Το airbnb και η κουτοπονηριά των ξενοδόχων

Μόλις ολοκληρώθηκε μια -επιτέλους- καλή σεζόν για τον ελληνικό τουρισμό, μετά την παγκόσμια περιπέτεια της πανδημίας, οι Έλληνες ξενοδόχοι αποφάσισαν να διεκδικήσουν όλη την αυξημένη πίτα της αγοράς (ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος της).

Έτσι αποφάσισαν να λύσουν τους λογαριασμούς τους με το airbnb, στέλνοντας επιστολή στην κυβέρνηση και πιέζοντας να υιοθετηθούν οι προτάσεις τους. Σε αυτήν, καταπιάνονται με όλα τα άλυτα θέματα της βραχυχρόνιας μίσθωσης που θεωρούν ότι τους αφορούν, μην μπορώντας να κρύψουν όμως τη συμφεροντολογική τους θεώρηση.

Ο Πρόεδρος του ΣΕΤΕ δηλώνει σε όλους τους τόνους «αναγνωρίζουμε το προϊόν, δεν είμαστε κατά του airbnb». Παραλείπει όμως να προσθέσει κάτι του στυλ «θα κάνουμε όμως το παν να το εξαλείψουμε, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό».

Σε ένα έχουν δίκιο οι ξενοδόχοι: Οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης έχουν δώσει την ευκαιρία σε μεγάλες εταιρείες, να εκμεταλλεύονται ολόκληρα κτήρια-άτυπα ξενοδοχεία με τις απαλλαγές του airbnb, χωρίς επομένως να έχουν την ίδια φορολογική μεταχείριση και τις ίδιες υποχρεώσεις με αυτούς. Αυτό το τοπίο του αθέμιτου ανταγωνισμού πρέπει πράγματι να ρυθμιστεί. Υπάρχουν όμως και πολλές εταιρείες που εξυπηρετούν μικρο-ιδιοκτήτες με αδυναμία διαχείρισης. Πώς θα ξεχωρίσει η ήρα από το στάρι;

Το airbnb βάλλεται από παντού για λάθος συνήθως λόγους. Ο πρώτος είναι ότι αποτελεί «ξενοδοχειακή μπίζνα» και συνεπώς δεν έχει θέση στα συγκροτήματα κατοικιών. Η θεώρηση αυτή όμως είναι εσφαλμένη, διότι ακριβώς αυτό είναι η διαμοιρασμένη οικονομία (shared economy): Να μπορεί ο μικροιδιοκτήτης ακινήτου να σε φιλοξενήσει, ακόμα και στο άδειο δωμάτιο του σπιτιού του, ώστε να έχει ένα επιπλέον εισόδημα. Η σχέση άλλωστε ονομάζεται μίσθωση και είναι εξαιρετικά δύσκολο νομικά να διαχωριστεί η βραχυπρόθεσμη από την μακροπρόθεσμη. Ποιο είναι το όριο, οι 6 μέρες ή οι 6 μήνες;

Ο δεύτερος είναι ότι το airbnb έχει αλλοιώσει την σύνθεση του πληθυσμού στα κέντρα των μεγάλων πόλεων σε όλον τον κόσμο. Πράγματι, σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παρατηρήθηκε αυτό το φαινόμενο και πάρθηκαν μέτρα (με την Κομισιόν πάντως να προειδοποιεί από το 2016 για τις αλόγιστες απαγορεύσεις). Στην Αθήνα, μόνο το Κουκάκι και το Ιστορικό κέντρο έχουν επηρεαστεί σε κάποιο βαθμό. Συνολικά στην Ελλάδα, άντε και μερικά ούτως ή άλλως υπερβολικού τουρισμού νησιά, όπως η Σαντορίνη, η Μύκονος και πόλεις όπως τα Χανιά. 

Στην περίπτωση του κέντρου της Αθήνας πάντως, όπου η εξαθλίωση και η ανικανότητα του Δήμου κυριαρχούν, η εξάπλωση των μονάδων φιλοξενίας, μόνο αναβάθμιση έχει φέρει, καθώς ανακαινίζονται και παραδίδονται περιποιημένα τα εγκαταλειμμένα κτήρια της πόλης (ακόμα και τα νεοκλασικά), έχει δημιουργηθεί μια εξαιρετικά ζωντανή αγορά και τα δεκάδες μαγαζιά που ξεφυτρώνουν, την κάνουν έναν ελκυστικό city break προορισμό. Μόνο το airbnb πολεμάει την υποβάθμιση τα τελευταία χρόνια.

