Υπάρχει τρόπος να πείσουμε τους ανεμβολίαστους;

Κάποιες στιγμές η πραγματικότητα γίνεται για όλους μας δυσβάσταχτη. Ο φόβος για την υγεία μας εξαιτίας του ιού, η πίεση των -απαραίτητων- περιοριστικών μέτρων, η ξαφνική αλλαγή της καθημερινότητάς μας λόγω της πανδημίας, μας ανάγκασε να βιώσουμε μια ενίοτε οδυνηρή κατάσταση με την οποία δεν είχαμε ποτέ φανταστεί ότι θα έπρεπε να έρθουμε αντιμέτωποι.

Αρκετοί φροντίσαμε να ενημερωθούμε από τους επιστήμονες, από την αρχή της πανδημίας, και εφαρμόσαμε κατά γράμμα τις οδηγίες και τις παραινέσεις τους. Κάποιοι άλλοι ακολούθησαν τις επιστημονικές συμβουλές λίγο πιο διστακτικά, και με κάποια χρονική καθυστέρηση, αφού χρειάστηκε να ξεπεράσουν την αρχική δυσπιστία τους. Υπάρχουν όμως και εκείνοι οι οποίοι συνεχίζουν να αμφισβητούν τα δεδομένα που με συντριπτική πλειοψηφία υποστηρίζονται από τους επίσημους ιατρικούς συλλόγους και τους αρμόδιους επιστημονικούς φορείς. Προτιμούν οποιαδήποτε άλλη εξήγηση, όσο απίθανη κι αν είναι, από εκείνη που καταδεικνύουν τα προφανή και ευρέως διαθέσιμα δεδομένα. 

Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι που αρνούνται την ύπαρξη του ιού, επικαλούμενοι τον ισχυρισμό πως οι ίδιοι δεν έτυχε να γνωρίσουν κάποιον που να έχει νοσήσει. Όσοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα και επιλέγουν τα παυσίπονα παραμύθια, αναζητούν στην συνέχεια συμμάχους που θα συμφωνούν με τις ανυπόστατες θεωρίες τους, εφόσον οι μελέτες που έχουν περάσει τον εξαντλητικό έλεγχο της επιστημονικής κοινότητας δεν τις στηρίζουν. 

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι αντιεμβολιαστές αναπαράγουν τις ακραίες και αυθαίρετες γνώμες μεμονωμένων γιατρών ή καθηγητών (που πέραν της ικανότητας να ικανοποιούν τη δίψα τους για δημοσιότητα, συνιστούν απλώς θλιβερές εξαιρέσεις για σύσσωμη την επιστημονική κοινότητα), και όχι τις αυστηρά ελεγμένες και πιστοποιημένες θέσεις που υιοθετούν εθνικοί φορείς, διεθνείς οργανισμοί και επιστημονικά ιδρύματα.  

Πώς αντιμετωπίζεται το φαινόμενο των αρνητών του ιού και των πολιτών που δεν δέχονται να εμβολιαστούν; Πρώτον, ας μη θεωρούμε ότι πρόκειται για ένα ζήτημα απλό, που επιδέχεται μια εύκολη και γρήγορη απάντηση. Κυβερνήσεις, οργανισμοί, γιατροί, ερευνητές, δημοσιογράφοι θεμάτων υγείας, προσπαθούν αυτή την στιγμή να πείσουν τους δύσπιστους πολίτες να εμβολιαστούν, σε όλο τον κόσμο. 

Δυσκολίες μπορεί να εμποδίζουν κάποιους να αξιολογήσουν ορθά και να κατανοήσουν τα επιστημονικά δεδομένα, οι φοβίες που οδηγούν στη άρνηση ψύχραιμης συζήτησης για τη δράση του ιού, οι ψυχικές διαταραχές που ορισμένες φορές κρύβονται πίσω από τις άναρθρες κραυγές αντίστασης στην «επιστημονική καταπίεση», δεν διαλύονται ως δια μαγείας, ούτε θεραπεύονται από τη μια στιγμή στην άλλη. 

Αυτό μάλιστα που συμβαίνει με τους αρνητές του ιού στη χώρα μας είναι νομίζω η καλύτερη απόδειξη ότι τόσο η δημόσια παιδεία, όσο και το σύστημα ψυχικής υγείας χρειάζονται άμεσα μεταρρύθμιση. 

Αρκετοί πολίτες νιώθουν εκνευρισμό, ακόμα και οργή, για όσους δεν εμβολιάζονται αψηφώντας τη δεινή θέση στην οποία βρισκόμαστε όλοι. Κάποιοι άλλοι -ανάμεσα τους και αρκετοί που έχουν σχέση με ιατρικά επαγγέλματα- θεωρούν πως οι αρνητές του εμβολίου έχουν ανάγκη την κατανόηση και τη βοήθειά μας, πως πρόκειται για θύματα επιτήδειων που σκόπιμα τους παραπληροφορούν για λόγους προσωπικής προβολής και κέρδους, πως έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που τους έχει παραλύσει ο φόβος και χρειάζονται την δική μας αρωγή για να ‘ξεμπλοκάρουν’ (όπως συχνά ακούγεται) και να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει. 

