Τα πούλμαν της δημοκρατίας

Για να τελειώνουμε με τον τέως Βασιλιά Κωνσταντίνο και τις διάφορες κραυγές που ακούγονται από διάφορες κατευθύνσεις, μια ιστοριούλα ενδεικτική του κλίματος που επικρατούσε, στον χώρο μας τουλάχιστον, το φθινόπωρο του 1974, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανακοίνωνε το δημοψήφισμα για το πολίτευμα:

Σε κάποιο βαθμό αυθόρμητα, αλλά και σε μεγάλο κατευθυνόμενα από τα τότε κόμματα του «δημοκρατικού τόξου» –που την περίοδο εκείνη είχαν σαφή αντιβασιλική αιχμή– αποφασίστηκε να δημιουργηθούν ομάδες νέων, κυρίως φοιτητών, που θα γύριζαν στην ύπαιθρο και θα υποστήριζαν τον αντιβασιλικό αγώνα. Κάποιες δεκάδες, έτσι «Πούλμαν της Δημοκρατίας», όπως ονομάστηκαν, είτε από σχολές είτε από τοπικούς συλλόγους είτε από γειτονιές, μοιράστηκαν σε όλη την ύπαιθρο στολισμένα με τις αντίστοιχες αφίσες (με κυρίαρχη εκείνη την πασίγνωστη του Ορνεράκη, με το μωρό που κατουρούσε το στέμμα) και εξοπλισμένα με το αντίστοιχο υλικό σε προκηρύξεις, φέιγ βολάν και ό,τι άλλο μπορούσαμε να προμηθευτούμε. Το πού θα πήγαινε κάθε πούλμαν ήταν απόφαση κεντρική αλλά έπαιζαν ρόλο και οι αποφάσεις όσων συμμετείχαν. Στα τρία πάντως δικά μας πούλμαν πήραμε δύο σημαντικές αποφάσεις: Πρώτον, θα συμμετείχαν όλες οι φοιτητικές παρατάξεις (στο τέλος δεν δέχτηκε η ΚΝΕ) και δεύτερον, θα πηγαίναμε να δώσουμε τον αντιβασιλικό αγώνα στη Μεσσηνία και στη Λακωνία. Βρεθήκαμε έτσι στο ίδιο πούλμαν Ρηγάδες, Πασπίτες αλλά και Οννεδίτες πιστοί στον Καραμανλή, να περιφερόμαστε από «χωρίου εις χωρίον», κυριολεκτικά στη «φωλιά του λύκου». Το τι βρισίδι και τι πέτρα φάγαμε δεν περιγράφεται. Μια, ωστόσο, σκηνή είναι χαρακτηριστική: είχαμε μόλις μπει στη Σπάρτη και ετοιμαζόμασταν να κατεβούμε από το πούλμαν για να μοιράσουμε το «υλικό», όταν πήραμε είδηση πως μια ομάδα κινούνταν με ιδιαίτερα άγριες διαθέσεις εναντίον μας. Από τις κραυγές που έχω συγκρατήσει είναι αυτή που επέμενε πως «Εμείς, ρε, σας σκοτώσαμε στο Πολυτεχνείο» ενώ το «Έξω, τώρα, οι κομμουνιστές» έδινε κι έπαιρνε. Και τότε μας ήρθε η ιδέα: προτείναμε στους Οννεδίτες να κατεβούν πρώτοι από το πούλμαν και ν’ ακολουθήσουμε εμείς. Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται: Με τους εξαγριωμένους βασιλόφρονες να βρίζουν «καθήκια, κομμουνιστές» τους οπαδούς του Καραμανλή και τους τελευταίους σε έξαλλη κατάσταση να προσπαθούν να πείσουν πως είναι δημοκράτες κι «εθνικόφρονες» και «να πάρουν τηλέφωνο στα κεντρικά της ΝΔ για να τους το διαβεβαιώσουν». Στο μεταξύ πάνω στο νταβαντούρι μερικοί άρπαξαν και μερικές ψιλές. (Πολύ χειρότερα πάθανε πάντως κάτι πούλμαν της Δημοκρατίας που είχαν τη φαεινή ιδέα να πάνε στο Μελιγαλά). Ομολογώ πως δεν ξέρω αν καταφέραμε να πείσουμε κανέναν με εκείνη την εξόρμησή μας. Σίγουρα πάντως στην επιστροφή είχαμε όλοι, ασχέτως πολιτικής ένταξης, μια αίσθηση ότι είχαμε αντιμετωπίσει έναν κοινό αντίπαλο: ένα θεσμό που θα έπρεπε να εξαλειφθεί για να εξελιχθεί ομαλά η δημοκρατική πορεία του τόπου. Και πως είχαμε βάλει κι εμείς, μαζί Ρηγάδες, Πασπίτες και Οννεδίτες –του τότε πάντα–, το λιθαράκι μας.

Ομολογώ πως δεν ξέρω αν βγαίνει κάποιο νόημα από αυτή την ιστοριούλα. Το γεγονός είναι πως, παρακολουθώντας διάφορες αναρτήσεις που τραβάνε το σκοινί μια από εδώ μια από εκεί, μου δημιουργείται η αίσθηση πως επιστρέφουμε σε περιόδους πριν από την εξόρμηση εκείνων των «Πούλμαν της Δημοκρατίας». Υπολογίζοντας μάλιστα πως το δημοψήφισμα που κατάργησε τελειωτικά τη βασιλεία, το 1974, απείχε λιγότερο από τριάντα χρόνια από εκείνο που την παλινόρθωσε, το 1946, εν μέσω εμφυλίου πολέμου – ενώ από την κατάργησή της απέχουμε σχεδόν μισόν αιώνα. Και σίγουρα αυτή η τόσο μεγάλη παλινδρόμηση δε συμβάλλει στην ομαλή εξέλιξη της δημοκρατικής πορείας του τόπου.

Υ.Γ.: Πέρα, ωστόσο, από τις προσωπικές αναμνήσεις ή τις συλλογικές καταγραφές, το ότι η λεπτομερής ιστορία του θεσμού της βασιλείας από την παλινόρθωση της το 1946 μέχρι το 1974 παραμένει σε πρωτογενές επίπεδο, χωρίς την αντίστοιχη τεκμηρίωση, επιβεβαιώνει αυτό που σημειώνει και ο Παναγής Παναγιωτόπουλος: «Απομένει μια σοβαρή και ακομπλεξάριστη μελέτη του κοινωνικού και πολιτικού ρόλου του Στέμματος, των λειτουργιών της Αυλής για τα οποία γνωρίζουμε ελάχιστα. Η μοναρχία δε μπορεί να παραγνωρίζεται ερευνητικά και επιστημονικά στο όνομα μια τραυματική σιωπής».