Υπόθεση «Κιβωτός του Κόσμου»: Κοιτάζοντας το τέρας στον καθρέπτη

Όταν το 2003 η δημοσιογραφική ομάδα της «Boston Globe» βραβεύονταν με Πούλιτζερ για τις αποκαλύψεις περί της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από Καθολικούς ιερείς, όλοι προσποιήθηκαν πως έπεφταν από τα σύννεφα. Τελικά η υπόθεση έγινε σενάριο και το σενάριο ταινία.  Ήρθαν και τα Όσκαρ. Οι πάντες τότε αντιλήφθηκαν ή θα έπρεπε να αντιληφθούν πως με τα σημερινά ψηφιακά δεδομένα της πληροφόρησης η απόκρυψη ή ανοχή τέτοιων περιστατικών είναι μία χαμένη υπόθεση. Αργά  ή γρήγορα όλα θα έρθουν στην επιφάνεια.

Τελικά όπου υπάρχουν συντηρητικές και ερμητικά κλειστές δομές, πάσης φύσεως και προελεύσεως,  ευνοούνται οι ηθικές, οικονομικές και  κακουργηματικού επιπέδου παρεκκλίσεις, σεξουαλικού ή άλλου περιεχομένου. Ο τομέας της κοινωνικής πρόνοιας, από τη στιγμή που στη διαχείριση των δομών της εμπλέκονται οργανωτικά σχήματα με στεγανά, είτε είναι εκκλησιαστικού τύπου είτε αποτελούν παρελκόμενα πυρήνων πολιτικής εξουσίας, έχει να επιδείξει παγκοσμίως εφιαλτικές τερατογενέσεις.

Από τις δομές της «Μητέρας Τερέζας» στην Ινδία έως τις υπερδομές φιλοξενίας και εκπαίδευσης ανηλίκων και απροστάτευτων παιδιών της Καθολικής Εκκλησίας αλλά και τις δικές μας, ιδρυματικού τύπου μονάδες φιλοξενίας ανήλικων θυμάτων του εμφυλίου πολέμου και συναφών καταστάσεων, η ιστορία έχει να καταδείξει σωρεία περιστατικών εκμετάλλευσης του ανθρώπινου και ιδιαίτερα του παιδικού  πόνου. 

Συχνότερα δε η ιδιωτική πρωτοβουλία έκφρασης κοινωνικής ευαισθησίας και φιλανθρωπίας σχεδόν μονίμως «σκόνταφτε» στον αχόρταγο χαρακτήρα του αποτελεσματικότερου αρπακτικού στη Φύση. Μιλάμε για πυρήνες έκφρασης εξουσιομανίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης και άσκησης βίας, κακοποίησης και συστηματικού βιασμού των παιδικών σωμάτων και των ψυχών τους. Παράλληλα, κέντρα οικονομικής εκμετάλλευσης χορηγήσεων, δωρεών και κληρονομιών, οι ιδιωτικής πρωτοβουλίας ιδρυματικές δομές, εκκλησιαστικού ή απλά φιλανθρωπικού περιεχομένου, συχνότατα απεδείχθησαν άνδρα ακολασίας, βαρβαρότητας και διαστροφής. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και η εξήγηση ξεκάθαρη. Τα στεγανά εκκολάπτουν μυστικά. Τα μυστικά οικοδομούν ομαδικά συμφέροντα. Τα συμφέροντα πρέπει να είναι ασφαλή. Η ασφάλεια έχει ανάγκη από στεγανά. Τα στεγανά οδηγούν σε διαστροφή. Η διαστροφή στη βαρβαρότητα.

Η παγκόσμια κοινωνία, ιδιαίτερα η χριστιανική σε όλες  τις εκδοχές της, την οποία και γνωρίζουμε καλύτερα, αντιμετώπισε κατά καιρούς τις οργανωμένες ιδρυματικές μικροκοινωνίες με όλα τα χαρακτηριστικά της αρρώστιας που τις χαρακτήριζε. Ο μακαρίτης ο Ουμπέρτο Εκο επιχείρησε να αποκωδικοποιήσει αυτές τις κοινωνικές δομές και να εξηγήσει τους εσωτερικούς κανόνες λειτουργίας τους: οι μοναστικές κοινωνίες, οι κλειστές οργανώσεις πιστών, αργότερα οι ομάδες κρούσης των θρησκόληπτων βαρβάρων κυνηγών μαγισσών, οι παραεκκλησιαστικοί και οι παραστρατιωτικοί πυρήνες δράσης και διασφάλισης της ηθικής τάξης. Η ιστορία είναι πλήρης τέτοιων πρωτοβουλιών και παρεμβάσεων που σχεδόν στην πλειοψηφία τους κατέληγαν σε ωμότητες.

