Η βιώσιμη νησιωτικότητα και τα Υδροπλάνα

Τα Υδροπλάνα είναι μικρά αεροπλάνα στον αέρα και σε κάθε ακόμη μικρό αεροδρόμιο και ταχύπλοα σκάφη στο νερό. Μεταφέρουν μέχρι 20 άτομα. Μπορούν να απογειωθούν και να προσγειωθούν όπου υπάρχει αεροδρόμιο, θάλασσα ή λίμνη και διασυνδέουν περιοχές με την ταχύτητα ενός αεροσκάφους. Περιοχές που σήμερα είναι απομακρυσμένες και ασύνδετες.

Σε μια χώρα σαν τη δική μας, όπου η έντονη γεωπολιτική ιδιομορφία της νησιωτικότητας, διαδραματίζει έναν πολύ καίριο ρόλο για την βιώσιμη ανάπτυξη, την εθνική άμυνα, τον τουρισμό, την εθνική συνοχή, εύλογα αναρωτιέται κανείς αν το πολιτικό σύστημα κατάφερε να σχεδιάσει μέχρι σήμερα μία αποτελεσματική, βιώσιμη και αειφόρα νησιωτική πολιτική.

Τα προβλήματα των νησιών είναι πολλά. Από πρωτογενή, όπως η έλλειψη βασικών δημοσίων υποδομών, έως μεταμοντέρνα, όπως ο υπερτουρισμός και ο κορεσμός της φέρουσας ικανότητας. Αν όμως θα έπρεπε να ξεχωρίσει κάνεις ένα βασικό δομικό πρόβλημα που επηρεάζει πρωτίστως την δημιουργία παράγωγων προβληματικών καταστάσεων, αυτό είναι η έλλειψη κινητικότητας και διασύνδεσης τόσο των νησιών μεταξύ τους, όσο και με την ηπειρωτική χώρα. Οι αεροπορικές συνδέσεις περιορίζονται όπου υπάρχουν αεροδρόμια και οι ακτοπλοϊκές όπου και όταν υπάρχει η σχετική αυξημένη ζήτηση. Οι κυβερνήσεις διαχρονικά, πέραν της επιδότησης κάποιων άγονων γραμμών, δεν έχουν διαμορφώσει ένα στρατηγικό σχέδιο που να τονώνει την κινητικότητα, να άρει οριστικά τους αποκλεισμούς, να προσφέρει εναλλακτικές δυνατότητες μετακίνησης. Τα Υδροπλάνα είναι ένας εναλλακτικός τρόπος μετακίνησης που συνάδει απόλυτα με την γεωμορφολογία της χώρας, προσφέρει ευελιξία, δίνει κίνητρα στην τουριστική κινητικότητα, λειτουργεί ως προστασία σε έκτακτες περιπτώσεις, δημιουργεί νέες γραμμές εξυπηρέτησης, πυκνώνει το θαλάσσιο δίκτυο διασύνδεσης, εξυπηρετεί σχεδιασμένες ομαδικές μετακινήσεις όχι μόνο όπου υπάρχουν λιμάνια αλλά και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές κατόπιν της σχετικής αδειοδότησης. Θα λέγαμε πως τα Υδροπλάνα των 15 θέσεων είναι κάτι μεταξύ ΤΑΧΙ και mini bus με όρους χερσαίων μεταφορών. Ωστόσο είναι τόσο μεγάλη η δραστικότητα και συμπληρωματικότητα ως μέσο δημόσιας μεταφοράς, που είναι δυνατόν να αποτελέσει τη θρυαλλίδα για την αναζωογόνηση της νησιωτικότητας της χώρας καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Την περίοδο 2002- 2004 ως Διοικητής της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) είχα την ευκαιρία να υποδεχτώ τους πρώτους ξένους επενδυτές που, διαβλέποντας την ευκαιρία της χώρας, θέλησαν να επενδύσουν στο Ιόνιο και στο Αιγαίο, μεταφέροντας την τεχνογνωσία του Καναδά, που διαθέτει μεγάλη παράδοση στα Υδροπλάνα. Πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια από τότε και δυστυχώς το θέμα παραμένει σε εκκρεμότητα, παρά την επίσπευση που επέφερε η σημερινή κυβέρνηση. Ωστόσο πρέπει να γίνει μία αξιολόγηση των κυβερνητικών προσπαθειών διαχρονικά. Η κυβέρνηση Καραμανλή μετά το 2004 δημιούργησε το πρώτο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο όμως ήταν βαρύ, γραφειοκρατικά υπερφορτωμένο και ουσιαστικά αποτελούσε αντικίνητρο για κάθε επένδυση. Ωστόσο κάποιες πρώτες πτήσεις Υδροπλάνων κατάφεραν να γίνουν την περίοδο 2008 - 2009 στο Ιόνιο, χωρίς όμως συνέχεια. Η δεκαετία της κρίσης κράτησε σε πολύ χαμηλές προσδοκίες το project. Μόνο κάποιες νομοτεχνικές βελτιώσεις χωρίς όμως να αντικρίζεται από αντίστοιχο επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Η σημερινή κυβέρνηση όμως και το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών από το 2019 εντάσσει σε προτεραιότητα το θέμα. Με τον βελτιωμένο νόμο που έφερε το 2020 και τις άμεσες βελτιώσεις και απλοποιήσεις των διαδικασιών το 2021, φαίνεται πως για πρώτη φορά δίνει έμφαση αλλά και πραγματική λειτουργικότητα για να προχωρήσουν οι επενδύσεις σε αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο και νευραλγικό κλάδο για την εθνική οικονομία και την αναβάθμιση της συγκοινωνιακής συνδεσιμότητας της χώρας. Οι επενδυτές έχουν αναζωογονήσει το ενδιαφέρον τους και θα ήταν θέμα χρόνου να ξεκινήσουν πτήσεις υδροπλάνων σε όλη την Ελλάδα. Ας φανταστούμε τα νησιά του Ιονίου Πελάγους να συνδέονται θαλάσσια και αεροπορικώς με την Πάτρα και τα Γιάννενα, η Θεσσαλονίκη να έχει χρονικό διαχωρισμό λίγων λεπτών με την Χαλκιδική, το Άγιο Όρος και τις Σποράδες, οι εσωτερικές διασυνδέσεις των Κυκλάδων και των Δωδεκανησίων να είναι εφικτές σε κάθε συνδυασμό μεταξύ νησιών, και Κρήτη και Πελοπόννησος να έχουν δυνατότητες εσωτερικών μετακινήσεων αλλά και σύνδεση με αλλά νησιά.

