Mary Norris: Οι επιβεβλημένες σπονδές

Η Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, που θεσμοθετήθηκε το 2017, εορτάζεται την 9η Φεβρουαρίου, ημέρα θανάτου και μνήμης του Διονυσίου Σολωμού. Επ’ ευκαιρία του εφετινού εορτασμού, απευθυνθήκαμε σε τέσσερις αλλοεθνείς που διδάχτηκαν και μιλούν ελληνικά να μας κάνουν ένα σχόλιο για τη σχέση τους με τη γλώσσα μας: τη Mary Norris, a.k.a. Comma Queen, στέλεχος επί ένα τέταρτο του αιώνα του περίφημου «The New Yorker» και εμβληματική φυσιογνωμία της αγγλικής, τη Victoria Hislop, από τις πιο αγαπημένες συγγραφείς στην Ελλάδα —και όχι μόνο—, με πολλά μπεστ-σέλερ στην έως τώρα διαδρομή της, τη φιλόλογο Veronika Pleskotová από την Τσεχία και τον Αλβανό μετανάστη στην Ελλάδα Almir Hoxhaj. Τέλος, ζητήσαμε από την επίσημη μεταφράστρια του υπουργείου Εξωτερικών Μπερίν Μυισλή, να μας μιλήσει για το πώς βλέπουν τα ελληνικά οι Τούρκοι: άραγε, πόση αίγλη έχει η ελληνική στη γείτονα;

Άρχισα μαθήματα νέων ελληνικών για να ταξιδέψω στην Ελλάδα. Θεωρώ πως είναι μία μάλλον ευγενής χειρονομία εκ μέρους σου το να προσπαθήσεις να μάθεις κάποια στοιχεία της γλώσσας που μιλιέται στη χώρα που πρόκειται να επισκεφτείς. Αυτά έγιναν τη δεκαετία τού ’80. Καθώς κάποια στιγμή βρέθηκα να οδηγώ στην Κύπρο, έκανα πρόβες για το πώς θα έλεγα, «Πού μπορώ να βάλω βενζίνη;» Το είπα πράγματι σε έναν ηλικιωμένο άντρα σε ένα χωριό, οπότε εκείνος μπήκε στο αμάξι μου και με οδήγησε σε ένα καφενείον, όπου ένας άλλος άντρας σηκώθηκε από το τραπέζι του και με συνόδευσε ώς το τέλος του δρόμου, στο γκαράζ του: εκείνος με τα πόδια κι εγώ με το αυτοκίνητο. Δεν ήταν γκαράζ με την έννοια του συνεργείου αυτοκινήτων — ήταν απλώς το γκαράζ όπου πάρκαρε το δικό του αυτοκίνητο. Οι υπόλοιποι άντρες από το καφενείον ήρθαν επίσης μαζί μας, κυκλώνοντας το αμάξι μου σαν να ήταν άρμα παρέλασης. Ο ιδιοκτήτης του γκαράζ σήκωσε ένα μπιτόνι με βενζίνη και γέμισε το ρεζερβουάρ μου. Πλήρωσα και, όπως έφευγα, όλοι σήκωσαν το χέρι για να με χαιρετήσουν.

Έκανα πέντε χρόνια για να ξαναπάω στην Ελλάδα. Το φθινόπωρο του 2020, πάλι, με προσκάλεσαν για μία περιοδεία κατά το φθινόπωρο, κατά την οποία θα έδινα τρεις διαλέξεις —με τον φόβο ότι θα τους έπνιγα με την προφορά μου—, μα βέβαια ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας.

