Καύσωνας 1987: Όταν η Ελλάδα θρήνησε πάνω από 1.000 νεκρούς

Η αφόρητη ζέστη των προηγούμενων ημερών, όσο και οι προγνώσεις για κύμα καύσωνα και θερμή εισβολή που ανεβάζει τον υδράργυρο πάνω από τους 40°C, φέρνουν αυτές τις ημέρες στη μνήμη των μεγαλύτερων το δύσκολο καλοκαίρι του 1987, όταν περί τα τέλη Ιουλίου η Ελλάδα θρήνησε περισσότερους από 1.000 νεκρούς.

«Θερίζει η λάβρα», έγραφε σε πρωτοσέλιδό του ο ημερήσιος Τύπος, όταν πλέον ο αριθμός των νεκρών είχε ξεπεράσει τους 1.000. Τα δελτία ειδήσεων, σύμφωνα με μαρτυρίες, αναφέρονταν ονομαστικά στα θύματα του πρωτόγνωρου καύσωνα που έπληξε τη χώρα μας και ο διεθνής Τύπος περιέγραφε τις δραματικές σκηνές που εκτυλίσσονταν στην Ελλάδα, υπογραμμίζοντας την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού να ανταπεξέλθει στην πρωτόγνωρη κρίση. Η χώρα αδυνατούσε να θάψει τους νεκρούς της και οι εικόνες από τα νεκροτομεία συγκλόνισαν την κοινή γνώμη. Αν αναζητήσει κάποιος σήμερα πληροφορίες για τον φονικό καύσωνα του 1987, θα δει ότι ο συνολικός αριθμός των νεκρών υπολογίζεται σε 1.500· ένας αριθμός που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ επίσημα.

Οι εννέα μέρες του ανυποχώρητου φονικού καύσωνα 

Στις 17 Ιουλίου του 1987 η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία μέσω των προγνωστικών στοιχείων που διέθετε εξέδωσε προειδοποίηση για επικείμενο, βαρύ κύμα καύσωνα. Δύο ημέρες αργότερα, στις 19 Ιουλίου 1987, οι πρώτες υψηλές θερμοκρασίες έκαναν την εμφάνισή τους και για τις επόμενες ημέρες, μέχρι την 27η Ιουλίου 1987, ο υδράργυρος δεν έπεσε κάτω από τους 30°C ακόμη και τις βραδινές ώρες, δημιουργώντας αποπνικτική ατμόσφαιρα. Σε συνθήκες δυσφορίας εκατοντάδες πολίτες, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και ευπαθείς ομάδες οδηγήθηκαν στα νοσοκομεία. Νοσοκομεία που δεν είχαν τα μέσα για να ανακόψουν το κύμα καύσωνα, λόγω ελλιπούς κλιματισμού. Τα θύματα του φονικού κύματος υψηλών θερμοκρασιών δεν ήταν μόνοι άνθρωποι, αλλά ακόμη ζώα και φυτά.

Το πρωτόγνωρο κύμα καύσωνα που συντάραξε την Ελλάδα είχε δύο όψεις. Η μία ήταν η αξιοσημείωτη διάρκεια του κύματος σε ημέρες και η άλλη η ασυνήθιστη διάρκεια μέσα στη μέρα, μιας και ο καιρός δεν δρόσιζε ακόμη και όταν ο ήλιος έδυε. Επί εννέα μερόνυχτα ο καύσωνας έδειχνε ανυποχώρητος. Ποτέ ξανά η χώρα δεν είχε γνωρίσει παρόμοιες καιρικές συνθήκες. Η μέγιστη θερμοκρασία των ημερών αυτών ήταν οι 43,6°C στην Αθήνα. Στη Θεσσαλονίκη η θερμοκρασία έφτασε τους 41,8°C. Μπορεί σήμερα να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι είχαμε τόσο μεγάλο αριθμό νεκρών με θερμοκρασίες που συναντάμε τα τελευταία χρόνια σε καύσωνες, όμως, θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι βρισκόμαστε 34 χρόνια πριν, σε μία εποχή όπου τα κλιματιστικά στην Ελλάδα δεν είχαν γνωρίσει ακόμη τη σημερινή διάδοση και τα σπίτια έπρεπε να δροσιστούν με οικιακούς ανεμιστήρες που αναμόχλευαν ουσιαστικά τη ζέστη.

