Χειμερινό Αλφαβητάρι: Νοσταλγία για την ανεμελιά των παιδικών χρόνων

Mπήκε ο χειμώνας και o πραγματικός καιρός δυσκολεύεται να συμφωνήσει με τον ημερολογιακό σχεδιασμό. Πάμε για μέσα Δεκέμβρη και μόλις τώρα αρχίζει να κάνει ένα ήπιο κρύο - κακομάθαμε, βλέπεις, με δυσανάλογα υψηλές θερμοκρασίες μέχρι σήμερα. Άλλωστε οι εποχές πάνε από τέσσερις να γίνουν δύο τελικά, όπως ακριβώς και οι κοινωνικές αλλαγές στις αμφίσημες (ούτε χαρά ούτε θλίψη) ημέρες που ζούμε. Δύο θα είναι πλέον και οι κοινωνικές τάξεις, πάμπλουτοι και πάμπτωχοι. Επιστροφή στη φεουδαρχία σε κοινωνικό επίπεδο και (τυχαίο; δεν νομίζω) ακολουθεί κατά πόδας και η μετεωρολογική συμπεριφορά. Τέρμα στις γκρίζες ζώνες και τα ενδιάμεσα, όλα θα είναι δίπολα, άσπρο και μαύρο. Όπως γράφει κάπου και ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης: «Ο ύπνος είναι βαρύς τα πρωινά του Δεκέμβρη, μαύρος σαν τα νερά του Αχέροντα, χωρίς όνειρα, χωρίς μνήμη, κι ούτε ένα φυλλαράκι δάφνη. Ο ξύπνος χαρακώνει τη λησμονιά σαν το μαστιγωμένο δέρμα και η παραστρατημένη ψυχή αναδύεται κρατώντας συντρίμμια από χθόνιες ζωγραφιές....».

