Δημήτρης Κατσίκης, ο μοναδικός αρματοποιός της χώρας

Το επικό στιγμιότυπο που η ανεπανάλιπτη Μίλα Γιόβοβιτς στο Joan of Arc κόβει τα μαλλιά της και εμφανίζεται καλυμμένη με μια βαριά μεσαιωνική πανοπλία. Έπειτα το intro της σειράς Xena Warrior Princess που έχει περάσει πλέον στην σφαίρα του cult, με την πρωταγωνίστρια να σφίγγει τα λουριά της πολεμικής φορεσιάς της. Η στιγμή που ο Gerald Butler στους 300 ετοιμάζεται να κραυγάσει την ιαχή του πολέμου κρατώντας την μεγάλη ασπίδα και φορώντας την χαρακτηριστική περικεφαλαία με το μαύρο λοφίο. Αυτές ήταν οι τρεις πρώτες συνειρμικές εικόνες -εμφανώς επηρεασμένη από την μικρή και μεγάλη οθόνη- που ήρθαν στο μυαλό μου όταν άκουσα για ένα αυτοσχέδιο εργαστήρι στα Σπάτα όπου κατασκευάζονται στο χέρι πανοπλίες από έναν σύγχρονο... Ήφαιστο. Ο Δημήτρης Κατσίκης είναι ο μοναδικός αρματοποιός της χώρας, σχεδιάζει και φιλοτεχνεί με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο τις πολεμικές ενδυμασίες που χρησιμοποιούνταν στις μεγάλες μάχες του παρελθόντος.

Τον επισκέφτηκα την ώρα που ξεκίνησε να πιάνει το πυρωμένο μέταλλο και να το σφυρηλατεί σπιθαμή προς σπιθαμή. Από άποψη, αποφεύγει την χρήση σύγχρονων εργαλείων την ώρα που δημιουργεί, όπως μου εξηγεί αργότερα. Πώς αποφάσισε όμως να καταπιαστεί με την ιδιαίτερη αυτή ενασχόληση; Σπούδαζε γεωπονία στο εξωτερικό ώσπου έκανε στροφή 180 μοιρών.

«Πάντα είχα μια αγάπη προς τις έπικ ταινίες με μάχες, την μέταλ μουσική και τις ιστορίες με ιππότες. Κατά την διάρκεια λοιπόν του μεταπτυχιακού μου στην Ολλανδία, πάνω στην γεωπονία, είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στην Δυτική Ευρώπη και να επισκεφτώ αρκετά μεσαιωνικά κάστρα. Παρατήρησα λοιπόν πως όλα τους, όπως και τα μουσεία, είχαν ως εκθέματα πανοπλίες. Τότε αναρωτήθηκα γιατί εμείς στην χώρα μας δεν εκθέτουμε πανοπλίες την στιγμή που στα χώματα του ελλαδικού χώρου έχουν γίνει μερικές από τις πιο ένδοξες μάχες της Ιστορίας; Aποφάσισα λοιπόν, από το μηδέν στην κυριολεξία, να μάθω να κατασκευάζω ο ίδιος. Ξεκίνησα να μελετώ με τις ώρες, να ανακαλύπτω τις πηγές των υλικών και να εξασκούμαι πάνω στις βασικές τεχνικές σφυρηλατήματος».

Ο Δημήτρης μέσα σε λίγα μόλις χρόνια αναβίωσε τα απαιτούμενα εργαλεία (αμόνια, ειδικές φόρμες σφυριά) και μέσα από πειραματισμούς με πυρακτωμένα ελάσματα κατάφερε να ξεκλειδώσει τα μυστικά της «εν θερμώ» σφυρηλάτησης, με το πάθος των αρχαίων μεταλλοτεχνιτών.

