Εφηβική παραβατικότητα: Η ανάγκη επίλυσης του προβλήματος και ο ρόλος των σχολικών υπηρεσιών συμβουλευτικής, με αφορμή την κακοποίηση του 15χρονου στο Ίλιον.
Όταν εγκλήματα όπως αυτό που συνέβη εναντίον του 15χρονου στο Ίλιον έρχονται στο φως της δημοσιότητας, το σοκ κάνει ακόμα πιο δύσκολη την κατανόηση των γεγονότων καθώς αδυνατούμε να δεχθούμε ότι το πιο ευάλωτο τμήμα του κοινωνικού συνόλου –όπως οι έφηβοι– είναι ικανό για τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις που υποδηλώνουν ασύμμετρη για την ηλικία τους σκληρότητα και απουσία ενσυναίσθησης.
Οι παγωμένες αντιδράσεις των χρηστών στα κοινωνικά δίκτυα καταδεικνύουν τον φόβο μας μπροστά σε τέτοιου είδους βίαιες συμπεριφορές, αλλά και την ειλικρινή επιθυμία μας να κατανοήσουμε τις πηγές της νεανικής εγκληματικότητας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι έφηβοι που οργανώνονται σε συμμορίες και έχουν μπλεξίματα με το Νόμο, αδιαφορούν για το σχολείο, είναι «κακοί μαθητές» με πολλές απουσίες. Αν και δεν πρόκειται απαραίτητα για άτομα μειωμένης αντίληψης, προέρχονται σχεδόν πάντα από ένα οικογενειακό περιβάλλον που δεν εκτιμά τη μόρφωση και δεν τα προτρέπει να μελετούν, να ενδιαφέρονται για τις επιδόσεις τους και γενικότερα για την καλλιέργειά τους.
Η παραμέληση από τους κηδεμόνες δεν είναι επίσης σπάνιο φαινόμενο όταν μιλάμε για νεανική παραβατικότητα. Αντίθετα σε αρκετές περιπτώσεις η απουσία της γονικής καθοδήγησης σπρώχνει τα νεαρά άτομα στην ολοκληρωτική εξάρτηση από τους φίλους και τους συμμαθητές και τη σταδιακή υιοθέτηση της ιδεολογίας και των αξιών που έχουν οι άλλοι. Δεν είναι δύσκολο να υποκύψει κανείς στην επιρροή των φίλων, όταν δεν υπάρχει αντίβαρο ή αν προέρχεται από περιβάλλον με σοβαρά αδιέξοδα – όταν ο ένας εκ των κηδεμόνων είναι εθισμένος στο αλκοόλ ή άλλες ουσίες, όταν οι γονείς βρίσκονται σε διάσταση ή εμπόλεμη κατάσταση ή όταν τα οικονομικά προβλήματα είναι τόσο σοβαρά που οι κηδεμόνες δεν καταφέρνουν να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών.
Τέλος, κάποια μορφή κακοποίησης –λεκτικής, ψυχικής, σωματικής, σεξουαλικής– μπορεί να κρύβεται πίσω από την πρόθυμη συμμετοχή κάποιου σε νεανικές συμμορίες ή έστω την αδιαφορία του και την αδυναμία αντίδρασης όταν παραβατικές πράξεις τελούνται από συνομήλικους μπροστά στα μάτια του.
Οι μάρτυρες που δεν αντιδρούν για να προστατεύσουν το θύμα κάποιας βίαιης επίθεσης είναι είτε άτομα που νιώθουν εξίσου απροστάτευτα με το θύμα και φοβούνται τα αντίποινα ή που έχουν μάθει να τηρούν τον άγραφο κώδικα της σιωπής, ό,τι και αν συμβαίνει στον διπλανό τους ή στα ίδια. Πρόκειται πολύ απλά για παιδιά και εφήβους που έχουν βιώσει τη βία στο πετσί τους, παιδιά που σήμερα μπορεί να βρίσκονται στη θέση του θύτη ή του αμέριμνου παρατηρητή, αλλά κατά πάσα πιθανότητα αύριο θα ξαναβρεθούν στη θέση του θύματος.
Οι ίδιοι οι «νταήδες» παραδέχονται ότι όταν εκφοβίζουν τα θύματά τους αισθάνονται πιο δυνατοί αλλά και λιγότερο μόνοι, μέρος μιας ομάδας από ομοϊδεάτες που δεν θα τους κρίνει, ούτε θα έχει από αυτούς υπερβολικές απαιτήσεις. Ισχυρίζονται ότι στόχος τους δεν είναι τόσο να βλάψουν το θύμα, όσο να νιώσουν οι ίδιοι καλύτερα μέσα από την σύνδεση με τους άλλους, κάτι που προφανώς λείπει από την καθημερινότητά τους.
Ο 15χρονος από το Ίλιον, που ευτυχώς βρήκε τη δύναμη να μιλήσει για όσα έχει υποστεί από τους συνομήλικούς του, αλλά και οι βασανιστές του, έχουν άμεση ανάγκη από μία ολοκληρωμένη προσέγγιση ψυχικής υποστήριξης που στο παρόν δεν είναι σαφές αν τους παρέχεται.
Η ένταξη σταθερών σχολικών υπηρεσιών συμβουλευτικής και παρεμβάσεων στο εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης πρώτον για τα παιδιά, δεύτερον για τους εκπαιδευτικούς που συχνά δυσκολεύονται να διαχειριστούν βίαια περιστατικά ή τους ζητείται από τους κηδεμόνες να αναλάβουν χρέη ψυχολόγου, και τρίτον, για τους γονείς. Επιπλέον, η χρήση κατάλληλων διαγνωστικών τεστ θα μπορέσει να εντοπίσει εγκαίρως τάσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς και συναισθηματικά προβλήματα που αν δεν αντιμετωπιστούν στην εφηβεία, μπορεί να έχουν ολέθριες συνέπειες για την μετέπειτα εξέλιξη του ατόμου.
Ας μην περιμένουμε και πάλι τις «αποκαλύψεις» του αστυνομικού δελτίου για να καταλάβουμε πόσο επείγει η επίλυση του σοβαρού προβλήματος της εφηβικής παραβατικότητας.
12°