Τώρα -τι να κάνουμε- με άρπαξε από το μαλλί και πάλι η νοσταλγία και θυμήθηκα το αισθητικό αριστούργημα των παιδικών μου χρόνων, το «Αλφαβητάρι» της πρώτης τάξης δημοτικού (δεκαετίας ’60 - ‘70) σε εικονογράφηση Κώστα Γραμματόπουλου. Τέτοια εποχή οι δάσκαλοι μας είχαν πάει στα θέματα του χειμώνα θυμάμαι, η πορεία της διδακτικής ύλης ήταν εναρμονισμένη με τις αλλαγές των εποχών. Έχω ένα ανάτυπο αυτού του αριστουργήματος και το ξεφυλλίζω, τρέχω στα θέματα που εικονίζουν τον χειμώνα. Τα παιδιά σκληραγωγημένα τότε, ακόμη με κοντά παντελονάκια την εποχή που οι τρόποι θέρμανσης ήσαν ολίγοι και κλασικοί. Ξυλόσομπες και τζάκι και βέβαια θέρμανση είχε μονάχα ένα μεγάλο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού. Στα υπόλοιπα δωμάτια πούντιαζες, αλλά το σημαντικό ήταν ότι και το άντεχες και δεν γκρίνιαζες (και δεν είχες βέβαια δικαίωμα να γκρινιάξεις στη μητέρα και αδιανόητο να θέσεις οποιοδήποτε θέμα στον πατέρα). Δεν υπήρχαν υπολογιστές, φορητοί ή σταθεροί, δεν υπήρχαν κινητά, υπήρχε σταθερό τηλέφωνο, το κλασικό μαύρο ή μπεζ βρετανικής τεχνολογίας ’60 - ’70 - και βέβαια δεν υπήρχαν tablets και ipads. Έτσι τα παιδιά μπορούσαν να απασχολούνται σε ομαδικότερα παιχνίδια τα οποία στα σημερινά πολύπλοκα παιδιά φαντάζουν απλοϊκά και τους προκαλούν ξεκαρδιστικά γέλια. Υπήρχε παππούς και γιαγιά μέσα στο σπίτι ενώ σήμερα οι ηλικιωμένοι είτε, αν είναι παρόντες (γεγονός σπάνιο βέβαια), παρεξηγούνται αν τους αποκαλέσεις παππού ή γιαγιά, είτε απουσιάζουν ως έγκλειστοι σε οίκους ευγηρίας. Και όμως σήμερα όλα τα μέλη της οικογένειας, αν είναι ο μπαμπάς και η μαμά μαζί που συμβαίνει στο 50% των οικογενειών περίπου, συμπεριφέρονται ως μοναχικοί άνθρωποι, ζουν δηλαδή μαζί τυπικά αλλά ουσιαστικά ο καθένας βιώνει την μοναξιά του. Ο καθένας αγκαλιά με την προσωπική ηλεκτρονική του συσκευή βιώνει την αδιέξοδη ατομικότητά του. Αυτός ο βοριάς του αναγνωστικού με την ηχητική του ανάμνηση εκφρασμένη λεκτικά...Βββ Βββ.... ήταν τελικά τόσο ζεστός κατά την άποψή μου. Αντιθέτως σήμερα με όλες αυτές τις προχωρημένες ψηφιακές τεχνολογίες υπάρχει μια αίσθηση κρύου, μιας βαθειάς εσωτερικής αίσθησης παγωνιάς παρά την εξωτερική ζέστη που μας παρέχει η μαγική τεχνολογία θέρμανσης, ακόμη και η ιδανική οικολογικά θέρμανση. Και δεν έχει μυρωδιές. Ενώ αυτό το χαρτί από το οποίο ήταν καμωμένο το αλφαβητάρι μύριζε τόσο υπέροχα. Και τα μολύβια και οι ξύστρες μύριζαν υπέροχα και φωτίζονταν υπέροχα, ιδιαίτερα τον χειμώνα που τα χρωμάτιζε κοκκινωπά η ακτινοβολία της φλόγας από το τζάκι. Και τόσο ωραία μύριζε το τζάκι ενώ σήμερα στις πόλεις μας απαγορεύουν τα τζάκια διότι παράγουν βλαβερή αιθαλομίχλη.

Δεν λέω ότι όλα ήταν τόσο καλά εκείνα τα χρόνια. Έτσι βέβαια μάθαμε όταν μεγαλώσαμε, ότι κάθε εποχή έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Εκείνη η εποχή ήταν πιο δομημένη, μια οικογένεια ήταν η κάθε γειτονιά, περισσότερο στενές οι κοινωνικές σχέσεις, μεγαλύτερη ασφάλεια. Σήμερα περισσότερο χάος, χαλαροί δεσμοί, διάλυση κάθε μορφής σχέσης, κυριαρχία της ατομικότητας, περισσότερη ανεξαρτησία, μεγαλύτερη ανασφάλεια, θυσία του συλλογικού υπέρ του ατομικού.

Πάντως η ζωή μας δεν έχει σήμερα αυτές τις ιδιαίτερες και σπάνιες μυρωδιές όπως του χαρτιού των βιβλίων και των μολυβιών. Και αυτό το αισθητικό αριστούργημα το «Αλφαβητάρι» είναι ανεπανάληπτο. Με έχει εκπαιδεύσει στο να βλέπω, να μυρίζω, να γεύομαι την ομορφιά. Και να καταλαβαίνω την ελληνική γλώσσα βέβαια, ένα ακόμη υπέροχο δημιούργημα. Μάλλον έχω μεγαλώσει πλέον πολύ έτσι ώστε να νοσταλγώ την ανεμελιά των παιδικών μου χρόνων. Ευτυχώς όμως υπάρχει ως παρηγοριά τις κρύες νύχτες του χειμώνα το παλαιό μου Αλφαβητάρι. Να το ξεφυλλίζω και να ζεσταίνεται η ψυχή και το πνεύμα μου. Τι με νοιάζει αν έχει έξω κρύο.