Είναι για όλους η Τσικνοπέμπτη;

Σε περίπτωση που την ψάχνεις, βρίσκεις την Τσικνοπέμπτη εκεί όπου μπλέκονται έθιμα χαμένα στον χρόνο, η θρησκευτική παράδοση και η κρεατοφαγία. Γιατί κρέας και γιατί Πέμπτη; Επειδή, η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι μέρες νηστείας. Η Πέμπτη, επομένως, προέκυψε ως μέρα που περισσεύει σε μια εβδομάδα που λέγεται «Κρεατινή». Θα μπορούσε να είναι και η Δευτέρα ή η Τρίτη. Στην Πέμπτη όμως μπορείς να εντοπίσεις ένα είδος «γαστρονομικής σοφίας». Νηστεύεις τη μία μέρα, τρως κρέας την επόμενη, και τη μεθεπόμενη επιστρέφεις στα σεπτά νάματα της εγκράτειας. Στο μεταξύ, έχει προηγηθεί η Προφωνή και έπεται η τρίτη εβδομάδα της Τυροφάγου.

Σε αυτό το σημείο είσαι έτοιμος για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Στο μεταξύ, τις υπόλοιπες απορίες σου μπορεί να τις λύσει η λαογραφία. «Την Τσικνοπέμπτη, σφάζονται σε πολλά μέρη τα χοιρινά, κυρίως στη νότια Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά. Το Σάββατο όμως της ίδιας εβδομάδας, καθώς και τα δύο επόμενα Σάββατα, της Τυρινής και εκείνο της πρώτης εβδομάδας της Σαρακοστής, των Αγίων Θεοδώρων, είναι αφιερωμένα στη μνήμη των πεθαμένων. Στα Ψυχοσάββατα αυτά φαίνεται ότι συνεχίζεται αρχαία συνήθεια, αν λάβουμε υπόψη ότι στα Ανθεστήρια, που τελούνταν στην αρχαία Αθήνα την ίδια περίπου εποχή που σήμερα είναι οι Αποκριές, η τρίτη ημέρα, οι Χύτροι, ήταν ημέρα των ψυχών, με προσφορές πανσπερμίας στους νεκρούς και σπονδές από νερό πάνω στους τάφους», έχει εξηγήσει ο δρ. Λαογραφίας Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης.

Το έθιμο, πάντως, δεν είναι γνωστό πώς προέκυψε και καθιερώθηκε γιατί η ιστορία του χάνεται στα βάθη του παρελθόντος. Σύμφωνα με μελέτες, δεν είναι χριστιανικό αλλά προέρχεται από τις βακχικές εορτές των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων. Παρόμοιες γιορτές έχουν και άλλα χριστιανικά έθνη, όπως το Weiberfastnacht στη Γερμανία και τη Mardi Gras (Λιπαρή Τρίτη) στη Γαλλία που όμως αντιστοιχεί στην Ορθόδοξη Καθαρά Δευτέρα. Η τελευταία γιορτάζεται και σε παλαιά γαλλόφωνες περιοχές, όπως στη Νέα Ορλεάνη.

Οι vegan προτάσεις για την Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέμπτη μπορεί να έχει συνδεθεί από την παράδοση με το ψήσιμο κρέατος αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν επικρατήσει και πολλές vegan επιλογές για όσους έχουν τις συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες. Στο παρελθόν, ομάδα vegan είχε πετάξει τρικάκια στη Βαρβάκειο λόγω της ημέρας, διαμαρτυρόμενη για την κρεατοφαγία ενώ είχαν σημειωθεί και εντάσεις έξω από ψητοπωλεία στη Θεσσαλονίκη για τον ίδιο λόγο.

Ωστόσο, πλέον, κυριαρχούν και τη σημερινή ημέρα αρκετές vegan επιλογές για όσους δεν επιθυμούν να περάσουν την ημέρα ψήνοντας κρέατα. Μπριζόλες μπρόκολου στα κάρβουνα, καλαμάκια μανιταριών με πιπεριές, μπιφτέκια λαχανικών και burger με μπιφτέκι σόγιας είναι μερικές μόνο από τις πιο διαδεδομένες συνταγές στη vegan κοινότητα για τον εορτασμό της Τσικνοπέμπτης.