«Την ώρα της δημιουργίας προσπαθώ να μιμηθώ τα αρχαία πρότυπα. Έτσι, δεν χρησιμοποιώ σύγχρονη τεχνολογία αλλά πρωτόγονες τεχνικές, που στον πυρήνα τους υπάρχει ένα σφυρί, αμόνι και φωτιά. Παίρνω ένα επίπεδο κομμάτι μετάλλου, μπρούντζου ή χαλκού, το θερμαίνω και με το σφυρί το πλάθω. Ο χρόνος φιλοτέχνισης μιας πανοπλίας μπορεί να πάρει από μέρες μέχρι μήνες και το τελικό αποτέλεσμα που προκύπτει είναι έτοιμο για χρήση, αφορά εξαρτήματα που μπορούν κατευθείαν να φορεθούν. Από τη μια πρέπει να μοιάζουν όσο το δυνατόν με το αρχικό εύρημα και ταυτόχρονα να είναι λειτουργικά, custom-made, πάνω στο σώμα και τις διστάσεις του ενδιαφερόμενου χρήστη. Είναι σαν υψηλή ραπτική, χρησιμοποιώ κι εγώ πατρόνς αλλά αντί για ράψιμο, σφυρηλατώ. Το μέσο βάρος του κάθε συνόλου κυμαίνεται στα 20 με 22 κιλά».

Ο αρματοποιός, με δεξιοτεχνία και υπομονή, συνδυάζει μέταλλα, δέρμα, νήμματα και πολύτιμα υλικά προκειμένου να προκύψει ένα αυθεντικό αποτέλεσμα. Τα πιστά αντίγραφα που κατασκευάζει μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από το σετ που γυρίζεται κάποια πολεμική ταινία. Μόνο που εκεί χρησιμοποιούνται ρέπλικες, ελαφρύτερες και μη ανθεκτικές, για τις ανάγκες του γυρίσματος. Κάθε σύνολο πανοπλίας που φτιάχνεται στα Σπάτα όμως, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κάλλιστα κατά τις περασμένες χιλιετίες, από πολεμιστές που ζούσαν στα Ανάκτορα των Ατρειδών ή στα Παλάτια της Βασιλεύουσας τριάντα αιώνες μετά.

Συνολικά 34 από τις δημιουργίες του μπορεί να θαυμάσει κανείς στην έκθεσή του, στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Κάποιες της Μυκηναϊκής ή της Αχαϊκής περιόδου, άλλες του Χρυσού Αιώνα, των Ελληνιστικών αλλά και των Βυζαντινών Χρόνων. Ανάμεσα σε αυτές, η πλήρης πανοπλία Σπαρτιάτη που φορoύσε στα μέσα του 6ου αιώνα και καλύπτει όλο το σώμα του οπλίτη, από το κεφάλι μέχρι τα κάτω άκρα. Εντυπωσιακή είναι και η ανακατασκευή της πανοπλίας του Φιλίππου του Β', του πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου καθώς και μια βυζαντινή του 10ου αιώνα μ.Χ., η οποία βασίζεται σε αγιογραφίες του Αγίου Γεωργίου.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Δημήτρη, ο αρματοποιός ήταν ο φύλακας άγγελος του πολεμιστή της πρώτης γραμμής. Σκληροτράχυλος τεχνίτης αλλά ταυτόχρονα ρομαντικός καλλιτέχνης, που η δουλειά του είχε σκοπό να απομακρύνει τον θάνατο από αυτόν που φορούσε την πανοπλία του. Μπροστά μας προβάρει την επωμίδα στους ώμους, το βυζαντινό περικάρπιο με το γάντι που λέγεται χειρόψελλο, την μεταλλική επιγονατίδα αλλά και το μυκηναϊκό κράνος του 13ου αιωνα π.Χ που περιλαμβάνει φυσικό κέρατο και ένα λοφίο με μαλλί προβάτου που χρωμάτισε ο ίδιος.

«Ένας αρματοποιός πρέπει να έχει ένα ακαδημαϊκό υπόβαθρο, μια καρδιά πολεμιστή και μια ορμή ώστε να μπορεί να τιθασεύσει το μέταλλο σχεδόν με γυμνά χέρια. Είναι βαριά δουλειά που όμως συνδυάζει και μια καλλιτεχνική ευαισθησία. Κατά καιρούς δέχομαι διάφορα emails από κόσμο που εντυπωσιάζεται με την δουλειά μου, με έχουν προσεγγίσει μάλιστα και από θεατρικές παραγωγές και τον κινηματογράφο προκειμένου να φτιάξω ή να σχεδιάσω κάποια πάρτια. Μελλοντικά θα ήθελα να δημιουργήσω μια σχολή εκμάθησης της συγκεκριμένης τέχνης προκειμένου να μείνει ζωντανή».

Περισσότερα για την ελληνική τέχνη της αρματοποιίας μπορεί να μάθει κανείς στη σελίδα Hellenic Armors.

Φωτογραφίες: Θανάσης Καρατζάς