Έρευνα για τις έμφυλες ανισότητες στο ελληνικό Πανεπιστήμιο

Έρευνα με στόχο να καταγραφούν οι αντιλήψεις φοιτητριών και φοιτητών όσον αφορά την ύπαρξη έμφυλων ανισοτήτων και διακρίσεων στους χώρους του ελληνικού Πανεπιστημίου διεξήγαγε η οργάνωση Lean in Network Greece (Athens) και η Πανελλήνια Ανεξάρτητη Κίνηση Σπουδαστών (ΠαΝΚΣ) κατά την περίοδο Νοεμβρίου 2021 - Μαρτίου 2022.

Η έρευνα, που διοργανώθηκε αφιλοκερδώς από την εταιρεία ερευνών TruΒerries, είναι ποσοτική και έγινε με τη μέθοδο της τυχαίας δειγματοληψίας. Οι ίδιοι οι φοιτητές/φοιτήτριες που συμμετείχαν εθελοντικά στην καμπάνια «Ήρθε η ώρα να ακουστείς!» ανέλαβαν να διανείμουν στους χώρους του Πανεπιστημίου το σχετικό ερωτηματολόγιο και να προσκαλέσουν τους συμφοιτητές/συμφοιτήτριες τους να το συμπληρώσουν.

Στην έρευνα πήραν μέρος φοιτήτριες/τες από το Ο.Π.Α, τη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, το Π.Α.Δ.Α. το ΕΚΠΑ, το Ε.Μ.Π. το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Πειραιά, το Χαροκόπειο.

Όπως επισημαίνει η Αρετή Γεωργιλή, συνεπικεφαλής του Lean In Network Greece «Στόχος μας ήταν να καταγράψουμε τις έμφυλες ανισότητες, όπως αυτές διαμορφώνονται από τη νεαρή ηλικία και να δούμε τι εμποδίζει τις νεαρές γυναίκες να κυνηγήσουν και να κατακτήσουν τους στόχους τους»

Οι τομείς οι οποίοι διερευνήθηκαν περιλαμβάνουν τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν σχολή οι φοιτήτριες/ες, την αποτύπωση των δυσκολιών και των εμποδίων που συναντούν στο πανεπιστήμιο, την παρενόχληση, τα στερεότυπα, τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που συναντούν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, καθώς και τις προσδοκίες και τις αντιλήψεις για το επαγγελματικό μέλλον που θα ήθελαν ή/και πιστεύουν ότι μπορούν να έχουν.

Διαπιστώνω ότι τα ευρήματα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για το ευρύ κοινό, όσο και για ερευνητές που ίσως θελήσουν στο μέλλον να διευρύνουν το ερωτηματολόγιο ή, ακόμα καλύτερα, να εμβαθύνουν σε κάποια ζητήματα, συλλέγοντας πληροφορίες μέσω μιας στοχευμένης, ποιοτικής ανάλυσης.

Παραθέτω τα βασικά συμπεράσματα:

• Εμπόδια που συνδέονται με την έμφυλη ανισότητα αναγνωρίζονται σε σημαντικά επίπεδα από τις φοιτήτριες που ερωτήθηκαν, αναδεικνύοντας το γεγονός ότι η έμφυλη ανισότητα είναι για αυτές αναμενόμενη συνθήκη, την οποία καλούνται να διαχειριστούν.
• Σχόλια για την εμφάνιση και άλλες στεροτυπικές αναφορές παρατηρούνται και στα δύο φύλα, αλλά η κριτική για τη συμβατότητα εμφάνισης-σχολής είναι πιο πιθανή στις γυναίκες. Για παράδειγμα στην Ιατρική Σχολή: «Αποκαλούν άντρες συμφοιτητές μου «γιατρέ» ενώ εμένα «κοπελιά», «αδερφή».»
• Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για την ευκολία ανεύρεσης μιας θέσης εργασίας που θα τους ικανοποιεί. Ήδη από την περίοδο των σπουδών τους βιώνουν και παρατηρούν την έμφυλη ανισότητα σε μικρότερο βαθμό από τις γυναίκες. Αντίθετα, οι γυναίκες αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες που προκαλεί η έμφυλη ανισότητα στο πλαίσιο του Πανεπιστημίου, αλλά φαίνεται ότι αυτό δε μειώνει την αποφασιστικότητά τους για σπουδές και καριέρα στο μέλλον.
• Εντούτοις, παρά την αποφασιστικότητά τους για σπουδές και καριέρα, οι γυναίκες έχουν στο σύνολο χαμηλότερη βεβαιότητα για την ευκολία ανεύρεσης της επιθυμητής θέσης εργασίας, με 1 στις 5 να θεωρούν καθόλου ή λίγο πιθανό να συμβεί.