Το κέντρο της Αθήνας λοιπόν δεν διώχνει τους κατοίκους του λόγω airbnb, αλλά λόγω αβελτηρίας της Πολιτείας να ρυθμίσει τα θέματα των σκουπιδιών, της πρόνοιας για τους αναξιοπαθούντες κάθε είδους (μετανάστες, αστέγους, ναρκομανείς), της ανυπαρξίας αξιοπρεπών σχολικών μονάδων, της αστυνόμευσης, της κοινής ησυχίας, του δακτυλίου κλπ. Είμαστε η μόνη ίσως πρωτεύουσα που προβλέπει είσοδο και έξοδο των κατοίκων από τον δακτύλιο, μόνον στο ωράριο των δημοσίων υπαλλήλων (7.00-8.00πμ και 15.00-17.00). Οι υπόλοιποι μπορούν να κάτσουν σπίτι τους…

Ο τρίτος λόγος για τον οποίον δαιμονοποιείται το airbnb είναι η αύξηση των ενοικίων. Η θεώρηση αυτή είναι κατά μεγάλο μέρος λανθασμένη, καθώς υπάρχουν πολύ σημαντικότεροι παράγοντες, όπως η πρόσκληση της χώρας μας σε (χιλιάδες) διεθνείς επενδυτές με το πρόγραμμα Golden Visa, η πλήρης ανυπαρξία νεόδμητων κατοικιών για πάνω από 10 χρόνια, λόγω κρίσης (τώρα ξαναπαίρνει μπρος ο κατασκευαστικός κλάδος) και η πληθωριστική ορμή, που θέλει να βγάλει τα σπασμένα μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και πανδημίας.

To hosting του airbnb είναι κάτι που θέλει κόπο και τρόπο - και παρότι προσφέρει υψηλές απολαβές, χρειάζεται και θυσίες, αφοσίωση και χρόνο. Αν η μακροχρόνια ενοικίαση στην Ελλάδα ήταν προστατευμένη από την ασυνέπεια, την υπερφορολόγηση (ανεξαρτήτως εξόδων και απωλειών εισοδήματος) και τα φέσια, οι περισσότεροι ιδιοκτήτες θα την προτιμούσαν, χωρίς μπελάδες στο κεφάλι τους. Ίσως η Πολιτεία πρέπει επιτέλους να εστιάσει νομοθετικά και σε αυτόν τον τομέα.

Διότι δεν μπορεί τα μόλις 12 χιλιάδες airbnb στην Αττική το 2019 (που αυξάνονται κατά μέσο όρο κατά μόλις 15% τον χρόνο, όπως παραδέχονται οι ξενοδόχοι), να προκάλεσαν τέτοια έλλειψη σπιτιών και αύξηση ενοικίων. Κι αν δεχθούμε οτι αυτό συμβαίνει στις προαναφερθείσες υπερτουριστικές περιοχές, σίγουρα δεν μπορεί να δικαιολογήσει την αλματώδη άνοδο π.χ. στην Αγία Παρασκευή ή σε άλλες γειτονιές. 

Ο τέταρτος λόγος είναι η ενόχληση που προκαλούν τα airbnb στις πολυκατοικίες. Κι εδώ υπάρχει μια παρανόηση, ως προς την έκταση του φαινομένου. Η κοινότητα του airbnb θέτει αυστηρούς όρους και η βαθμολόγηση των επισκεπτών δεν επιτρέπει πολλές παρεκκλίσεις από την κόσμια συμπεριφορά και τον σεβασμό στις ιδιοκτησίες των άλλων. Φυσικά υπάρχουν και ασυνείδητοι, απρόσωποι ιδιοκτήτες (συνήθως εταιρείες), που δίνουν τα κλειδιά με self check-in και αδιαφορούν για τη συνέχεια ή τα νοικιάζουν για πάρτι. Γιατί, όλοι οι κλάδοι (και οι ξενοδόχοι) δεν έχουν κακούς επαγγελματίες;

Εδώ υπάρχει πράγματι θέμα και επανέρχεται το ζήτημα της πλήρους χαλαρότητας που πέτυχαν οι δυνάμεις της καθυστέρησης στη χώρα, την περασμένη δεκαετία (και καλά, λόγω του ανυπόφορου ζυγού των μνημονίων). Μήπως πρέπει η διατάραξη κοινής ησυχίας να μην είναι ένα απλό πταίσμα; Μήπως πρέπει επιτέλους να ανταποκρίνεται στις καταγγελίες η αστυνομία; Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί στο νομικό μας πολιτισμό να τιμωρείται a priori μια ολόκληρη δραστηριότητα, γιατί κάποιοι αδιαφορούν για την αντιμετώπιση της όχλησης.