Το θεσμικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί είναι πλέον ικανό να απελευθερώσει τις δυνάμεις της διεθνούς αγοράς. Ωστόσο χρειάζεται μία διόρθωση ακόμη που να νομιμοποιεί το δημόσιο (κεντρική κυβέρνηση και αυτοδιοίκηση) να εκδίδει τις σχετικές άδειες υδατοδρομίων και στη συνέχεια να τις παρέχει στις ιδιωτικές εταιρείες. Έτσι θα εξοικονομηθεί χρόνος από την υπερφιλελεύθερη σήμερα πρόβλεψη να μπορεί και ο ιδιώτης να σπεύδει σε δέσμευση περιοχών, χωρίς να ελέγχεται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του. Το διακύβευμα των επενδύσεων, των θέσεων εργασίας, της αναβάθμισης δυσπρόσιτων περιοχών που μπορεί να γίνουν δικαιολογούν και τη δημιουργία μίας πιο μοντέρνας και ανεξάρτητης διοικητικής δομής είτε στο Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών είτε διυπουργικά.

Η ιδέα των Υδροπλάνων αναπτύχθηκε στον δυτικό κόσμο, αξιοποιώντας κυρίως το απόθεμα και την πυκνότητα των λιμνών σε περιοχές όπως η Αμερική, ο Καναδάς και η Ευρώπη. Για την Ελλάδα του Αιγαίου και του Ιονίου όμως αποτελεί μία σπουδαία συμπληρωματική συγκοινωνία, η οποία την ίδια στιγμή ενισχύει την νησιωτική συνδεσιμότητα, την τουριστική κινητικότητα, την χωροταξική και πολεοδομική συνοχή, και άρα την βιώσιμη εθνική κινητικότητα και την άρση των αποκλεισμών. Το έργο, πέραν των άλλων, είναι κλιματικά και περιβαλλοντικά συμβατό με τους εθνικούς στόχους, τονώνει και συμπληρώνει εκεί που σήμερα υπάρχει πρόβλημα. Σε μία εποχή που η ρητορική της Τουρκίας ερίζει προκλητικά ακριβώς στο θέμα των νησιών, ας φανταστούμε έστω και ένα υδροπλάνο εβδομαδιαίως να προσγειώνεται στο Καστελόριζο από την Ρόδο ή την Κρήτη. Φανταστείτε τα μικρά νησιά να συνδέονται μεταξύ τους αεροπορικά έστω και χωρίς αεροδρόμιο. Πόση συμβολική αλλά και πραγματική αξία έχει αυτό άραγε; Είναι εθνικό στοίχημα το καλοκαίρι του 2023 να πετάνε υδροπλάνα στη χώρα.