Την εποχή που τα κοινωνικά κινήματα metoo (ενάντια στην σεξουαλική βία, τη σεξουαλική παρενόχληση, την κουλτούρα του βιασμού), και body positivity (υπέρ της αποδοχής όλων των σωμάτων άσχετα από φύλο, χρώμα, σχήμα, μέγεθος, φυσικές ικανότητες) «σαρώνουν» στα κοινωνικά δίκτυα είναι μάλλον αναμενόμενο οι νεαρές φοιτήτριες να είναι πιο συνειδητοποιημένες για τυχόν δυσκολίες και εμπόδια που συνδέονται με την έμφυλη ανισότητα.

Όπως φαίνεται από τα ευρήματα, οι φοιτήτριες που συμμετείχαν δεν εκλαμβάνουν τα σεξιστικά σχόλια ως μια προσωπική επίθεση μόνο, καθώς αντιλαμβάνονται ότι αυτού του είδους οι προσβλητικές, καταπιεστικές συμπεριφορές κάθε άλλο παρά σπάνιες είναι, εφόσον, δυστυχώς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας μας.

Οι συμμετέχουσες δηλώνουν έτοιμες να διαχειριστούν το σοβαρό θέμα των έμφυλων διακρίσεων, ωστόσο θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε με ποιους τρόπους σκέφτονται να αντιμετωπίσουν ή έχουν ήδη αναγκαστεί να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένα περιστατικά.

Δυστυχώς, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το γυναικείο σώμα εξακολουθεί να θεωρείται εύκολος στόχος και μόνιμο αντικείμενο σχολιασμού για άντρες αλλά και γυναίκες που έχουν εσωτερικεύσει την άποψη ότι η εμφάνιση μιας γυναίκας αποτελεί τον καθρέφτη της ευφυίας, του ήθους, της αξίας της. Στο ερώτημα: «Μπορείτε να αναφέρετε κάποια από τα σχόλια που δεχτήκατε για την εμφάνισή σας, και σας ήταν δυσάρεστα;» μερικές από τις απαντήσεις είναι οι εξής:

«Γιατί έβαψα το μαλλί μου, γιατί έχω piercing στη γλώσσα, πώς θα γίνω επαγγελματίας με τέτοια piercings και βαμμένο μαλλί», «Δεν είσαι και καμία γκομενάρα», «Είσαι  χοντρή»

Και τα νεαρά αγόρια όμως, όπως φαίνεται από τις μαρτυρίες τους, δεν μένουν αλώβητα από σεξιστικά σχόλια για την εμφάνισή τους -τον σωματότυπο, την σεξουαλικότητά, τις ενδυματολογικές επιλογές-  καθώς τα μη ρεαλιστικά πρότυπα της Βιομηχανίας της Μόδας και της Ομορφιάς στοχεύουν τις τελευταίες δεκαετίες και τους άντρες. Διαβάστε τις απαντήσεις που ακολουθούν:

«Ότι μοιάζω με γκόμενα επειδή είχα κάτω το μαλλί» «Επειδή είχα βαμμένα μαλλιά και είμαι άντρας, υπέθεσαν πως ήμουν ομοφυλόφιλος» «Είσαι χοντρός»

Είναι σαφές ότι τόσο οι νεαρές γυναίκες όσο και οι νεαροί άντρες είναι θύματα των στερεοτύπων φύλου που τους παγιδεύουν σε ρόλους και συμπεριφορές που δεν τους εκφράζουν.

Το πιο ανησυχητικό ωστόσο από τα ευρήματα είναι ότι  1 στις 5 φοιτήτριες που ερωτήθηκαν θεωρεί λίγο ή καθόλου πιθανό να βρει εργασία που θα την ικανοποιεί.  

Φαίνεται πως η γενική απογοήτευση λόγω των σεξιστικών συμπεριφορών και των εμποδίων που αντιμετωπίζουν, οι απόψεις για το τι είναι ή δεν είναι ικανή να επιτύχει μια γυναίκα, η αγωνία για το πώς θα συνδυαστεί στο μέλλον η καριέρα με τη δημιουργία οικογένειας, στερούν από τις νεαρές την αυτοπεποίθηση που χαρακτηρίζει τους περισσότερους άντρες συνομήλικούς τους.

Πρωτοβουλίες όπως αυτή της παρούσας έρευνας αποτελούν το πρώτο βήμα για την ενεργοποίηση των διαδικασιών που θα ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες, αλλά και θα ασκήσουν πίεση στην Πολιτεία ώστε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση των έμφυλων ανισοτήτων στην καθημερινότητά μας.