Πρόκειται για τη σκοτεινή πλευρά των κοινωνιών μας. Πρόκειται για εκφράσεις συντήρησης αρρωστημένων συνδρόμων άσκησης εξουσίας σε αδύναμους. Αλλά και για μηχανιστική αναπαραγωγή όσων αποκάλυψε η πένα του Μαρκήσιου Ντε Σαντ σε διάφορες εκδοχές. Οι μορφές δεν είναι οι ίδιες. Άλλο το σενάριο στην υπόθεση Μίχου και άλλο στην υπόθεση της Κιβωτού. Προφανώς διαφορετικό θα είναι και στην επόμενη υπόθεση, που αναμένεται με πολύ ενδιαφέρον.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες δύο υποθέσεις, μία στον Κολωνό και μία στην «Κιβωτό», αποκάλυπταν τα καλά κρυμμένα μυστικά μιας Ελλάδας που μοιάζει να υπνοβατεί.  

Οι αποκαλύψεις, λοιπόν, είναι εδώ. Εντυπωσιακές. Αποστομωτικές. Εντύπωση προκάλεσε ωστόσο το «ετοιμοπόλεμον» της Πολιτείας. Πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις… με ειδική τροπολογία στη Βουλή, βράδυ Παρασκευής μάλιστα, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας ακύρωσε δωρεά κτιρίου του ΕΦΚΑ στην Κιβωτό. Λίγα εικοσιτετράωρα μετά, Κυριακή προς Δευτέρα, ο υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε πως διεγράφη από τον προϋπολογισμό του 2023 η επιχορήγηση της Κιβωτού. Μία ημέρα αργότερα θα άλλαζε το Διοικητικό της Συμβούλιο μετά από εσπευσμένη συνεδρίαση των αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων στο Μαξίμου (Δευτέρα πρωί). Η Πολιτεία αντέδρασε σχεδόν με αυτοματισμό, ενώ η κοινωνία ένιωθε «βομβαρδισμένη» από τον καταιγισμό των αποκαλύψεων. Μέσα σε λίγες εβδομάδες δύο υποθέσεις, μία στον Κολωνό και μία στην «Κιβωτό», αποκάλυπταν τα καλά κρυμμένα μυστικά μιας Ελλάδας που μοιάζει να υπνοβατεί. Λίγο πιο ψηλά, στο εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων, στον Λυκαβηττό, φανατικοί θρησκόληπτοι αγνοούν επιδεικτικά τους νόμους της Πολιτείας και τις επιταγές της Ιεραρχίας. Και οι τρεις ιστορίες έχουν μία αόρατη κλωστή που τις ενώνει. Πίσω από τις υποθέσεις κρύβεται η Εκκλησία, σε διαφορετικό βαθμό για κάθε ζήτημα. Είναι, όμως, εκεί. Παρούσα, κυρίαρχη. Η Αρχιεπισκοπή αυτή τη φορά αντέδρασε σχεδόν άμεσα. Με επίσημη ανακοίνωση, ο κ. Ιερώνυμος έσπευσε να αποποιηθεί κάθε ευθύνης ως προς τα τεκταινόμενα στην «Κιβωτό». «Δεν είχαμε και δεν έχουμε καμία ευθύνη για τη λειτουργία της» δήλωσε η Αρχιεπισκοπή. Τον Πατέρα Αντώνιο είχε χειροτονήσει ο αποδημήσας Χριστόδουλος, για την ιστορία. Ιερουργούσε για λίγο στον Αϊ-Γιώργη στον Κολωνό. Για λίγο. Από τότε εξαφανίστηκε. Ίδρυσε την Κιβωτό, νέος ιερέας ακόμη και νιόπαντρος με την πρεσβυτέρα.

