Tο ελληνικό Γυμνάσιο και Λύκειο προχωράει και ελπίζει σε καλύτερες μέρες

Όπως στην εξίσωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας δεν είναι τα επαγγελματικά των ιατρών η καθοριστική παράμετρος, έτσι και στην εξίσωση της Μέσης Εκπαίδευσης δεν είναι καθόλου καθοριστική η παντός είδους διοικητική γραφειοκρατία. Που πάντα με άφηνε παγερά αδιάφορο. Τα διάφορα ΠΥΣΔΕ, ΚΥΣΔΕ και ΑΠΥΣΔΕ. Έστω και αν εκλέγονται πια ηλεκτρονικά, πράγμα που για κάποιους αποτελεί αλλαγή υποδείγματος. Και ίσως να είναι. Ούτε βέβαια οι διευθυντές εκπαίδευσης και τα Γραφεία. Το μόνο σημαντικό είναι η εκτέλεση του εκπαιδευτικού έργου από εκπαιδευτικούς που ξέρουν καλά το αντικείμενο και έχουν τη διάθεση αλλά και την ικανότητα να το διδάξουν σε σχολικό περιβάλλον. Όχι σε «εμπόλεμη» ζώνη. Είναι αυτά για τα οποία συνήθως δεν μιλάμε. Διότι κάνουν «τζιζ».

Σε ένα καλό ιδιωτικό σχολείο και περισσότερο σε ένα σοβαρό φροντιστήριο όλο το σύστημα δουλεύει με άξονα τον μαθητή. Να είναι ο μαθητής και η οικογένειά του  ευχαριστημένοι. Να μαθαίνει το παιδί επί της ουσίας, να μορφώνεται και να προοδεύει. Να γράφει καλά στα διαγωνίσματα και κάποια στιγμή να γράψει καλά και στις πανελλαδικές εξετάσεις ώστε να επιτύχει στη σχολή που επιθυμεί. Ή σε κάποια παραπλήσια. Διότι οι πελάτες πληρώνουν και αν δεν είναι ευχαριστημένοι θα πάνε αλλού. Ή θα σε δυσφημήσουν στους φίλους τους. Τότε τα παιδιά θα μειωθούν, οι δάσκαλοι θα απολυθούν, το σχολείο θα κλείσει.

Στο δημόσιο σχολείο δεν έχεις ποτέ αυτή την αίσθηση. Δεν είναι μαθητοκεντρικό, είναι όμως καθηγητοκεντρικό. Η πρόοδος των μαθητών δεν είναι το κύριο θέμα. Κανείς δεν θα ζητήσει τα ρέστα από τον εκπαιδευτικό ή τον διευθυντή ή τον σύλλογο διδασκόντων, αν ο μαθητής αποτύχει. Κανείς δεν έχει την ευθύνη. Κανείς δεν θα εγκαλέσει έναν εκπαιδευτικό αν μπαίνει στην τάξη και χαζεύει από το παράθυρο, ή καταναλώνει την ώρα του σε άσχετα, ή διδάσκει λάθος πράγματα. Και αυτό καμιά αξιολόγηση δεν θα το βρει και δεν θα το αποτιμήσει. Το ξέρει όμως ο διευθυντής, οι μαθητές και οι συνάδελφοι. Αλλά δεν γίνεται θέμα. Το κάθε κενό θα το καλύψει το φροντιστήριο. Το σχολείο κάνει το καθήκον του, λειτουργεί. Οι δάσκαλοι μπαίνουν στις αίθουσες. Μέχρις εκεί. Εκτός κι αν πάρουν κάποια μακροχρόνια άδεια και οι αναπληρωτές τους κάνουν 2-3 μήνες να εμφανιστούν. Ευτυχώς, αυτά με την παρούσα διοίκηση έχουν μειωθεί αισθητά.

Για να εκτελέσει όμως το δημόσιο σχολείο την αποστολή του απαιτείται υψηλή αίσθηση ευθύνης και καθήκοντος. Ο μισθός για όλους είναι πάνω κάτω ο ίδιος. Ή όπως στον στρατό, ο παλιός είναι αλλιώς και παίρνει κάτι παραπάνω. Κι ας ξέρει ή ας διδάσκει λιγότερα από τον νέο. Το «ουδείς απολύεται» βεβαίως κάνει τη διαφορά. Το σχολείο δεν θα κλείσει, αλλά και να κλείσει η υπηρεσία θα σε στείλει αλλού. Είσαι ΔΥ και δεν χάνεις τη δουλειά σου. Τα λεφτά είναι λίγα, αλλά υπάρχει μονιμότητα. Και γι’ αυτό είναι αναγκαία η αξιολόγηση. Επειδή δεν έχεις πελάτη για να σε αξιολογεί καθημερινά επί του πεδίου, θα έρχεται κάθε 4 χρόνια ένας Σχολικός Σύμβουλος  να σε παρακολουθήσει στην τάξη αφού βέβαια θα σε έχει ειδοποιήσει ώστε να μη σου έρθει ξαφνικό. Παράλληλα, ο διευθυντής σου θα κάνει κάποια έκθεση και μάλλον δεν θα γράψει κακά πράγματα, εκτός κι αν έχετε πλακωθεί. Αλλά ακόμα και τότε θα το σκεφτεί πολύ να το κάνει…

Στο δημόσιο σχολείο η πρόοδος των μαθητών δεν είναι το κύριο θέμα. Κανείς δεν έχει την ευθύνη.

Παρ’ όλα αυτά πιστεύω στην αξιολόγηση. Μπορεί να είναι κάπως γραφειοκρατική αλλά βάζει τον κάθε δάσκαλο στην «πρίζα». Τον κινητοποιεί, ώστε να φροντίσει κάπως το μάθημά του, το εργαστήριο του, να φτιάξει μερικά φύλλα εργασίας, να δώσει δυο σημειώσεις, να προτείνει δυο σοβαρά διαγωνίσματα και μια εργασία, να κάνει ένα κάποιο έργο πέρα από την παρουσία του στην τάξη. Αν βέβαια δεν το κάνει ήδη, όπως συμβαίνει με πολλούς. Να κάνει δηλαδή όσα για κάθε εκπαιδευτικό του ιδιωτικού τομέα αποτελούν καθημερινότητα και μάλιστα στο πολλαπλάσιο. Αλλά και αυτό είναι θετικό. Δεν θα μεταμορφωθεί αν δεν θέλει ή δεν μπορεί, αλλά θα γίνει καλύτερος. Προφανώς δεν θα πάρει περισσότερα χρήματα. Αλλά θα τον εκτιμήσουν περισσότερο οι μαθητές του και οι συνάδελφοι και θα έχει πιο ήσυχη τη συνείδησή του. Θα έχει κάνει κάτι καλύτερο προς όφελος της πατρίδας.

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών άργησε. Προφανώς μία αιτία είναι η πανδημία. Λόγω αυτής δεν έγιναν επιλογές νέων στελεχών εκπαίδευσης, δηλαδή διευθυντών σχολικών μονάδων και σχολικών συμβούλων. Και χωρίς αυτούς δεν γίνεται αξιολόγηση. Αν και αυτοί θα έπρεπε να βγαίνουν από ειδική σχολή στελεχών, αλλά αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία.  Βέβαια τα σχολεία λειτουργούσαν και οι επιλογές θα μπορούσαν να είχαν γίνει έστω και από απόσταση, αλλά έτσι έκρινε το Υπουργείο. Και φυσικά τέτοια ώρα, τέτοια λόγια. Το πιθανότερο είναι ότι η αξιολόγηση που θα ακολουθήσει τις επιλογές των στελεχών, που ακόμα είναι σε εξέλιξη, δεν θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι την προκήρυξη των εκλογών. Προφανώς θα χρεωθεί στην επόμενη κυβέρνηση και στον(ην) επόμενο(η) υπουργό Παιδείας. Η αντίδραση που υπάρχει από τους συνήθεις αρνητές κάθε μεταρρύθμισης δεν είναι ούτε ισχυρή, ούτε μαζική πια. Βαρέθηκαν κι αυτοί να περιμένουν.

Η αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων, για την οποία έγινε τον Ιούνιο τόση φασαρία από τους συνδικαλιστές, καλό είναι να γίνεται. Σίγουρα προσφέρει, αλλά να μην τρελαθούμε κιόλας. Δεν νομίζω ότι ο μαθητής αλλά και ο εκπαιδευτικός αποκομίζουν κάτι ιδιαίτερο, κάτι σημαντικό. Περισσότερο φαντάζει ως μια γραφειοκρατική διαδικασία που εκτελείται από απρόθυμους υπαλλήλους που βαρυγκωμούν. Και γι’ αυτό τα συμπεράσματα λίγη αξία έχουν. Και είναι αμφίβολο αν θα αξιοποιηθούν. Για δε τον ελληνικό διαγωνισμό PISA καλό είναι να φροντίσει κάπως το Υπουργείο για την αξιοπιστία του. Δηλαδή να υπάρχει αυστηρή επιτήρηση επιπέδου πανελλαδικών. Αλλιώς βγαίνουν άκυρα συμπεράσματα.

Ωστόσο, το ελληνικό Γυμνάσιο και Λύκειο έστω και έτσι προχωράει και ελπίζει σε καλύτερες μέρες. Οι 25.000 νέοι μόνιμοι διορισμοί υποθέτω ότι θα περιορίσουν το απαράδεκτο σύστημα των αναπληρωτών. Θα δομήσουν συλλόγους με σταθερή σύνθεση, στοιχείο απαραίτητο για την ορθολογική λειτουργία του σχολείου. Αλλά και οι 125.000 επιμορφώσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί ελπίζω να αποδώσουν καρπούς επί του πεδίου. Δηλαδή μέσα στην σχολική αίθουσα. Αρκεί κάποιος, κάπως, να μετρήσει τα αποτελέσματα. Αλλιώς τις κάνουμε στο βρόντο. Διότι και παλαιότερα έχουν γίνει επικές και δαπανηρές επιμορφώσεις και το σχολείο έγινε χειρότερο. 

Τα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία επεκτείνονται, αρκεί βέβαια να λειτουργούν ως τέτοια. Αλλά πώς θα γίνει αυτό όταν οι εκπαιδευτικοί τους έχουν πολλά χρόνια να αξιολογηθούν; Πολλά είναι τα παράπονα που ακούγονται. Η «Τράπεζα Θεμάτων» θα συμβάλει στην πιο ορθολογική και αντικειμενική αξιολόγηση των μαθητών, αρκεί βέβαια να είναι ποιοτική και να ανανεώνεται. Τα νέα προγράμματα σπουδών και τα νέα σχολικά βιβλία είναι ήδη στον δρόμο αλλά θα αργήσουν.

Τίποτα από όλα αυτά τα χρήσιμα πράγματα δεν εγγυάται από μόνο του ένα καλύτερο μέλλον για τη δημόσια Μέση Εκπαίδευση, ακόμα κι αν όλα πραγματοποιηθούν. Το «βαθύ σχολείο» έχει αποδείξει πολλές φορές στο παρελθόν ότι μπορεί να καταπιεί και να χωνέψει και τη μεγαλύτερη καινοτομία.  Να την ακυρώσει, να την ξευτελίσει και να τη στείλει στα αζήτητα. Γι’ αυτό επιβάλλεται η συνεχής ουσιαστική αξιολόγηση και λογοδοσία των πάντων. Δυστυχώς η μεταρρύθμιση αυτή είναι υπόθεση μόνο της παρούσας κυβέρνησης. Σύσσωμη η αντιπολίτευση είναι τελείως αλλού. Όλα αυτά τα βλέπει και βγάζει φλύκταινες. Η δύναμη της αβελτηρίας σ’ αυτήν τη χώρα και ειδικά στον τομέα της εκπαίδευσης είναι σημαντική. Είναι πολύ δύσκολο να αλλάξεις πράγματα που έχουν εγκατασταθεί στα σωθικά της κοινωνίας.  Ας αισιοδοξούμε συγκρατημένα.