Συγγενείς ηλικιωμένων έσπευσαν στα χωριά προκειμένου να τους φροντίσουν. Μία από τις λύσεις ήταν να τους βάζουν βρεγμένες πετσέτες στο κεφάλι, προκειμένου να μην πάθουν θερμοπληξία. Για κάποιους αυτή η τακτική λειτούργησε. Τα περισσότερα θύματα του καύσωνα του 1987 ήταν άνθρωποι με υποκείμενα προβλήματα υγείας, όπως έχουμε πλέον συνηθίσει να λέμε. Άνδρες και γυναίκες που αντιμετώπιζαν καρδιοπάθειες και αναπνευστικά προβλήματα. Ανάμεσά τους και πολλοί τουρίστες που ανέμεναν ένα θερμό καλοκαίρι στην Ελλάδα, αλλά όχι μία τέτοια αποπνικτική ατμόσφαιρα που έκοβε την ανάσα.

Ο καύσωνας του 1987 μέσα από τα μάτια του Τύπου

Τα πρωτοσέλιδα της εποχής αποτελούν τη μακάβρια μαρτυρία όλων όσων συνέβησαν τις ημέρες του καύσωνα κυρίως στην Αθήνα. Στο νεκροταφείο της Ανάστασης τα φέρετρα ήταν τοποθετημένα άτακτα στο πάτωμα του κοιμητηρίου και σάκοι με πτώματα βρίσκονται εκτεθειμένα σε υψηλές θερμοκρασίες και… μύγες. Στα νεκροτομεία το προσωπικό αναζητούσε πάγους προκειμένου να βάλουν τους νεκρούς, ώστε να καθυστερήσουν την αποσύνθεση. Για τη διατήρηση των πτωμάτων, μέχρις ότου μπορέσει να γίνει η ταφή, επιστρατεύτηκαν και τα βαγόνια-ψυγεία του ΟΣΕ.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι δημοσίευμα σχετικά με τη διακοπή της κυκλοφορίας του ΗΣΑΠ στο τμήμα Πειραιάς – Ομόνοια, όπου οι ράγες είχαν υπερθερμανθεί και στράβωσαν λόγω της διαστολής. Λίγες ημέρες πριν, οι εφημερίδες παρουσίαζαν φωτογραφίες από στιγμές δροσιάς στις κοσμοπλημμυρισμένες παραλίες της Αττικής.

Οι τραγικές συνθήκες που προκάλεσε ο καύσωνας του 1987 μέσα από τους New York Times

Την Τετάρτη 29 Ιουλίου 1987 ο ανταποκριτής των New York Times γράφει στη θρυλική εφημερίδα για την κατάσταση στην Ελλάδα. Οι περιγραφές του δημοσιογράφου είναι μελανές, ακριβώς όπως και οι ημέρες που προηγήθηκαν στη χώρα. «Οι νεκροθάφτες εργάζονται τις νύχτες με υπερωρίες. Το καλοκαίρι στην Αθήνα μετατράπηκε σε φρικτό και μακάβριο», αναφέρει το δημοσίευμα στις πρώτες του γραμμές.

Οι New York Times μεταφέρουν τις ελλείψεις που εντοπίζει ο ελληνικός Τύπος στα νοσοκομεία. «Είναι η μοίρα μας να πεθάνουμε όταν υπάρχει ένα κύμα θερμότητας, να πνιγούμε όταν βρέχει, να παραλύσουμε όταν συμβαίνει κάτι ασυνήθιστο», γράφει ο Ελεύθερος Τύπος εκείνες τις ημέρες. Το δημοσίευμα παραθέτει και δηλώσεις επιζώντων για το πώς κατάφεραν να περάσουν χωρίς προβλήματα τον καύσωνα. «Οι επιζώντες θέλουν να διηγούνται ιστορίες για το πώς αντιμετώπισαν τη ζέστη - καθισμένοι σε μια μπανιέρα με νερό, όπου υπήρχε νερό, καθώς πολλά διαμερίσματα δεν διέθεταν, κατά τη διάρκεια του καύσωνα. Άλλοι στριφογυριστούν με βρεγμένες πετσέτες και κάθονται μπροστά σε ηλεκτρικούς ανεμιστήρες. (…) Οι περισσότεροι άνθρωποι λιποθύμησαν κάποια στιγμή. Όταν κάποιος τηλεφωνούσε σε άλλον το πρώτο πράγμα που ρώταγε είναι “Πώς είναι η ζέστη; ˮ»

