«Επιχείρηση Καλάβρυτα»: 13 Δεκεμβρίου 1943, μια μαρτυρική μέρα

117 Μεραρχία Κυνηγών: Διοικητής Karl von Le Suire. Είναι αυτός που στις 25 Νοεμβρίου 1943 υπογράφει επιχείρηση «εκκαθάρισης» του ορεινού όγκου του Χελμού από αντιστασιακές ομάδες, την αναζήτηση των αιχμαλώτων του Λόχου Schober, την ισοπέδωση του πληθυσμού είτε αφορά παιδιά, είτε παππούδες. Η επιχείρηση πραγματοποιείται από τις 5 έως τις 15 Δεκεμβρίου και αποτιμήθηκε ως μία από τις πιο φρικτές του ναζιστικού καθεστώτος. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, σημάδεψαν μια για πάντα τον τόπο, μια για πάντα τους ανθρώπους που τη βίωσαν, σηματοδοτώντας με θλιβερό πρόσημο τη φρίκη του ολοκληρωτισμού. Σημειώσατε: ο Le Suire δεν δικάστηκε ποτέ.

Καλάβρυτα - Το ολοκαύτωμα της 13ης Δεκεμβρίου 1943: Τα γεγονότα

Μετά την υπογραφή, χωριά και κάτοικοι ζουν το αβίωτο, όμως η ανεκδιήγητη θηριωδία δεν έχει ακόμη ξεδιπλωθεί από τους Ναζί. Στις 8 Δεκεμβρίου 1943 μαθαίνουν ότι κοντά στο χωριό Μάζι εκτελέστηκαν 75 Γερμανοί από αντάρτες. Στο άκουσμα της είδησης ο Ταγματάρχης Hans Ebersberger καίει Ρογούς, Κερπινή, Άνω και Κάτω Ζαχλωρού και εκτελεί στο διάβα του άνδρες και παιδιά. Στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου, εκτελεί 16 μοναχούς και 10 ακόμη στη θέση Ψηλός Σταυρός. Στις 9 Δεκεμβρίου η διαταγή συνεχίζει ακάθεκτη. Καίγονται Σουβάρδο και Βραχνί. Αποκορύφωμα της θηριωδίας, το ολοκαύτωμα της 13ης Δεκεμβρίου 1943. Είναι Δευτέρα, πρωί. Οι καμπάνες της πλατείας χτυπούν μανιασμένες. Οι κάτοικοι ζυγώνουν και λαμβάνουν διαταγή όλοι τους να πάνε στο σχολείο έχοντας μαζί τους μια κουβέρτα και φαγητό μιας ημέρας. Έτσι κι έγινε. Άνδρες χωρίζονται από τα γυναικόπαιδα και στοιβάζονται ξεχωριστά στις μικρές αίθουσες διδασκαλίας. Το σχολείο γεμάτο.  «Επικρατούσε μια ησυχία θανάτου. Κανείς δεν μίλαγε». Λίγο αργότερα, στα παράθυρα του σχολείου οι πιο μικροί σκαρφαλωμένοι μετέδιδαν τα όσα τραγικά φανερώνονταν στα μάτια τους:

- Καίγεται του Βαλιμίτη.
- Τώρα έπιασε το Γυμνάσιο!
- Τώρα καίγεται το σπίτι του τάδε, του δείνα. Το δικό μου. Το δικό σου… Όλα.

«Οι ανδρείοι, αφού τελείωσαν το έργο της φωτιάς, έπρεπε να ξεμπερδέψουν με τα γυναικόπαιδα. Η έμπνευση να μας κάψουν ζωντανούς πολύ πρωτότυπη. Έριξαν σκόνη στα υπόγεια και με μια μπιστολιά το σχολείο φούντωσε». Το αίσθημα αυτοσυντήρησης οδηγεί τα γυναικόπαιδα στην πόρτα εξόδου. Όπως - όπως πετάγονταν έξω. Άλλα παιδιά πηδούσαν από τα παράθυρα. «Μια γερόντισσα, η Κρίνα του Τζαβαλά την πάτησαν και ξεψύχησε». Όσες γλίτωσαν, το βλέμμα τους περιπλανιέται αναζητώντας τους άνδρες. Πού είναι οι άνδρες τους με τα άλλα παιδιά; Οι φωνές θρήνου αρχίζουν να πληθαίνουν. Από λεπτό σε λεπτό, γυναικόπαιδα προσπαθούν να συλλάβουν το ασύλληπτο. Βλέπουν τους Γερμανούς να αποχωρούν. Οι τελευταίοι κατέβαιναν από τις γύρω πλαγιές για τα αυτοκίνητά τους. Στη Ράχη του Καππή, στο λόφο που τίποτε δεν κρύβεται από το χωριό φαίνονται σκορπισμένες κουβέρτες. Εκεί είναι οι άνδρες. Από 14 έως 65 ετών κείτονται στο χώμα. Οδηγήθηκαν από το σχολείο στη Ράχη την ώρα που όλα έπαιρναν φωτιά. Καμία σφαίρα δεν πήγε χαμένη, καθώς είχε περιφρουρηθεί περιμετρικά με πολυβόλα. Οι ριπές γάζωσαν τους άνδρες και τα νέα αγόρια, και μάλιστα με χαριστικές βολές στους επιζώντες.

