Χρίστο Βράχα, πώς αποφάσισες να διδάσκεις παραδοσιακή ξυλογλυπτική σε τουρίστες στα Φιλιατρά;

Ήταν πριν από μερικές ημέρες, εντελώς τυχαία, όταν ανακάλυψα το project του Χρίστου Βράχα στα Φιλιατρά της Μεσσηνίας σε μια σελίδα με διάφορες τουριστικές παροχές και υπηρεσίες προς τους επισκέπτες της χώρα μας. Στην περιγραφή του κόνσεπτ επισήμαινε «Γεννήθηκα στην Αθήνα, αλλά όσο θυμάμαι πάντα ήθελα να είμαι όσο το δυνατόν πιο κοντά στη φύση, όπου η ομορφιά του ξύλου και η ηρεμία κυριαρχούν σε αφθονία. Από το δέκατο έτος μου και μετά η ξυλογλυπτική είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Ως ψυχολόγος ο ίδιος μπορώ να βεβαιώσω ολόψυχα ότι πράγματι η τέχνη είναι μια ανακουφιστική και αναζωογονητική διέξοδος. Και η ξυλογλυπτική ένα από τα μονοπάτια για να δημιουργήσεις μεγάλη τέχνη!». Διαβάζοντας στην συνέχεια, ο Χρίστος εξηγεί στους ενδιαφερόμενους τον τρόπο που τους παρέχει μια ολοκληρωμένη βιωματική εμπειρία, στην καρδιά ενός όμορφου κτήματος με ελαιόδεντρα, βερικοκιές και οικόσιτα ζώα. Όπως μου εξηγεί, ξεκίνησε στα 10 του να μαθαίνει την τέχνη από τον πατέρα του, έμπειρο ξυλογλύπτη, προκειμένου να βγάζει το χαρτζιλίκι του χωρίς να φαντάζεται πως μερικές δεκαετίες μετά θα στόχευε στο να διατηρήσει την παράδοση και να την μεταδώσει σε μικρούς και μεγάλους.

«Ο πατέρας μου που ήταν επαγγελματίας ξυλογλύπτης είχε την νοοτροπία που έλεγε πως όταν έχουμε διακοπές από το σχολείο το παιδί πρέπει να δουλεύει για να ψήνεται στην ζωή. Έτσι με έπαιρνε μαζί του στο μαγαζί και τον παρακολουθούσα σε πρώτη φάση που σκάλιζε. Άρχισα σιγά-σιγά με ένα κομματάκι ξύλο και απλά σχέδια ώσπου έφτασα να θέλω να μάθω τα πιο σύνθετα μυστικά της τέχνης. Μου είπε "δεν θα σου δώσω έτοιμη γνώση, κλέψε με, παρακολούθησε δηλαδή και πάρε από εμένα!" Λόγια που του είχε πει κι ο δικός του δάσκαλος ξυλογλυπτικής όταν ήταν μαθητής. Τον παρακολουθούσα λοιπόν με προσοχή, αντέγραφα αυτά που έπρεπε και τα προσάρμοζα στο δικό μου στυλ. Η ιδέα να προσφέρω ως επειρία την γνώση μου ώστε ο επισκεπτης να βιώνει και να συμμετάσχει ενεργά στα πρώτα στάδια της ξυλογλυπτικής προέκυψε σταδιακά. Μέσα από την φιλία μου με την Αλεξάνδρα που έχει το κτήμα στο οποίο δραστηριοποιούμαι και έχει αναπτύξει μια ευρύτερη δραστηριότητα προσφοράς εμεπιριών. Στόχευσα στο να δημιουργήσω κάτι που εμπεριέχει το στοχείο της πρωτοτυπίας και ταυτόχρονα δεν θα κινδύνευε να τη συναντήσει εύκολα κάποιος αλλού. Δεν είναι ούτως ή άλλως πολλοί αυτοί που ασχολούνται συστηματικά με την ξυλογλυπτική σήμερα,κι απ' την άλλη υπάρχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον από τον κόσμο για την γλυπτική, κυρίως για τον πηλό και έπειτα για το ξυλο.»

Ο επισκέπτης, σύμφωνα με το συγκεκριμένο workshop, ανακαλύπτει τα μυστικά της παραδοσιακής ξυλογλυπτικής καθώς αντί για σύγχρονα εργαλεία όπως τα ντρέμελ και όσα λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα ή μπαταρία, οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν τις παραδοσιακές σμίλες με τα εργαλεία που έχει κληρονομήσει το Χρίστος από τον πατέρα του και στο τέλος εφαρμόζουν βερνίκι με βάση το νερό, ώστε να πάρει το ξύλο μια προστατευτική λάμψη.