Ο καύσωνας του 1987 ήταν ο φονικότερος στην Ελλάδα.

Διαβάστε πώς περιγράφει ο Αλέξης Πανσέληνος στο μυθιστόρημα «Βραδιές Μπαλέτου» μία από τις φοβερές εκείνες ημέρες του '87 σε ένα νεκροταφείο της Αθήνας:

«Η πύλη είχε στενέψει από την πολυκοσμία. Όλοι αυτοί που είχαν εξαφανιστεί από τους δρόμους λες και είχανε μαζευτεί εδώ. Στην είσοδο το πλήθος σχημάτιζε δύο ρεύματα. Ένα αριστερά που έμπαινε, ένα δεξιά που έβγαινε. Στις δυο πλευρές του μαντρότοιχου, τα κιόσκια με τους ανθοπώλες ήταν άδεια. Κάτι κακομοιριασμένα λουλούδια απόμεναν, με πέταλα μαύρα στις άκρες, κοτσάνια τσακισμένα και μαραμένα φύλλα, μερικά βάζα με πρασινάδα που βάζουν παραγέμισμα στις ανθοδέσμες. Πάνω από αυτό το λιγοστό και ταλαίπωρο εμπόρευμα μαυροντυμένοι πελάτες έσκυβαν, ξεδιάλεγαν, παζαρεύανε. Βιαστικοί, άρπαζαν στον αέρα τις κακοτυλιγμένες ανθοδέσμες και τρέχανε να στριμωχτούν κι εκείνοι στο ρεύμα που έμπαινε.

Νεκροφόρες περισσότερες από τα ταξιά. Κι έρχονταν συνεχώς. Παπάδες, σφουγγίζοντας τον ιδρώτα, με τα καλημαύχια στο χέρι και τις πλεξίδες τους οι γεροντότεροι μισολυμένες, κάπνιζαν βιαστικά, και χαμηλόφωνα λογομαχούσαν μεταξύ τους ή τσέπωναν από τους συγγενείς διπλωμένα ματσάκια κατοστάρικα, που τα έχωναν στο παντελόνι παραμερίζοντας το ράσο.

Με τα πολλά, μπήκαν στον περίβολο. Ο θόρυβος εδώ ήταν μεγαλύτερος. Μυρμήγκια οι άνθρωποι στα σκαλοπάτια, στις τσιμεντένιες βεράντες, στους διαδρόμους και στα βοηθητικά κτίσματα. Οι πόρτες στους νεκροθάλαμους ήταν μπουκωμένες από σειρές που την ίδια στιγμή προσπαθούσανε να μπούνε και να βγουν –οι τελευταίοι σκεπάζοντας το πρόσωπο με τα μαντίλια-, και η παράδοξη αυτή ανθρώπινη κοτσίδα σφάδαζε μια προς τα δω, μια προς τα κει, σαν χοντρό ερπετό που είχε σφηνώσει. Έξω από τα εκκλησάκια, η συνοδεία που έβγαινε ακολουθώντας κάποιο φέρετρο παραμέριζε για την άλλη που έμπαινε πίσω από το δικό της. Μια μυρωδιά τους χτύπησε, βαριά και δυσάρεστη, που ερχόταν από παντού. Τα μαντίλια δεν σκούπιζαν δάκρυα, ρουθούνια σκέπαζαν». 

Αλέξης Πανσέληνος, Βραδιές Μπαλέτου, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ακολουθήστε την Athens Voice στο Google News κι ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις

ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ: Live updates - Τι πρέπει να ξέρουμε για τον κορωνοϊό- Συνεχής ενημέρωση εδώ