Την επόμενη μέρα, οι γυναίκες και όσα παιδιά απέμειναν ζωντανά, κουβάλησαν τους νεκρούς για να τους θάψουν. Τους φίλους τους, τους αδελφούς τους, τους άνδρες τους, τους πατεράδες, τους γιούς και τους ανιψιούς τους. «Σάμπως είχες να θάψεις μόνο τους δικούς σου; Τον πατέρα σου ή τα αδέλφια σου; Όλοι δικοί σου ήσαν…». Κι ύστερα τα μνημόσυνα… 

Το ραπόρτο των Γερμανών

Στην Τελική Αναφορά Πεπραγμένων της 117 Μεραρχίας της 19ης Ιανουαρίου 1944, αναφέρεται ότι καταστράφηκαν 24 χωριά, 3 Μονές και οι εκτελέσεις ανήλθαν σε 696 άτομα.

Ως πράξη αντιποίνων για τη δολοφονία 75 αιχμαλώτων του Λόχου Schober διατάχθηκε ο τυφεκισμός του ανδρικού πληθυσμού και η πυρπόληση όλων των οικισμών στην περιοχή της επιχειρήσεως.

Στις 14.12.1943 η επιχείρηση έληξε και οι μονάδες επέστρεψαν στα στρατόπεδα.

• Απώλειες εχθρού: 17 νεκροί, πολλοί τραυματίες.
• Φίλιες απώλειες: 13 νεκροί, 12 τραυματίες.
• Αντίποινα. Οι ακόλουθοι οικισμοί καταστράφηκαν: Ρογοί, Κερπινή, σιδηροδρομικός σταθμός Κερπινής, Άνω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Σούβαρδο, Βραχνί, Καλάβρυτα, Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, Μονή Αγίας Λαύρας, Αγία Κυριακή, Αυλές, Βισοκά, Φτέρη, Κλαπατσούνα, Πυργάκι, Βάλτσα, Μελίσσια, Μονή Ομπλού, Λαπαναγοί, Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχοβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρο, Καλύβια (4 χλμ. Δ. των Μαζέικων).

«696 Έλληνες τυφεκίσθηκαν»

Αν ανατρέξει κανείς στα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας του Ελληνικού Στρατού και του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, που εθελοντικά διατηρούν οι κάτοικοι σήμερα εις μνήμην όσων έζησαν οι πρόγονοί τους, με θλίψη διαπιστώνεται, ότι οι υπεύθυνοι της τραγωδίας, δεν λογοδότησαν ποτέ για όλα όσα προκάλεσαν. Συγκεκριμένα:

• Ο Χέλμουτ Φέλμυ, διοικητής του 68ου Σώματος Στρατού. Καταδικάστηκε στη Νυρεμβέργη και εξέτισε τρία χρόνια στη φυλακή για μια πράξη που δεν αναγνώρισε.
• Ο Καρλ φον λε Σουίρ, διοικητής της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών [Ορεινού Πεζικού]. Υπέγραψε στις 25/11/43 τη διαταγή 1296/43 «Επιχείρηση Καλάβρυτα». Πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών το 1955 και κηδεύτηκε στη γενέτειρά του (Βαυαρία) με πλήρεις στρατιωτικές τιμές.
• Ο Γιούλιους Βαίλφινγκερ, διοικητής του 749 Συντάγματος. Επικεφαλής της «Επιχείρησης Καλάβρυτα» αλλά λόγω τραυματισμού του σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, η ηγεσία της στρατιωτικής επιχείρησης ανατέθηκε στον Χανς Εμπερσμπέργκερ.
• Ο Χανς Εμπερσμπέργκερ, διοικητής του Ι/749 Τάγματος. Εκτέλεσε «επιτυχώς και απαρεγκλίτως» την «Επιχείρηση Καλάβρυτα». Πέθανε στο Ανατολικό Μέτωπο.
• Ο Βίλλιμπαλντ Ακαμπχούμπερ, επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος. Πέθανε στην Αυστρία το 1972 σε ηλικία 67 ετών.
• Ο Κόνραντ Νταίνερτ. Το πρόσωπο που γράφτηκε στη μνήμη όσων επέζησαν, πέθανε στην Αυστρία το 1979 σε ηλικία 64 ετών.

Οι Έλληνες θρήνησαν και ταυτόχρονα δεν τα παράτησαν, παρόλο που οι θηριωδίες συνεχίστηκαν σε όλη την Ελλάδα. Πολέμησαν μέχρις εσχάτων για την ελευθερία τους απ’ άκρη σ’ άκρη, ώσπου την 12η Οκτωβρίου του 1944 τα γερμανικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Αθήνα σηματοδοτώντας την απελευθέρωση του έθνους. Από τότε μέχρι σήμερα, το σύνθημα παραμένει ζωντανό: Ποτέ ξανά. 

Πηγές

Εδώ ο Κατάλογος Εκτελεσθέντων και Διασωθέντων Πατριωτών κατά την «Επιχείρηση Καλάβρυτα», του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.

• Γενικό Επιτελείο Στρατού. Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ» - Η δράση της 117 Μεραρχίας Κυνηγών μέσα από τα γερμανικά αρχεία, 2017.
• Αρχιμ. Θεόκλητου Φεφέ, Καλάβρυτα – Ήμουν δεκατετράχρονο παιδί – Θύμησες, Εκδ. Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, Καλάβρυτα, 2012.

Φωτογραφίες:
Δήμος Καλαβρύτων, Μαρτυρική Πόλη Καλαβρύτων, Φωτογραφικό Λεύκωμα, 2η Έκδοση, 2017.