Καλλιτέχνες και παραστατικές τέχνες - σπουδές και επαγγελματικά δικαιώματα

Οι αντιδράσεις που προκάλεσε το Π.Δ. 85/2022 στον επαγγελματικό χώρο των καλλιτεχνών είναι έντονες και διαρκείς. Αιτία η εξίσωση των πτυχίων τους με το Απολυτήριο του Λυκείου. Η κυβέρνηση τις χαρακτηρίζει υπερβολικές, φωτίζει ένα μόνο μέρος των επιπτώσεων του Π.Δ. και δηλώνει ότι αφορά μόνο τον ΑΣΕΠ και τις προσλήψεις στο δημόσιο σε μη καλλιτεχνικές θέσεις. Για το λόγο αυτό κατέθεσε και ψήφισε στη βουλή τροπολογία με την οποία εξαιρεί τις προσλήψεις των καλλιτεχνών από τις προβλέψεις του Π.Δ. Δηλαδή, δίνει λύση σε αυτό που η ίδια αναγνωρίζει ως μοναδικό πρόβλημα. Η αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ) ζητά πρώτον, την άμεση απόσυρση της κατηγορίας ΔΕ στο ΠΔ 85/2022 και της τροπολογίας που αφορά τους καλλιτέχνες, δεύτερον να αναγνωριστούν τα πτυχία τους ως ΤΕ για τα επαγγελματικά τους δικαιώματα και τρίτον, τη δημιουργία Ανώτατης Δημόσιας Σχολής Παραστατικών Τεχνών. Στην πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ δεν διασαφηνίζεται τι πτυχίο και τι επαγγελματικά δικαιώματα θα δίνουν οι σχολές που ήδη υπάρχουν. Πού θα εντάσσονται οι απόφοιτοι που θα βγαίνουν από σήμερα και μετά; Μπορούν να έχουν πτυχίο ΤΕ; Όχι δεν μπορούν, γιατί αυτό το επίπεδο εκπαίδευσης έχει καταργηθεί. 

Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα, θα πρέπει αρχικά να απαντήσουμε στην ερώτηση: γιατί σπουδάζει κάποιος;

Η εκπαίδευση, εκτός των ακαδημαϊκών και επιστημονικών προσόντων που εφοδιάζει τους μαθητές/φοιτητές, επιδρά καθοριστικά και στη μετέπειτα επαγγελματική τους πορεία. Στην ουσία, μεσολαβεί ως οικονομική ευκαιρία ζωής, καταδεικνύοντας σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική διαστρωμάτωση της αγοράς εργασίας, μέσα από την αξία και την πιστοποίηση του πτυχίου που χορηγεί. Επομένως, η απόκτηση δικαιωμάτων και επαγγελματικών προοπτικών ζωής πρέπει να αντιστοιχεί με το επίπεδο της εκπαίδευσής.

Στη συνέχεια, θα προσπαθήσω να περιγράψω ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Ελλάδα. Ποια είναι τα επίπεδα αναγνώρισης των ακαδημαϊκών προσόντων και ποια των επαγγελματικών.

Τα ακαδημαϊκά και επιστημονικά προσόντα καθορίζονται από το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων το οποίο έχει εναρμονιστεί με το Ευρωπαϊκό. Είναι 8 Επίπεδα. Τα πρώτα τρία αφορούν το Δημοτικό (1), το Γυμνάσιο (2), τις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ) και το Απολυτήριο Μεταγυμνασιακού ΙΕΚ (3). Το 4ο Επίπεδο, αφορά τα Απολυτήρια Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑΛ), το πτυχίο ΕΠΑΛ και Επαγγελματικής Σχολής. Το 5ο Επίπεδο αφορά, την τάξη Μαθητείας του ΕΠΑΛ, το δίπλωμα του ΙΕΚ και το δίπλωμα/πτυχίο των Ανώτερων Σχολών. Το 6ο Επίπεδο αφορά τα ΑΕΙ, τα ΤΕΙ πριν το 2001 και ΑΤΕΙ μετά το 2001, που το 2019 έγιναν ΑΕΙ. Το 7ο τα Μεταπτυχιακά και το 8ο τα Διδακτορικά. 

