Τα γκράφιτι, ο αισθητικός τραμπουκισμός και το «εγώ έτσι γουστάρω να φέρομαι στον δημόσιο χώρο κι άμα σ’ αρέσει»
Ο Φάρος των Χανίων είναι ο ορισμός του τι σημαίνει σύμβολο για μια πόλη. Η 500 ετών κατασκευή είναι για τα Χανιά ό,τι ο (όχι και πολύ) Λευκός Πύργος για τη Θεσσαλονίκη ή ό,τι το Μπούρτζι για το Ναύπλιο, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον τραμπούκο συμπολίτη να τον βρομίσει.
Χαρακτηρίζω «τραμπούκο» τον συμπολίτη γιατί το γκράφιτι δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας αισθητικός τραμπουκισμός. Είναι η ζωγραφική εκδοχή του «εγώ έτσι γουστάρω και επιβάλλω στον δημόσιο χώρο το γούστο μου». Είναι ο θρίαμβος του κακομαθημένου ιδιώτη σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Είναι η πιο δυνατή έκφραση της αντίληψης που θέλει τον δημόσιο χώρο κτήμα του πιο τσαμπουκά και του πιο θρασύ. Αυτός που κάνει γκράφιτι δεν έχει καμία ουσιαστική διαφορά με κάποιον που σπάει ένα παγκάκι ή με κάποιον που πετάει τα σκουπίδια του σε ένα πάρκο. Ο πυρήνας όλων αυτών των συμπεριφορών είναι ακριβώς ο ίδιος. Είναι το «εγώ έτσι γουστάρω να φέρομαι στον δημόσιο χώρο κι άμα σ’ αρέσει».
«Μα είναι τέχνη», ακούω κάποιες φωνούλες να λένε και αφού κάνω ένα διάλειμμα για να βάλω τα γέλια με τη σύγχρονη μανία να βαφτίζονται τα πάντα «τέχνη» (επειδή ίσως δεν γίνεται κατανοητό ότι αν όλα είναι τέχνη τότε μπορεί και τίποτα να μην είναι τέχνη) θα ρωτήσω: και λοιπόν; Και τι έγινε που είναι τέχνη; Από πότε η καλλιτεχνική έκφραση σου δίνει το δικαίωμα να καταστρέφεις και να βανδαλίζεις και να κακοποιείς τον δημόσιο χώρο και τις αισθήσεις όσων τον χρησιμοποιούν;
Αν έρθει κάτω από το παράθυρο σου ένας τύπος που γρατζουνάει το βιολί ή που βαράει τα τύμπανα και κάθε βράδυ τα δίνει όλα για να εκφραστεί καλλιτεχνικά θα πεις «εντάξει, με έχει διαλύσει ψυχολογικά αυτό το πράγμα, αλλά τι να κάνω, είναι τέχνη»; Ή αφού τον στείλεις στο διάολο θα απαιτήσεις κάποιος να τον μαζέψει; Αν ένας ζωγράφος θέλει να εκφραστεί ζωγραφίζοντας όλους τους τοίχους του σπιτιού σου χωρίς να σε ρωτήσει αν θέλεις ή έστω αν σου αρέσει η τέχνη του, η αντίδραση σου θα είναι να πεις «ναι, το σπίτι μου είναι χάλια αλλά δεν πειράζει γιατί ο άνθρωπος είναι καλλιτέχνης και ήθελε να εκφραστεί»; Αν κάποιος θέλει να κάνει επίδειξη της πολεμικής του τέχνης (θα έβαζα εισαγωγικά αλλά όλα είναι τέχνη, σωστά;) θα σου φανεί λογικό να σε πλακώσει στο ξύλο; Γιατί σου φαίνεται λογικό ένας γκραφιτάς που θέλει «να εκφραστεί» και να κάνει «τέχνη» να «πλακώνει στο ξύλο» την πόλη σου;
Καταλαβαίνω πως δεκαετίες άκριτης υπόκλισης σε κάθε υποκουλτούρα θα έχουν κάποιες συνέπειες, αλλά νομίζω πως πια πρέπει να πούμε ένα ΦΤΑΝΕΙ.
Πρέπει κάπως να δείξουμε στα κακομαθημένα εγωπαθή πλάσματα που έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι τα πάντα πρέπει να υποκύπτουν στην ανάγκη τους για έκφραση και επίδειξη, ότι δεν πάει άλλο. Πρέπει κάπως να τους πούμε ότι ακόμα κι αν αισθάνονται καλλιτέχνες, ακόμα κι αν νιώθουν δημιουργοί, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από τραμπούκοι που τραμπουκίζουν τον δημόσιο χώρο έχοντας μόνο ένα ελαφρυντικό: το παραμύθιασμα που τόσα χρόνια τρώνε για την αξία της μουτζούρας τους. Διαφορετικά ας προετοιμαστούμε και για την καλλιτεχνική έκφραση που αργά ή γρήγορα θα εμφανιστεί και στην Ακρόπολη. Και μπράβο της.
ΥΓ. Με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA (και την εμπειρία) να κάνουν σαφές το πρόβλημα κατανόησης κειμένου που έχει μεγάλος αριθμός Ελλήνων φοβάμαι πως πρέπει να διευκρινίσω ακόμα και το αυτονόητο: δεν γράφω για τα γκράφιτι που έχουν γίνει κατόπιν ανάθεσης από τους ιδιοκτήτες ή τους διαχειριστές των επιφανειών που προσφέρονται για ζωγραφική ή μουτζούρωμα.
3°