Κάποια στοιχεία που ίσως δεν λαμβάνουν υπόψη τους όσοι υποστηρίζουν την άποψη αυτή είναι: Πρώτον, τον ρόλο που παίζει η αυτό-εικόνα των αντιεμβολιαστών στις τωρινές ή μελλοντικές αποφάσεις τους. Φαίνεται ότι για ορισμένους είναι πιο δύσκολο να παραδεχτούν πως κάποιοι επιτήδειοι τους κορόιδεψαν και ότι έχουν πέσει θύματα παραπληροφόρησης, από το να συνεχίσουν να υποστηρίζουν κάτι παράλογο που στηρίζεται σε μεροληπτικές ερμηνείες μικρού κλάσματος των δεδομένων, σε φοβίες, εμμονικές φαντασιώσεις, ή δυσανεξία στην πραγματικότητα· αυτό συμβαίνει ως έναν βαθμό γιατί θεωρούν πως η παραδοχή του ότι έσφαλαν σε κάτι τόσο σοβαρό, θα βλάψει ανεπανόρθωτα την αυτό-εικόνα τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι κάνουμε σε κάτι λάθος, αργά ή γρήγορα το αναγνωρίζουμε, και προχωράμε στην εργασία ή την προσωπική μας ζωή, «μαθαίνοντας κι από τα λάθη μας». Υπάρχει όμως μία κατηγορία ανθρώπων -και σε αυτούς φαίνεται ότι ανήκουν αρκετοί οπαδοί συνωμοσιολογικών θεωριών και μαχόμενοι αντιεμβολιαστές – οι οποίοι δεν θέλουν να παραδεχθούν πως ίσως κάνουν σε κάτι λάθος. Κατά πάσα πιθανότητα, λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης, θεωρούν αυτομάτως πως όποιος κάνει λάθος είναι «χαζός», και ανησυχούν για την εντύπωση που δίνουν στους άλλους - εξ ου και η διαρκής αντίσταση σε οποιοδήποτε επιχείρημα καταδεικνύει το λάθος τους.

Δεύτερον, οι αρνητές ακούν και υπολογίζουν ορισμένα μόνο άτομα που έχουν καταφέρει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους, κυρίως επιβεβαιώνοντας παρανοήσεις και αντιλήψεις που οι ίδιοι ήδη είχαν. Είναι σχεδόν αδύνατον για τους συνωμοσιολόγους αρνητές να εμπιστευτούν όποιον δεν ανήκει στον στενό τους, φυσικό ή διαδικτυακό, κύκλο και δεν μιλάει τη δική τους γλώσσα. 

Συνεπώς, αν θέλουμε να πείσουμε τους αναποφάσιστους να εμβολιαστούν θα πρέπει  να υπονομευθούν αυτοί ο αδίστακτοι τύποι και τα όσα υποστηρίζουν, με την δυναμική αντίδραση των ιατρικών συλλόγων της χώρας (όταν πρόκειται για τις ακραίες περιπτώσεις ατόμων που δρουν ενάντια στις αρχές του επιστημονικού ή ιατρικού λειτουργήματός τους), αλλά και με την στάση της δικαιοσύνης (όταν διαπιστώνεται η παρακίνηση δράσεων που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την δημόσια υγεία).

Η Κυβέρνηση δεν θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να διστάσει να προχωρήσει στην εφαρμογή αυστηρότερων μέτρων που θα απαγορεύουν σε όσους αρνούνται να εμβολιαστούν την είσοδο σε κλειστούς δημόσιους χώρους -με εξαίρεση τα καταστήματα ειδών πρώτης ανάγκης, τα σούπερ μάρκετ, και τα φαρμακεία-, ώστε να διασφαλιστεί το κοινό καλό των πολιτών, τόσο των εμβολιασμένων, όσο και των ανεμβολίαστων που κινδυνεύουν περισσότερο από την covid-19.

Πολλοί αναρωτιούνται τέλος πώς οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τους αρνητές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ας ξεκαθαρίσουμε καταρχάς ότι δεν αποτελεί υποχρέωση του κάθε πολίτη να αναλάβει να πείσει όλους του υπόλοιπους συμπολίτες του να εμβολιαστούν: αρμόδια για αυτό είναι η συντεταγμένη πολιτεία. 

Εφόσον όμως οι ευσυνείδητοι άνθρωποι δεν γίνεται να παραμείνουμε αδιάφοροι ούτε μπορούμε πάντα να προσπερνάμε ισχυρισμούς που παραβιάζουν την κοινή λογική, είναι φυσικό να νιώθουμε αυθόρμητα την επιθυμία απάντησης στα όσα ανυπόστατα διαβάζουμε. Άλλωστε οι συνωμοσιολογικές απόψεις διατυπώνονται συνήθως με επιθετικό τρόπο, ως απρόσκλητα σχόλια στις σελίδες όσων υποστηρίζουν την αναγκαιότητα του εμβολιασμού. 

Κατανοώ όσους αποφασίζουν να αποκλείσουν από τις σελίδες τους αρνητές αν και προσωπικά ανήκω στους χρήστες που επιλέγουν τη συζήτηση μαζί τους, σκεπτόμενη ότι είναι καλό τα θύματα της παραπληροφόρησης να έρχονται σε επαφή με απόψεις που στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα και να μην περιορίζονται στον περίκλειστο χώρο των συνωμοσιολογικών ιστολογίων, και ομάδων τις οποίες συστηματικά ακολουθούν και δυστυχώς εμπιστεύονται.   

Πρέπει, νομίζω, να συνειδητοποιήσουμε πως το γεγονός ότι οι εμβολιασμένοι πολίτες αντιλαμβάνονται το κατεπείγον και τη σοβαρότητα της κατάστασης, δεν σημαίνει ότι το καταλαβαίνουν και όσοι αρνούνται την αναγκαιότητα του εμβολιασμού.