«Δεν γινόταν να εγκαταλείψω εύκολα την μέθοδο που μαθαίνω τόσα χρόνια, ειδικά αφού είναι ακόμα αποτελεσματική. Έπειτα έχει να κάνει και με τον παράγοντα της νοσταλγίας καθώς είναι το εργαλείο που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί τεχνίτες και έτσι επιτρέπεται μια συνέχεια της παράδοσης στο πέρασμα του χρόνου. Επίσης είναι κι ένα στοιχείο της ανταγωνιστικότητας της εμπειρίας που προσφέρω από την άποψη οτι αν χρησιμοποιούσα τα συγχρονα θα ήταν το project στην δική μου συνείδηση λιγότερο προσαρμοσμένο με το γενικότερο φυσικό περιβάλλον που βρισκόμαστε, αυτό του ελαιώνα με τα ζωάκια. Είναι ομροφο ότι οι νέες γενιές τουριστών από τις δυτικές χώρες βλέπουν και μια παραδοσιακή πτυχή, με την οποία η πλειοψηφία τους δεν είναι εξοικειωμένη. Σε μια τυπική συνάντηση αρχικά τους προσφέρω μια βυσινάδα για να γνωριστούμε και μετά τους δείχνω τον πάγκο εργασίας μας. Τους περιγράφω ποια είναι τα χαρακτηριστικά του μαλακού και του σκληρού ξύλου και πώς να χρησιμοποιούν με ασφάλεια τα παραδοσιακά εργαλεία καθώς κάποια είναι κοφτερά σαν νυστέρια, γι' αυτό και είμαι από πάνω τους να τους βοηθώ και να τους ενθαρρύνω. Μετά τους εξηγώ ποιο είναι το πλαίσιο των μοιρών που στρέφει ο καθένας τα εργαλεία του ανάλογα με την κίνηση που θέλει να κάνει και το σημείο που πρόκειται να σκαλίσει το ξύλο, πως να κρατά την ματσόλα και πως να χτυπά, το σκαρπέλο του. Σχεδιάζουμε παρέα σχέδια με απλές, αδρές γραμμές, μια μαργαρίτα, ένα σαλιγκαροειδές σχήμα ή τα αρχικά του ονόματός του πάνω σε ξύλο ελιάς που το προωθούμε και ως τοπικό υλικό της περιοχής. Το τελικό τους δημιούργημα το παίρνουν μαζί ως ενθύμιο με κάποιες οδηγίες για να το ξανακάνουν. Στο τελος περιηγούμαστε στο κτήμα κι ανάλογα με το πρόγραμμά μας, φτιάχνουμε καφέ ή κάποιο μεζεδάκι.» Μου λέει ο Χρίστος.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμά του είναι τουρίστες όλων των ηλικιών που τον ρωτούν μονίμως πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με την τέχνη της παραδοσιακής ξυλογλυπτικής αν και ψυχολόγος. Συνδέονται αυτά τα δύο; Τον ρωτάω το ίδιο. «Η ξυλογλυπτική δεν συνδέεται άμεσα με το αντικείμενο του ψυχολόγου. Η συνάφεια όμως εντοπίζεται σε άλλα επίπεδα όπως σε αυτό του ανιληπτικού ακονίσματος. Όπως δηλαδή στην ψυχολογία αναζητώ τις λεπτομέρειες και τις λεπτές αποχρώσεις στην συμπεριφορά ή στην νοοτροπία κάποιου ή στα γνωστικά συναισθηματικά σχήματα που διαφοροποιούν το ένα άτομο από το άλλο και κάνουν την διαφορά στον εκάστοτε άνθρωπο που ζήτησε ψυχολογική βοήθεια, έτσι και στη ξυλογλυπτική, το κάθε δημιούργημα αναδεικνύεται όσο περισσότερο εστιάζει κανείς στη λεπτομέρεια που το διαφοροποιεί από ένα άλλο ή κάποιο ημιτελές. Ακόμη, η ξυλογλυπτική βοηθά στον πλουραλισμό της ματιάς μου στον κόσμο και σε μεγαλύτερη συναισθηματική αυτάρκεια. Έχουμε ανάγκη να κάνουμε διαφορετικά πράγματα, να μην μας προσδιορίζει μόνο η δουλειά ή το αντικείμενο που έχουμε σπουδάσει αλλά να δοκιμάζουμε διάφορα κι ας μην είμαστε τέλειοι- η τελειότητα άλλωστε δεν υπάρχει. Όταν έχουμε διαφορετικά πράγματα να ασχοληθούμε και μέσα από αυτά να δούμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και κάπου αλλού, μας βοηθά στις άσχημες περιόδους.»

Περισσότερα για το project εδώ.