Οι δήμοι της Αττικής το «τσικνίζουν» 

Μετά από δύο χρόνια υγειονομικών περιορισμών οι μυρωδιές από το τσίκνισμα, θα κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους στις γειτονιές πολλών δήμων της Αττικής. Κάποιοι δήμοι έχουν προγραμματίσει για σήμερα εκδηλώσεις και δρώμενα.

Όπως μεταδίδει το ΑΠΕ, από τη 1 το μεσημέρι και στη λιακάδα που προβλέπεται για σήμερα, θα ξεκινήσει το «τσικνο-γλέντι» του ο δήμος Καλλιθέας. Επίκεντρο της «δράσης» το πάρκο Χαροκόπου με μεζέδες της ώρας, κρασί και ζωντανό μουσικό πρόγραμμα, ενώ τις βραδινές ώρες η πόλη θα γεμίσει με τις καντάδες που θα τραγουδά στους δρόμους η Μεικτή Χορωδία του δήμου.

Και στις δύο δημοτικές κοινότητες θα στήσει το δικό του γλέντι ο δήμος Μοσχάτου-Ταύρου. Στο Μοσχάτο το «τσίκνισμα» θα γίνει στην πλατεία Ταξιάρχη Παπαντώνη, θα ξεκινήσει στις 6 μ.μ. και περιλαμβάνει «τσικνο-κεράσματα», χορό και τραγούδι από τον Όμιλο Ελληνικών Χορών του Πνευματικού Κέντρου με τη συνοδεία παραδοσιακής ορχήστρας. «Τσικνο-κεράσματα» και στον Ταύρο μία ώρα αργότερα (7 μ.μ.) στα π. Δημοτικά Σφαγεία. Εδώ τον τόνο στο γλέντι θα δώσουν η μπάντα του Νίκου Κερκένη και το Τμήμα Παραδοσιακών Χορών του δήμου «Ταυρίωνες».

Στον δήμο Πετρούπολης από τις 5:30 το απόγευμα θα ξεχυθούν στους κεντρικούς δρόμους οι «Κουδουνάτοι» και η ομάδα του Τμήματος Παραδοσιακών Χορών της πόλης μαζί με τη Φιλαρμονική.

Με το «Έθιμο των Φανών» κι ένα γλέντι αμέσως μετά θα γιορτάσει την Τσικνοπέμπτη ο δήμος Αλίμου. Πρόκειται για αναπαράσταση διονυσιακής γιορτής, που τελείται στην Κοζάνη τους τελευταίους τρεις αιώνες. Στηρίζεται στην αυθόρμητη συμμετοχή των πολιτών και πυρήνας της τελετής είναι ο Φανός. Η αναπαράσταση περιλαμβάνει πορεία μουσικών και χορευτών, αλλά και των κατοίκων, θα ξεκινήσει στις 7 μ.μ. από τη συμβολή των οδών Δωδεκανήσου και Χαρ. Τρικούπη με κατάληξη την πλατεία Καραϊσκάκη στο Άνω Καλαμάκι (θέατρο Μαίρη Αρώνη), καθώς και το άναμμα του Φανού από τον δήμαρχο Ανδρέα Κονδύλη. Μετά το άναμμα, θα ακολουθήσει γλέντι με κρασί και εδέσματα, όπου θα συμμετέχουν το συγκρότημα «BandaBoumba», τα τμήματα παραδοσιακών χορών του Πολιτιστικού Οργανισμού, ο Χορευτικός Λαογραφικός Όμιλος «Στησίχορος» και ο Σύλλογος Οικισμού Εκτελωνιστών.

Το «Έθιμο του Μπέη» θα αναβιώσει στον δήμο Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης. Έντονα σκωπτικό, με σατιρική διάθεση και θεατρικά στοιχεία, αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και διασώζεται μέχρι σήμερα σε αρκετά χωριά του Έβρου. Οι Θράκες σατιρίζουν τον Οθωμανό Μπέη, που οργώνει με το αλέτρι έχοντας στον ζυγό τους υποτελείς του και μαζεύει στο τέλος όλη τη σοδειά ως φόρο για να πατσίσει το περσινό χρέος των αγροτών, το οποίο έτσι δεν κλείνει ποτέ και διαιωνίζεται. Ο Μπέης με πειράγματα και σκωπτική διάθεση οργώνει και πετά καρπούς με ευχές για γόνιμη και πλούσια σοδειά, ενώ οι χωριανοί προσπαθούν να τον ρίξουν κάτω, συμβολίζοντας την πάλη για απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό.