Τα επαγγελματικά προσόντα καθορίζονται από τις εθνικές νομοθεσίες π.χ. Π.Δ. 85/2022. Με βάση αυτό το προσοντολόγιο καθορίζονται και οι μισθοί στον δημόσιο τομέα. Βέβαια οι μισθοί του δημοσίου πολλές φορές βρίσκονται σε αντιστοιχία με αυτούς του ιδιωτικού π.χ. ιδιωτική εκπαίδευση, υγεία κτλ. Σύμφωνα λοιπόν με το Π.Δ. 85, τα τρία πρώτα Επίπεδα Ακαδημαϊκών Προσόντων αντιστοιχούν στην κατηγορία Υποχρεωτική Εκπαίδευση (Υ.Ε.). Το 4ο και το 5ο Επίπεδο αντιστοιχεί στην κατηγορία Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Δ.Ε.). Το 6ο, 7ο και 8ο Επίπεδο, αντιστοιχεί στην κατηγορία Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση (Π.Ε.).

Στο σημείο αυτό αξίζει να διευκρινιστεί πως το 2001 τα ΤΕΙ (Ν.2916/2001) εντάχθηκαν στην Ανώτατη Εκπαίδευση και μετονομάστηκαν ΑΤΕΙ. Έδιναν έτσι το δικαίωμα μεταπτυχιακών σπουδών στους φοιτητές τους. Μέχρι το 2019, που καταργήθηκαν και απορροφήθηκαν από τα ΑΕΙ (Ν.4589/2019), αντιστοιχούσαν στο προσοντολόγιο στην κατηγορία Τεχνολογική Εκπαίδευση (Τ.Ε.). Αυτή η κατηγορία πλέον έχει καταργηθεί. Σήμερα, η κατηγορία αυτή αφορά μόνο τους πτυχιούχους των παλιών ΤΕΙ και ΑΤΕΙ που δεν θα αναβαθμίσουν το πτυχίο τους. Αυτοί θα έχουν αποχωρήσει από την εργασία τα επόμενα 25 με 30 χρόνια.

Μετά την παράθεση των δεδομένων, ας αξιολογήσουμε λίγο το παρελθόν και το παρόν και ας προσπαθήσουμε να δούμε πώς οργανώνουμε το μέλλον. Κοινός παρονομαστής των όσων έγιναν στην εκπαίδευση και τα επαγγελματικά δικαιώματα μέχρι σήμερα είναι η πολυνομία. Αυτό είναι αποτέλεσμα της ασυνέχειας μεταξύ διαφορετικών υπουργών στο ίδιο υπουργείο, της ασυνεννοησίας μεταξύ διαφορετικών υπουργείων, της αποσπασματικής λήψης αποφάσεων και των εξελίξεων στην κοινωνία και την αγορά εργασίας, οι οποίες ήταν πάντα πιο μπροστά από τις νομοθετικές παρεμβάσεις των κομμάτων. Ιδιαίτερα δε στην επαγγελματική εκπαίδευση η κατάσταση είναι τραγική. Απουσίαζε και εξακολουθεί να απουσιάζει η οργάνωση και ο σχεδιασμός. Το ίδιο συμβαίνει και με το Π.Δ. 85. Νομοθετεί με σημείο αναφοράς το παρελθόν, προσπαθώντας να μπαλώσει με μια προκρούστεια λογική τα κενά του παρόντος, αδιαφορώντας για τις προκλήσεις του μέλλοντος.    

Άρα σύμφωνα με το Π.Δ. 85, το οποίο είπαμε επιχειρεί να αντιστοιχήσει τα επαγγελματικά προσόντα με τα ακαδημαϊκά, έχουμε:

• Το Μεταπτυχιακό και το Διδακτορικό μετρούν τόσο ως κριτήρια διορισμού και επαγγελματικής εξέλιξης όσο και ως κριτήρια αύξησης του Μισθολογικού Κλιμακίου και καλύτερων απολαβών. Αντίθετα, η Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Μαθητεία, ΙΕΚ και Ανώτερες Σχολές) μετρά ως κριτήριο διορισμού π.χ. δίνει στο πτυχίο του ΙΕΚ επιπλέον 150 μόρια ως δεύτερο πτυχίο στον διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, όμως δεν αποτελεί κριτήριο επαγγελματικής και μισθολογικής εξέλιξης.
• Η Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Μ.Ε.) ισούται επαγγελματικά με τη Δευτεροβάθμια. Δηλαδή, το επιπλέον ένα έτος Μαθητείας, τα επιπλέον δύο (ΙΕΚ) ή τρία χρόνια σπουδών (Ανώτερες Σχολές) και οι παραπάνω ακαδημαϊκές γνώσεις, δεν προσμετρώνται ως επαγγελματικά προσόντα.
• Η κατάργηση της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, δημιουργεί ένα τεράστιο κενό στην αγορά εργασίας που το Π.Δ. 85 το καλύπτει με την κατηγορία Δ.Ε. Δηλαδή, όσοι σπουδάζουν στη Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση αναγνωρίζονται από το κράτος μόνο ως Απόφοιτοι Λυκείου. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση και οι ανάγκες τα επόμενα χρόνια θα είναι τεράστιες και μια άλλη κυβέρνηση, πιεζόμενη από την Ε.Ε., θα αναγκαστεί να κάνει ένα νέο μπάλωμα.

Αν προσπαθήσουμε να οργανώσουμε το μέλλον, θα ήταν καλό να σκεφτούμε τα εξής:

• Στο προσοντολόγιο να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία αυτή της Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Μ.Ε.) που θα αναγνωρίζει επαγγελματικά προσόντα ανάλογα των ακαδημαϊκών. Αυτό σημαίνει βέβαια αυξήσεις των μισθών σε όσους έχουν πτυχίο Μ.Ε. Με τον τρόπο αυτό θα εναρμονιστεί η επαγγελματική αναγνώριση με την ακαδημαϊκή (Δίπλωμα/Πτυχίο Επιπέδου 5).
• Στο επίπεδο των ακαδημαϊκών επιλογών, η Μαθητεία (ένας επιπλέον χρόνος εργασιακής εξειδίκευσης μετά το πτυχίο του ΕΠΑΛ) και τα ΙΕΚ (δύο χρόνια σπουδών εφόσον ο σπουδαστής έχει απολυτήριο ΓΕΛ και ΕΠΑΛ ή ένας χρόνος σπουδών εάν έχει πτυχίο ΕΠΑΛ συναφούς ειδικότητας), παρέχουν το δικαίωμα στους αποφοίτους τους να δώσουν κατατακτήριες εξετάσεις σε σχολές συναφούς ειδικότητας των ΑΕΙ (Ν.4763/2020, άρθ. 43). Θα μπορούσε αντίστοιχα, οι Ανώτερες Σχολές που είναι τρία χρόνια σπουδών, να δίνουν το δικαίωμα κατατακτηρίων εξετάσεων στους πτυχιούχους τους και εισόδου τους σε ΑΕΙ συναφούς ειδικότητας στο τρίτο έτος.

Οι ρυθμίσεις αυτές ουσιαστικά αφορούν όλο το φάσμα των σπουδών και των επαγγελμάτων που αναφέρονται. Για παράδειγμα οι απόφοιτοι των 2 κρατικών δραματικών σχολών και των 24 ιδιωτικών, σε επαγγελματικό επίπεδο άρα και μισθολογικά, θα καταταχθούν στην κατηγορία Μ.Ε., ενώ σε επίπεδο ακαδημαϊκών επιλογών, όσοι έχουν δίπλωμα ΙΕΚ ήδη μπορούν με την ισχύουσα νομοθεσία να δώσουν κατατακτήριες εξετάσεις σε ΑΕΙ συναφούς ειδικότητας και όσοι έχουν δίπλωμα Ανώτερης Σχολής θα μπορούν να εισαχθούν με κατατακτήριες εξετάσεις στο 3ο έτος σε ΑΕΙ συναφούς ειδικότητας. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η συνέχεια των σπουδών και η απόκτηση πτυχίων ΑΕΙ, μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων.

Τέλος, στο μέλλον θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει το άρθρο 16 του Συντάγματος και να λυθεί το θέμα των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, γιατί πάλι θα σκάσει μπροστά μας. Ήδη υπάρχει ένα αρρύθμιστο χάος στις σπουδές των κολλεγίων και την αγορά εργασίας.