Ελλαδα

Η ιστορία του ναού του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη

Το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO που κοσμεί τη Θεσσαλονίκη από τον 5ο αιώνα

anna-kerosi.jpg
Άννα Κερώση
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Η ιστορία του ναού του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Ναός Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη: Ένας ναός γεμάτος ιστορία και περιπέτειες

Πρόκειται για ένα κτίσμα που σε καμία περίπτωση δεν περνάει απαρατήρητο στους αιώνες. H βασιλική, οι τοιχογραφίες, η Κρύπτη είναι μερικά από τα στοιχεία που καταστούν το ναό άξιο εκπρόσωπο της βυζαντινής εποχής, με αποτέλεσμα τo 1988 να ενταχθεί στον κατάλογο της UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Όπως τα περισσότερα αριστουργήματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής έτσι και ο Άγιος Δημήτριος, δοκιμάστηκε από περιπέτειες… Η ιστορία του ξεκινά το 412/413 μ.Χ., όταν ο έπαρχος Λεόντιος αποφάσισε να γκρεμίσει το «Στάδιο» όπου τελούνταν μονομαχικοί αγώνες και ανήγειρε μια μνημειώδη επιβλητική εκκλησία σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Το ρωμαϊκό λουτρό που βρίσκονταν δίπλα στο «Στάδιο», εκεί που σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Δημήτριος φυλακίστηκε και τελικά πέθανε μετά από φριχτά βασανιστήρια - μετατράπηκε σε κρύπτη. Ένα θαυμάσιο σύμπλεγμα στοών και διαδρόμων, οι οποίοι υποβαστάζονται από ισχυρούς στύλους κάτω από το Ιερό Βήμα.

Δύο αιώνες αργότερα, λίγο πριν το 630 μ.Χ., ξέσπασε πυρκαγιά προκαλώντας τεράστιες ζημιές που χάριν στη συνδρομή του Επάρχου Λέοντα και του Επισκόπου της Θεσσαλονίκης, θα αποκατασταθούν σχεδόν αμέσως και μάλιστα με προσθήκη δύο επιπλέον κλιτών, κάνοντας τη βασιλική πεντάκλιτη με κάθετο κλίτος και διπλές κιονοστοιχίες. Ο ναός θα λεηλατηθεί από τους Σαρακηνούς (904) και αργότερα από τους Νορμανδούς (1118). Από το 1493 έως την απελευθέρωση της πόλης το 1912, ο ναός μετατρέπεται σε τζαμί (Κασιμιέ Τζαμί). Αξίζει να σημειωθεί ότι, κατά την Τουρκοκρατία οι χριστιανοί πλήρωναν τους τούρκους προκειμένου να μεταβούν στο παρεκκλήσιο του τάφου του Αγίου για να προσκυνήσουν. Το 1917 ο ναός θα υποστεί μεγάλες ζημιές από πυρκαγιά και οι εργασίες αποκατάστασης παρά το γεγονός ότι κατάφεραν – ευτυχώς- να διατηρήσουν ό,τι απέμεινε από το τέμπλο του αρχικού ναού και τα ψηφιδωτά σύνολα, θα ολοκληρωθούν λόγω των Παγκόσμιων Πολέμων, τριάντα ένα χρόνια μετά (!), συγκεκριμένα, το 1948 στις 26 Οκτωβρίου όπου και θα τελεσθούν τα σχετικά εγκαίνια.

Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα

Από την αρχή της κατασκευής του ο Άγιος Δημήτριος φέρει στην αγκαλιά του θαυμάσια έργα τέχνης. Σε όλα σχεδόν εικονίζεται ο Άγιος περιτριγυρισμένος από άλλες φιγούρες. Ψηφιδωτά και τοιχογραφίες -χρονολογούνται κάποια ήδη από τον 5ο αιώνα- αποκαλύπτοντας το ύψιστο αίσθημα της βυζαντινής τέχνης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, νοτιοανατολικά του μεγαλοπρεπούς ναού, χτίστηκε το 13ο αιώνα και το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου, το οποίο και αποτελεί δείγμα της αναγεννήσεως της εποχής των Παλαιολόγων.

Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Επειδή ο ναός χωρίζεται σε πέντε κλίτη από τέσσερις κιονοστοιχίες, οι κεντρικές εξ αυτών είναι παράλληλες. Αποτελούνται από μαρμάρινους κίονες και πεσσούς με τα περισσότερα κιονόκρανα να είναι «θεοδοσιανά» - κορινθιακά, διακοσμημένα με φύλλα και κεφαλές κριών, ενώ το χαρακτηριστικό των κιόνων στο ύψος του Ιερού Βήματος είναι από αιγυπτιακό πορφυρίτη, προκονησιακό μάρμαρο και θεσσαλικό ή ατράκιο λίθο.

Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Ναός Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη: Η Κρύπτη και το μαρμάρινο Κιβώριο

Ανατολικά του μεγάλου ρωμαϊκού λουτρού, κάτω από το εγκάρσιο κλίτος βρίσκεται η Κρύπτη, η είσοδος της οποίας οδηγεί, σύμφωνα με την παράδοση, στο χώρο που μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος.

Η Κρύπτη και το μαρμάρινο Κιβώριο  Ανατολικά του μεγάλου ρωμαϊκού λουτρού, κάτω από το εγκάρσιο κλίτος βρίσκεται η Κρύπτη, η είσοδος της οποίας οδηγεί, σύμφωνα με την παράδοση, στο χώρο που μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος.
©Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Στο κέντρο της Κρύπτης βρίσκεται το μαρμάρινο Κιβώριο όπου έρρεε το αγίασμα. Κατά το 10ο αιώνα, η κρήνη συνδέεται και με το μύρο που συνέλεγαν οι πιστοί, γι’ αυτό και στο χώρο εκτίθενται διάφορα αγγεία, πήλινα, γυάλινα ή και μεταλλικά – ενώ σε κάποια σημεία της κρύπτης υπάρχουν -αν και υπολείμματα- θαυμαστές τοιχογραφίες, επιγραφές και γλυπτά, που προέρχονται κυρίως από το ναό του 5ου αιώνα.

Ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αρχιτεκτονήματα
© Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα κτίσμα που μαρτυρά το πνεύμα και την ιστορία των αιώνων, ενώ δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Θεσσαλονικείς βλέπουν στο πρόσωπο του Αγίου Δημητρίου τον προστάτη τους, καθώς η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1912 συνέπεσε με την ημέρα της γιορτής του.

Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Πολιούχου Θεσσαλονίκης
Αγίου Δημητρίου 83, Θεσσαλονίκη, 2310 270 008

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.