Πολλοί διερωτώνται ως προς τη χρονική στιγμή που δύο υπαρκτά και εξαιρετικά τραυματικά για τα κοινά ήθη σκάνδαλα έρχονται στην επιφάνεια. Αρκετοί προσπαθούν να συνδυάσουν την αποκάλυψη των κοινωνικών διαστάσεων των σκανδάλων με την πολιτική σκιά που αφήνει το Greek Water Gate. Χρειάζεται μεγάλη ικανότητα, συντονισμός και πειθαρχία για να επιτύχει κάποια κυβέρνηση μία τόσο θεαματική αλλαγή ατζέντας. Αυτά δεν συμβαίνουν εύκολα, όπως πολλοί νομίζουν, στην Ψωροκώσταινα. 

Η ελληνική κοινωνία, όπως συμβαίνει και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, υποφέρει από το σύνδρομο της πολιτικής ανεπάρκειας των πολιτικών δομών που την εκπροσωπούν

Απλά, οι αποκαλύψεις συνέπεσαν και υπερφόρτωσαν το σύστημα ψηφιακής αναπαραγωγής και ασύμμετρων απωλειών.

Οι αποκαλύψεις του Τάσου Τέλογλου και των συνεργατών του στο «Inside Story» αλλά και του Βασίλη Λαμπρόπουλου στο «Βήμα της Κυριακής» για τις υποκλοπές, καθώς και οι εκρηκτικές διαστάσεις της υπόθεσης «Κιβωτός του Κόσμου» λειτουργούν αναγκαστικά με αντιπαραθετικά κρουστικά κύματα. Το ένα τσουνάμι εξουδετερώνει το άλλο. Και ξανά από την αρχή. Η πολιτική διάσταση υποκλίνεται στην κοινωνική και τούμπαλιν.

Κάποιους μήνες πριν από τις εκλογές το σύστημα επιχειρεί να ανασυγκροτηθεί όχι στη βάση μιας κάποιας πολιτικής θεωρίας ή προγράμματος, αλλά ενός  λογιστικού σκεπτικού της… μικρότερης δυνατής απώλειας. Ποιος θα χρεωθεί τα λιγότερα, δηλαδή.

Αυτή η νοοτροπία της διαχείρισης της μικρότερης δυνατής απώλειας οδηγεί συχνά σε πολιτική καταστροφή ή και σε στιγμιαίους θριάμβους. Δεν οδηγεί ποτέ σε μία μακροπρόθεσμη ιδεολογική κυριαρχία που είναι, κατά κανόνα  (ή μήπως όχι;), το ζητούμενο.

Η ελληνική κοινωνία, όπως συμβαίνει και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, υποφέρει από το σύνδρομο της πολιτικής ανεπάρκειας των πολιτικών δομών που την εκπροσωπούν. Η σημερινή συγκυρία της πολυεπίπεδης κρίσης αξιών, είτε ως προς τη λειτουργία των θεσμών της Δημοκρατίας (υποκλοπές) είτε ως προς τη λειτουργία των μηχανισμών ελέγχου των κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων, είτε ως προς τον απροκάλυπτο βιασμό των ανθρώπινων αξιών και προτύπων, αυτή η συγκυρία λοιπόν μας έχει παγώσει. Ενδεχομένως να υποκρυπτόταν μέσα στο περιτύλιγμα σκότους κάποια δυναμική  υπέρβασης η οποία θα προίκιζε τον νεοέλληνα με μία νέα εμπλουτισμένη προοπτική.

Δεν φαίνεται να αισιοδοξεί κανείς ως προς αυτό. Αντίθετα. Η καθημερινή αναπαραγωγή των λεπτομερειών επί των αποκαλύψεων εμπλουτίζει μόνον την ήδη επιβαρυμένη νοσηρή ατμόσφαιρα. Δεν οδηγεί πουθενά η αναπαραγωγή του σκότους χωρίς προοπτική επιφώτισης της εξόδου κινδύνου, για να μιλήσουμε με όρους θρησκειολογίας. Μόνον που η θρησκειολογία, κυρίως αυτή, βρίσκεται στον πυρήνα του υπαιτίου και όχι στη χοάνη της διεξόδου.