Με όλα αυτά στο οπλοστάσιο τους λοιπόν, οι ξενοδόχοι, προτείνουν να επιβαρύνεται το airbnb με αυξημένα κοινόχρηστα στην πολυκατοικία και δημοτικά τέλη. Εκτός από ότι τους πιάνει ο πόνος για το ταμείο των άλλων, τα αντικίνητρα αυτά δεν έχουν βάση. Ένα διαμέρισμα που φιλοξενεί έναν συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων, δεν επιβαρύνει περισσότερο το ασανσέρ, το ρεύμα στο κλιμακοστάσιο ή τα σκουπίδια, αν χρησιμοποιείται από ενοίκους βραχυπρόθεσμης ή μακροπρόθεσμης μίσθωσης. Εκτός αν πιστεύει κανείς ότι οι τουρίστες δεν έχουν άλλη δουλειά από το να ανοίγουν συσκευασίες ή να ανεβοκατεβαίνουν τους ορόφους για πλάκα.

Οι ξενοδόχοι επίσης προτείνουν διάφορα ανεφάρμοστα (που δεν μπορούν και να ελεγχθούν, ούτε θα τα δεχθούν ποτέ οι ανά τον κόσμο guests του airbnb), όπως το να παραδίδει ο ιδιοκτήτης αυστηρά και μόνον τα κλινοσκεπάσματα στην έναρξη της μίσθωσης - και μετά να μην προσφέρει απολύτως καμία υπηρεσία, αφήνοντας τον ενοικιαστή χωρίς αλλαγή σεντονιών, χαρτί υγείας ή καθαριότητα, ακόμα κι αν μείνει κάμποσες μέρες. Λες και όταν φιλοξενείς κάποιον στο σπίτι σου, τον αφήνεις να βρωμίσει καλά-καλά, αλλιώς του λες να πάει στο ξενοδοχείο.

Επίσης, προτείνουν τον (άδικο) περιορισμό των διανυκτερεύσεων ανά χρόνο, αλλά και των καταλυμάτων Airbnb ανά δήμο, με απόφαση των δημοτικών συμβουλίων και με βάση αξιόπιστες(;) μελέτες. Πώς όμως θα διαχωριστούν οι καλοί επαγγελματίες από αυτούς που δυσφημούν τη δραστηριότητα αυτή; Και με ποιο δικαίωμα θα αποκλείεται ο μελλοντικός ιδιοκτήτης, αν δεν υπάρχουν αρκετές «θέσεις»;

Το πιο εξωφρενικό όμως για τα ελληνικά δεδομένα, όπως λένε οι ιδιοκτήτες ακινήτων, είναι να αποφασίζει η πλειοψηφία των συνελεύσεων σε κάθε πολυκατοικία, για το αν θα επιτρέπουν ένα airbnb στο κτήριο. Η πρόταση βασίζεται στην αντίστοιχη πρόβλεψη σε άλλες δυτικές χώρες, που όμως έχουν άλλη κουλτούρα συνεννόησης, καλή σχέση των πολιτών με την επιχειρηματικότητα και αυξημένη κοινωνική συνείδηση, ειδικά για τον δημόσιο χώρο.

Στην Ελλάδα, όπου κυριαρχεί η νοοτροπία «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα», είναι αμφίβολο αν θα υπάρξει μία (τρόπος του λέγειν) συνέλευση πολυκατοικίας, στην οποία η πλειοψηφία θα αποδεχτεί τέτοια λειτουργία (εκτός αν έχουν οι περισσότεροι airbnb ή κάποιοι ζητούν εκβιαστικά οικονομικά ανταλλάγματα).

Πέρα από το ότι τέτοιοι περιορισμοί, αν δεν προβλέπονται στον κανονισμό της πολυκατοικίας ή από νόμο, προσβάλλουν (εκ των υστέρων) το δικαίωμα στη νομή της ιδιοκτησίας του καθενός, είναι αμφίβολο και αν μπορεί να καθοριστεί ποια μίσθωση εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση (θα απαγορεύεται και η υπενοικίαση;), όπως και να επιβληθεί από άλλους πόσοι, ποιοι και για πόσο θα καταλύσουν σε ένα διαμέρισμα, κάτι για το οποίο όλοι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν.