Πέρυσι το καλοκαίρι, η φίλη μου η Μαρί με ρώτησε αν έχω υπόψιν μου κάποιο διαδικτυακό μάθημα ελληνικών. Ήθελε να ξεσκονίσει τα αρχαία ελληνικά της. Ρώτησα εδώ κι εκεί, και μια από τις αγαπημένες μου καθηγήτριες κλασικών ελληνικών, η Λόρα, προσφέρθηκε να μας διδάξει. Παραγγείλαμε αντίτυπα ενός έγκριτου εγχειριδίου εισαγωγής στην ελληνική, του γνωστού ως Crosby and Schaeffer, που η Μαρί είχε διδαχτεί στο κολέγιο. Αυτό ήταν μάλιστα και το πρώτο ελληνικό εγχειρίδιο της Λόρα. Το Crosby and Schaeffer γράφτηκε ουσιαστικά για αγόρια οκτώ έως δεκατριών ετών, και τα αποσπάσματα που χρησιμοποιεί έχουν όλα τους στρατιωτική χροιά: Ο στρατηγός τον άγγελον άγει από του Ελλησπόντου. Μέχρι τώρα, η νούμερο ένα πρόταση είναι τούτη εδώ: Αύτη μεν η χώρα αυτοίς ην φιλία, ο δε σίτος ουκ αγαθός. (Ενώ η χώρα ήταν φιλική προς αυτούς, το φαγητό ήταν κάκιστο).

Η πρόοδός μας είναι… μεγαλειώδης. Η Μαρί είναι στα ογδόντα της πια· απαγγέλλει διαρκώς το Εν αρχή ην ο λόγος, και κάθε φορά που βλέπει τη λέξη σπονδαί (οι επίσημες συνθήκες ή εκεχειρίες που επικυρώνονταν χύνοντας κρασί), ρωτά πάλι και πάλι αν έχει να κάνει με τη λέξη σπονδείος (τον μετρικό πόδα). Η Λόρα είναι στα εβδομήντα, και, μιας και έχουμε Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας σήμερα, δύο ημέρες πριν μπήκα κι εγώ σ’ αυτή τη δεκαετία. Τρεις γιαγιάδες — ή μήπως οι τρεις Μοίρες;

Η αδελφή της Μαρί πέθανε το προηγούμενο καλοκαίρι, και η τάξη των ελληνικών μας στο Zoom ήταν μεγάλη παρηγοριά γι’ αυτήν. Καθώς εγώ είμαι που στέλνω τον σύνδεσμο του Zoom, με έχουν ορίσει Στρατηγό της ομάδας. Αλλά το μάθημα ήταν ιδέα της Μαρί, και η Λόρα είναι το αφεντικό —δεν θα μπορούσαμε, βέβαια, να το κάνουμε χωρίς δάσκαλο—, οπότε στην πραγματικότητα δεν είμαι παρά ένας ταπεινός αγγελιοφόρος: η ορντινάντσα του Στρατηγού. Τόσο η Μαρί όσο και η Λόρα χρησιμοποιούν την ακαδημαϊκή προφορά που έλαβαν από το Erasmus. Εγώ πάλι είμαι υπέρ της νεοελληνικής.

Πού και πού σκεφτόμαστε πόσο υπέροχο θα ήταν να πηγαίναμε μαζί στην Αθήνα. Ακούμε ότι είναι φιλία, αλλά τι γίνεται στ’ αλήθεια με τον σίτο; Και μετά θυμόμαστε ότι θα ήταν θαύμα μόνο και μόνο αν μαζευόμασταν σε κάποιο σπίτι — δεν έχουμε καταφέρει να συναντηθούμε ακόμη από κοντά για να τελέσουμε σπονδές.

Η Mary Norris ξεκίνησε να δουλεύει για το The New Yorker το 1978, και παρέμεινε εκεί, ως επικεφαλής διορθώτρια, για 24 χρόνια. Σήμερα, εξακολουθεί να γράφει για το περιοδικό, είτε στη στήλη The Talk of the Town, είτε στο newyorker.com. Έχει εκδώσει δύο βιβλία: «Between You and Me: Confessions of a Comma Queen» and «Greek to Me: Adventures of the Comma Queen». Οι τονισμένες με bold λέξεις στο κείμενο είναι γραμμένες στα ελληνικά από την ίδια.