Το δρώμενο θα γίνει στην πλατεία Ιμίων της Βούλας στις 6 μ.μ. με τη συμμετοχή του Λαογραφικού Ομίλου «Μαντηλάκι» και αμέσως μετά το τέλος της αναπαράστασης θα ακολουθήσει γλέντι με τη συνοδεία της πενταμελούς παραδοσιακής ορχήστρας «Τζίτζικες».

Ένα παραδοσιακό αρβανίτικο αποκριάτικο γλέντι θα αναβιώσει απόψε ο δήμος Ασπροπύργου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πνευματικού Κέντρου. Θα ξεκινήσει στις 8 μ.μ. με την ορχήστρα του Σπύρου Μπρέμπου και θα ετοιμαστούν αρβανίτικοι μεζέδες, αλλά και... γαλακτομπούρεκο.

Γλέντι από το πρωί και στα Μέγαρα, όπου ο δήμος με τη συνδρομή dj και με τη συνεργασία του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, θα το «τσικνίσει» στον χώρο του Γυμνασίου.

Εκδήλωση με ξεχωριστή σημασία και ευαισθησία στον δήμο Αγίας Βαρβάρας, καθώς η δημοτική Αρχή κάλεσε τον κόσμο να γιορτάσει την Τσικνοπέμπτη μαζί με τους ηλικιωμένους των ΚΑΠΗ-ΚΕΦΑ στο Κέντρο Φιλίας και Αλληλεγγύης, από τις 11 το πρωί, με φαγητό, μουσική και χορό. Μάλιστα για τη διευκόλυνση της μετακίνησης, ο δήμος θα διαθέσει δημοτικό μεταφορικό μέσο.

Στα ΚΑΠΗ της Δάφνης και του Υμηττού θα γιορτάσει στις 12 το μεσημέρι την Τσικνοπέμπτη και ο δήμος Δάφνης-Υμηττού.

Τέλος, την Τσικνοπέμπτη επέλεξε ο δήμος Χαλανδρίου για να ξεκινήσει τις αποκριάτικες εκδηλώσεις του, με Fire Show και ξυλοπόδαρους στην κεντρική πλατεία.

Τοπικά έθιμα της Τσικνοπέμπτης: Οι βλάχικοι γάμοι, η Γιαννούλα και τα πετέγολα

Σύμφωνα με τη λαογραφία την ημέρα της Τσικνοπέμπτης στη Θήβα αρχίζει ο «βλάχικος γάμος» που ξεκινά με το προξενιό δύο νέων, συνεχίζει με το γάμο και τελειώνει την Καθαρή Δευτέρα με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων. Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι γεμάτες από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Ο «βλάχικος γάμος» είναι κατάλοιπο της πανάρχαιης λατρείας του θεού Διονύσου που διαιωνίζει την οργιαστική θρησκεία του γιου της Σεμέλης στη Θήβα. Το έθιμο αυτό, παραλλαγή ενός γάμου Βλάχων, φέρνει στο προσκήνιο και στο νου του θεατή ένα πλήθος από προβλήματα που ανάγονται στη σχέση του με τα πανάρχαια λατρευτικά έθιμα της Διονυσιακής θρησκείας, στην καταγωγή των «Βλάχων», στη μεταφορά του εθίμου από τις βουνοκορφές της Πίνδου στην πόλη του Κάδμου και πολλά άλλα.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο εορτασμός της στην Πάτρα κατά τη διάρκεια του Πατρινού καρναβαλιού, όπου εκατοντάδες Πατρινοί από το μεσημέρι της Τσικνοπέμπτης στήνουν ψησταριές σε κάθε σημείο της πόλης, ακόμα και έξω από τα καταστήματά τους. Τοπικά δρώμενα «ο γάμος της Γιαννούλας της κουλουρούς» και «τα Τριτάκεια του Λάζαρη». Το επίκεντρο των εκδηλώσεων είναι η Άνω Πόλη, η παλιά συνοικία Τάσι και κυρίως η πλατεία 25ης Μαρτίου και οι δρόμοι γύρω από αυτήν. Λαϊκά και καρναβαλικά δρώμενα, μουσικές κομπανίες συμπληρώνουν τη βραδιά της άφθονης κατανάλωσης ψητού κρέατος και οινοποσίας.

Η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο, επρόκειτο για μια φτωχή γυναίκα της Άνω πόλης που έζησε στην περίοδο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και κύρια δραστηριότητά της ήταν η πώληση κουλουριών που της εξασφάλιζε τα προς το ζην. Ορισμένοι Πατρινοί εκμεταλλευόμενοι την αφέλειά της και το ευφάνταστο του χαρακτήρα της, της έταζαν πως θα την παντρέψουν με τον πρόεδρο της Αμερικής, Ουίλσον. Η σχετική φάρσα περιλάμβανε άφιξη του Ουίλσον με πλοίο στο λιμάνι και άνοδό του στην Άνω πόλη όπου θα τελούνταν και ο γάμος με τη Γιαννούλα. Η εύπιστη κουλουρού υποδεχόταν τον υποτιθέμενο Ουίλσον, Ιούλσο όπως τον πρόφερε η ίδια, και που φρόντιζαν πάντα να τον ντύνουν με φράκο και ημίψηλο, αλλά ώσπου να αντιληφθεί την ειρωνεία της στιγμής, το πλήθος των συγκεντρωμένων για το γάμο είχε διασκεδάσει με την ψυχή του. Το θέαμα επαναλήφθηκε αρκετές χρονιές.

Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσα ή πετεγόλια ή πετέγολα. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό και αποτελεί μέρος του Κερκυραϊκού Καρναβαλιού. Είναι θεατρικό είδος που μοιάζει πάρα πολύ με την comedia dell' arte. Τα πετεγολέτσα πραγματοποιούνται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης στις κεντρικές πλατείες ή τα στενά δρομάκια των διαφόρων χωριών της Κέρκυρας, με αποκορύφωμα τα πετεγολέτσα που παίζονται στην Πίνια που είναι τo κέντρο της παλιάς πόλης, κοντά στην τοποθεσία «Κουκουνάρα». Σ' αυτήν συμμετέχουν και διάφορες νοικοκυρές από τα κοντινά σπίτια, στήνοντας ένα πραγματικό, πετεγουλιό (κουτσομπολιό), στα παράθυρα (φανέστρες) των σπιτιών τους με ξεκαρδιστικές ιστορίες βγαίνουν στη φόρα όλα τα άπλυτα των υποτιθεμένων που έπεσαν σε διάφορα παραπτώματα, καυτηριάζοντας διαχρονικούς τύπους ανθρώπων και καταστάσεων.

Η Τσικνοπέμπτη στη Βόρεια Ελλάδα

Στην Κοζάνη την Τσικνοπέμπτη γίνεται η επίσημη έναρξη της αποκριάς στην κεντρική πλατεία ενώ ανάβει και ο πρώτος φανός σε μία από τις γειτονιές της πόλης. Ο φανός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Κοζανίτικης αποκριάτικης παράδοσης. Πρόκειται για εορταστική πυρρά σε κεντρικά σταυροδρόμια και γειτονιές της Κοζάνης όπου οι συμμετέχοντες χορέβουν γύρω της με τη συνοδεία τοπικού κρασιού και Κοζανίτικου κιχιού.

Στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης πραγματοποιούνται εκδηλώσεις όπως η «Βραδιά Παραδοσιακών Γεύσεων», όπου οι Λαογραφικοί Σύλλογοι της πόλης προσφέρουν εδέσματα, χορό και μουσική από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Στο Ξινό Νερό Φλώρινας την Τσικνοπέμπτη γίνεται χορός μασκέ με ορχήστρα και παραδοσιακή μουσική.

Στις αλάνες των Σερρών ανάβονται μεγάλες φωτιές, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.

Στην Κομοτηνή καψαλίζουν μια κότα που πρόκειται να φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».