Επιπλέον, αν δοθούν τέτοιες εξουσίες σε συνελεύσεις πολυκατοικιών στην Ελλάδα, όπου είναι διάχυτος ο ρατσισμός, γιατί να μην ανοίξει η όρεξη σε υπέρμαχους «καθαρών πολυκατοικιών» να απαιτήσουν να φύγει και ό,τι άλλο «υποβαθμίζει» την πολυκατοικία κατά την άποψη τους, όπως πχ οι μετανάστες στο υπόγειο; Σε κάθε περίπτωση, ανοίγει μια ατραπός γεμάτη από προσφυγές και δικαστικές διαμάχες και πολλοί νομικοί εκφράζουν αμφιβολία αν μπορεί να σταθεί τέτοια διάταξη στα δικαστήρια (τα οποία έχουν εκδώσει άλλωστε μέχρι τώρα αντιφατικές αποφάσεις).

Οι εκπρόσωποι των ξενοδόχων τους εκθέτουν, γιατί έτσι, βάζοντας κουτοπόνηρα άλλους μπροστά να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, επιδιώκουν ουσιαστικά τον στραγγαλισμό του airbnb. Δυσκολεύοντας το υπέρμετρα για τον απλό μικρο-ιδιοκτήτη, θέλουν να καταργήσουν το δώρο της (σοσιαλδημοκρατικής) διάχυσης του πλούτου σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες, με τη χρήση της ελεύθερης αγοράς.

Επιπλέον, κλείνουν τα μάτια στο ότι το airbnb ανακούφισε πολλούς από το βάρος του ΕΝΦΙΑ, τόνωσε τον κλάδο των κατασκευών σε δύσκολες εποχές, τροφοδοτεί την τοπική αγορά (σε αντίθεση με τα all-inclusive ξενοδοχεία) και βοήθησε να ανοίξουν χιλιάδες  ιδιοκτησίες που ήταν κλειστές, λόγω ύφεσης. Οι ξενοδόχοι κραδαίνουν ως πολύ σημαντικό ότι το ταμείο του κράτους δεν είδε ουσιαστική αύξηση (κάτι που θα συμβεί αναπόφευκτα, με τη σωστή φορολόγηση). Λες και η μόνη συμβολή των airbnb στην εθνική οικονομία είναι τα φορολογικά έσοδα.

Επί της ουσίας, αν υιοθετηθούν οι προτάσεις τους, airbnb θα φτιάχνουν μόνο (μεγάλες και διεθνείς συνήθως) εταιρείες που θα νοικιάζουν ή θα αγοράζουν ολόκληρα κτήρια, για να μην έχουν μπελάδες με συνιδιοκτήτες και να έχουν μεγάλους τζίρους. Ακριβώς δηλαδή το ίδιο σχήμα με τα ξενοδοχεία. Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει. Οι λίγοι εναντίον των πολλών, σε προεκλογική χρονιά μάλιστα.

Από κοντά και ο Δήμαρχος Αθηναίων, που σπατάλησε, επί 3 χρόνια, πολλά εκατομμύρια, αλλά και την ομορφιά της Πανεπιστημίου, για να διατηρεί ένα γιαπί στο κέντρο της πόλης. Μιλάει για νεοκλασική Ντίσνεϊλαντ, στέλνει αναδρομικές χρεώσεις και είναι και αυτός υπέρμαχος του περιορισμού, αντί να σηκώσει μανίκια, να φτιάξει και να πλύνει πεζοδρόμια και κάδους.

Σε αυτή την προσπάθεια, έχουν και απρόσμενους συμμάχους, σε ένα ανίερο μέτωπο: Όσους θεωρούν την επιχειρηματικότητα, τη Silicon Valley, την περιουσία, την ιδιοκτησία και το κέρδος (και της εθνικής οικονομίας), κακά δαιμόνια. Αυτούς που δεν θέλουν τους τουρίστες, τα airbnb, το μετρό, την ανάπτυξη, γιατί είναι «φιλελέ». Αυτούς που ο συντηρητισμός και οι ιδεοληψίες τους, δεν τους αφήνουν να δουν ποια είναι η θέση της Ελλάδας και η οικονομία του 21ου αιώνα.

Το airbnb άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύουν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο και μαζί με τα φτηνά εισιτήρια, αύξησε σημαντικά τον παγκόσμιο τουριστικό τζίρο. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ταξιδιώτες δεν πρόκειται να επιστρέψουν στο ξενοδοχείο, παρά μόνο αν αναγκαστούν. Ακόμα κι οι περισσότεροι από αυτούς που διαμαρτύρονται, όταν ταξιδέψουν, airbnb θα διαλέξουν, γιατί είναι φθηνό, βολικό, πιο ζεστό και φιλόξενο. Απλώς δεν το θέλουν, υποκριτικά, στην αυλή τους. Πρέπει όλοι όμως να καταλάβουν ότι πέρα από τις επιμέρους ρυθμίσεις και βελτιώσεις που χρειάζονται, τα airbnb σε μια τουριστική χώρα είναι πηγή πλούτου, αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού.