Ολικά τριαλογονομεθάνια: Πόσο ασφαλές είναι το νερό;

Η αφορμή για το άρθρο ήρθε μετά από μια διαδικασία ρουτίνας, όπου ο διαχειριστής του δικτύου ύδρευσης (στην προκειμένη περίπτωση η ΕΥΔΑΠ) διέκοψε προσωρινά την υδροδότηση μιας ευρείας περιοχής για την αποκατάσταση κάποιας βλάβης. Αυτό που συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι, αφού ταυτοποιηθεί το πρόβλημα, κλείνει η γενική στρόφιγγα του επί μέρους δικτύου, απομονώνονται δύο άκρες του αγωγού και αντικαθίσταται το κατεστραμμένο ή προβληματικό κομμάτι, όπως ακριβώς γίνεται στην αγγειοχειρουργική.

Στη συνέχεια, με την επάνοδο του νερού, παρατήρησα ότι στο πρώτο διάστημα έρεε κοκκινόχρωμο, πράγμα που με οδήγησε στο βέβαιο συμπέρασμα ότι κατά τη διάρκεια της επισκευής (βάλε-βγάλε, άνοιξε-κλείσε), εισέρρευσε ποσότητα λάσπης η οποία και έφτασε στη βρύση μας. Μικρό το κακό θα μου πείτε. Όχι και τόσο θα απαντούσα, διότι δεν το ξέρουμε. Γι' αυτό και η σχετική υπηρεσία οφείλει να κάνει τους απαραίτητους ελέγχους και μόνον όταν το νερό είναι απολύτως ασφαλές να το παραδώσει στην κατανάλωση.

Προσπάθησα να βρω μια άκρη τηλεφωνώντας στο τμήμα βλαβών, χωρίς όμως επιτυχία γιατί ο υπάλληλος της βάρδιας ήταν τελείως ακατάρτιστος. Όταν τον ρώτησα εντέλει αν έχει κάτι υπ' όψιν του για την καταλληλότητα του νερού, μου απάντησε αόριστα ότι «φαντάζεται πως τα χημικά συνεργεία θα το φροντίζουν». Και πως εγώ θα το ξέρω, αντιρώτησα. Πάρτε τηλέφωνο το χημείο μου απάντησε. Αυτό σίγουρα θα ήταν μια μέθοδος, αρκεί να είχα τον χρόνο και τη διάθεση να φτάσω μέχρι την άκρη. Συνθήκη η οποία δεν συνέτρεχε.

Σημειώσατε αγαπητοί αναγνώστες, για την ιστορία, δύο βασικά στοιχεία. Πρώτον ότι διαρροές από το εξωτερικό περιβάλλον προς το εσωτερικό των δικτύων δεν γίνονται μόνο κατά τη διάρκεια βλαβών, αλλά και κατά την κανονική λειτουργία, λόγω π.χ. διάβρωσης ενός τμήματος, οπότε σε κατάσταση χαμηλής πίεσης και μικρής ή μηδενικής ροής, ξένες προς το πόσιμο νερό ουσίες μπορεί να εισρεύσουν προς αυτό. Στην Κύθνο για παράδειγμα, όπως και στα περισσότερα νησιά, το νερό είναι ακατάλληλο εξαιτίας των αλάτων, αλλά και λόγω των φθορών του δικτύου στο μεγαλύτερο μέρος του. 

Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι στην Αττική και αλλού, γίνονται προφανώς έλεγχοι αλλά τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται αφορούν γενικούς μέσους όρους από τα σημεία δειγματοληψίας - ετήσιας συνήθως περιόδου αναφοράς. Επομένως, το αν υπήρξε ή όχι πρόβλημα στην συγκεκριμένη περιοχή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν θα το μάθουμε ποτέ. Η ακρίβεια εξαφανίζεται με την αραίωση των τιμών στον χώρο και στον χρόνο. Κοιτάζοντας όμως για τις ανάγκες του άρθρου τα επί μέρους στοιχεία, μου έκανε εντύπωση ότι για ορισμένους ρύπους, όπως είναι οι οργανοχλωριωμένες ενώσεις (χλωροφόρμιο, τριχλωρομεθάνιο κ.α.) δεν υπήρχαν «παραμετρικές τιμές» εκ της νομοθεσίας. Αυτό σημαίνει ότι τα μετράμε μεν, αλλά δεν μπορούμε να το συγκρίνουμε. Δεν έχουμε τα όρια, όπως έχουμε στις αναλύσεις αίματος.

Ειδικά για τις οργανοχλωριωμένες ενώσεις, αυτές προκύπτουν από τη συνένωση οργανικών ουσιών που υπάρχουν στο νερό, με ενώσεις κυρίως του χλωρίου. Πολλές απ’ αυτές έχουν κατηγορηθεί για την πρόκληση νόσων και βλαβών σε όργανα, όπως είναι το συκώτι και τα νεφρά. Βέβαια, όπως και σε πολλά άλλα, η επιστήμη δεν έχει καταλήξει. Τα δεδομένα αφορούν κυρίως πειράματα σε πειραματόζωα. Το χλώριο, από την άλλη μεριά, είναι η κυριότερη μέθοδος απολύμανσης για προστασία από παθογόνα βακτήρια και ιούς. Υπάρχουν κι άλλες τεχνικές, όπως η χρήση όζοντος, αλλά είναι πιο δαπανηρές. Η νομοθεσία, όπως διαπιστώσαμε προηγουμένως για τα όρια, είναι αμήχανη. Η σχετική Υπουργική Απόφαση του 2001 στο επίμαχο άρθρο Χημικές παράμετροι, Ολικά τριαλογονοµεθάνια, αναφέρει: «Εάν είναι δυνατόν δυνατόν, οι αρµόδιες αρµόδιες αρχές να επιδιώκουν χαµηλότερη ποσότητα χλωρίου (sic) χωρίς να θίγεται η απολύµανση».

Θυμάμαι ότι το θέμα με το χλώριο ήταν συχνά-πυκνά πρωτοσέλιδο κατά τη διάρκεια της ηρωικής δεκαετίας του 1980. Όπως άλλωστε συνέβαινε και με την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη διατροφή, τα πυρηνικά... Σ’ αυτό συνετέλεσε και η σημαντική τότε άνοδος του περιβαλλοντικού κινήματος (και αντιστρόφως). Η μείωση του ενδιαφέροντος ήρθε μαζί με την φθορά των ιδεών, του ριζοσπαστικού σοσιαλισμού και της οικολογίας συμπεριλαμβανομένων. Η ομαλοποίηση (normalization) ήρθε μαζί με την απάθεια και τις συνακόλουθες εκπτώσεις. Έμειναν μόνο κάποιες ατάκες, όπως η περίφημη εκείνη αείμνηστου πολιτικού στα μέσα της δεκαετίας το 1970: «φέρτε μου (για το νέφος) έναν τουλάχιστον νεκρό»!

Σχετικά με τη χημεία του νερού, κάτι πλήρες, απλό και χρήσιμο εδώ