσουμε αυτό το σημαντικό που έφερνε η καλλιέργειά του στον ρόλο του εκπροσώπου της πόλης. Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούσαν συχνά πως, «Πού τον χάνεις, πού τον βρίσκεις, σε παρουσιάσεις βιβλίων και απαγγελίες ποίησης και πολιτιστικές και μουσικές εκδηλώσεις είναι». Και το έλεγαν για κακό αυτό. Ενώ αυτό ήταν ακριβώς το πνεύμα που όφειλε η πόλη να αναζητήσει, βαθιά στην ιστορία της, και να ανακτήσει επιτέλους. Να θυμηθεί η πόλη πως υπήρξε τόπος παιδείας και διαφωτισμού, και να συνεχίσει να αναμοχλεύει το παρελθόν και να αναδεικνύει το πνεύμα τού αύριο. Να τραγουδά, να απαγγέλλει, να ακούει, να διαβάζει, να προβάλλει ταινίες, να υποδέχεται ανθρώπους. Να σκέφτεται. Αλλά και να μιλά για την Ιστορία.

Την Ιστορία την αγαπούσε — δεν μπορούσες να αναλύσεις με πολλούς κατά τη διάρκεια της πρωινής ιατρικής επίσκεψης στο νοσοκομείο τις διάφορες φάσεις εφαρμογής του κομουνισμού στην Πολωνία, για παράδειγμα. Αλλά το κυριότερο, την Ιστορία την έζησε, υπήρξε κομμάτι της. Ένας από τους τελευταίους της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων. Ένα κομμάτι Ιστορίας που επιλέξαμε να αποδιώχνουμε διακριτικά από τη μνήμη της πόλης. Τον είχα ρωτήσει πρόσφατα, μετά από μια προβολή του ντοκιμαντέρ για τους Ρωμανιώτες, γιατί δεν μάθαμε ποτέ ποιοι πλούτισαν και ποιοι καπηλεύτηκαν περιουσίες που έμειναν πίσω, όταν στις 25 Μαρτίου του 1944 οι Εβραίοι των Ιωαννίνων οδηγήθηκαν μακριά, στον θάνατο. Ασεβής ερώτηση, το κατάλαβα αμέσως, τον πονούσε η απουσία απάντησης. Όπως τον πονούσε και το ότι τη μακραίωνη ιστορία της Εβραϊκής Κοινότητας της πόλης, ακόμη και σήμερα, ελάχιστα τη διδάσκουμε στα παιδιά μας, ελάχιστα την αντικρίζουμε. Όσες αλυσίδες υποστήριξης κι αν κάναμε μετά από κάθε βανδαλισμό του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης, δεν αποδιώξαμε από την πόλη τον αντισημιτισμό, το εκκολαπτόμενα αυγά φιδιών, τη βαρβαρότητα — ακόμη σέρνονται στα πραγματικά και διαδικτυακά καφενεία, τα συναντάς και σε σχόλια κάτω από την είδηση του θανάτου του.

Είναι ειρωνικό πως ο θάνατός του έρχεται τέσσερις ημέρες πριν από την επέτειο των 110 χρόνων από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ισχύει το πρόγραμμα ακόμη αυτή τη στιγμή: εορταστικές εκδηλώσεις, αγώνες δρόμου, και φυσικά η παρέλαση παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας. Δεν ξέρω αν τελικά θα γίνει η παρέλαση, δεν ξέρω αν θέλω να γίνει η παρέλαση όσο κι αν αγαπώ να βλέπω τα παιδιά μου να παρελαύνουν. Θα έρθουν επίσημοι και για την κηδεία, θα είναι πάνδημη με όλες τις έννοιες του όρου. Θα υπάρξουν τελετές και λόγια πολλά.

Η απελευθέρωση της πόλης όμως, για να γιορτάζεται, προϋποθέτει άλλα: να συνεχίσουμε εκεί που άφησε ο Ελισάφ το νήμα του πολιτισμού, να ολοκληρώσουμε τις παρεμβάσεις του στα μεγάλα, να σκεφτούμε σε βάθος εικοσαετίας, να αναζητήσουμε καινοτομίες (ακόμη και ξεκινώντας από το μηδέν), να μιλήσουμε για το τι υπήρξε η πόλη και τι θέλουμε να αντιπροσωπεύει, να ξύσουμε αυτές τις παλιές πληγές της λήθης. Η κληρονομιά του δημάρχου Ελισάφ να είναι όχημα πραγμάτωσης της απελευθέρωσης από τους στενούς μας ορίζοντες.

ΥΓ. Προτίμησα να μην πω κάτι για τις κοινές, ιατρικές μας αγωνίες στη διάρκεια της πανδημίας και για τη μακρά ακαδημαϊκή του παρουσία στην Ιατρική. Έγραψα περισσότερο ως Γιαννιώτης και λιγότερο ως γιατρός. Νομίζω πως, και για τον ίδιο, το μεγαλύτερο επίτευγμά του θα ήταν να ενώσει την πόλη και να της θυμίζει την ανάγκη του ανοιχτού βλέμματος εμπρός και πίσω στον χρόνο.