Τα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων

Είναι πλέον γνωστό ότι όλο το σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι προσαρμοσμένο στις πανελλαδικές εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ. Από την Α' γυμνασίου έως τη Γ' λυκείου το κάθε παιδί προετοιμάζεται αποκλειστικά γι’ αυτές. Το δε είδος των θεμάτων που έχει διαμορφωθεί με την πάροδο δεκαετιών έχει διαμορφώσει με τη σειρά του τόσο τη μορφή της διδασκαλίας όσο και τον τρόπο σκέψης των μαθητών. Τα παιδιά μας στο γυμνάσιο και στο λύκειο δεν μαθαίνουν Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Αρχαία, Λογοτεχνία, κλπ αλλά μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τα θέματα μαθηματικών, φυσικής, χημείας, αρχαίων, λογοτεχνίας κλπ που «μπαίνουν» στις πανελλαδικές εξετάσεις. 

Τα θέματα των εξετάσεων ρυθμίζουν και όλη την αγορά που αρθρώνεται γύρω από τις πανελλαδικές. Τη συγγραφή εκατοντάδων βοηθημάτων, τα μαθήματα των φροντιστηρίων, αλλά και τα ενισχυτικά μαθήματα των ιδιωτικών σχολείων. Η αλλαγή του βαθμού δυσκολίας των θεμάτων ενός μαθήματος, διαμέσου των χρόνων, αλλάζει και τις ώρες φροντιστηριακής υποστήριξης και τις σελίδες του ανάλογου βοηθήματος. Αν, για παράδειγμα, το 2005 η Φυσική Προσανατολισμού απαιτούσε φροντιστήριο 2 ώρες εβδομαδιαίως, το 2020 απαιτεί 4 ώρες με την ίδια ή μάλλον λιγότερη ύλη. Αιτία η ασύλληπτη πλέον δυσκολία των θεμάτων. Ομορφιές.

Τα θέματα των εξετάσεων δεν έχουν καμία μα καμία σχέση με τις ασκήσεις και τις ερωτήσεις που περιέχονται στο ένα και μοναδικό σχολικό βιβλίο. Ανήκουν τυπικά στο ίδιο κεφάλαιο, άρα είναι «εντός ύλης», αλλά δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος ούτε και με το ύφος και το πνεύμα του σχολικού βιβλίου. Επί της ουσίας είναι εκτός ύλης αλλά με τον νόμο. Και το κενό αυτό μεταξύ θεμάτων και αναλυτικού έρχεται να καλύψει το φροντιστήριο και το βοήθημα. Χωρίς αυτά η βάση στην Ιατρική θα έπεφτε στο 15.

Τα θέματα των πανελλαδικών δεν υπάρχουν ούτε κατά προσέγγιση σε κανένα σχολικό βιβλίο της υφηλίου, αλλά ούτε και σε πανεπιστημιακό στο ίδιο αντικείμενο. Είναι αποκλειστικά ελληνική πατέντα, ακατανόητη για τους μαθητές των προηγμένων χωρών της Δύσης και της Ανατολής. Δεν έχουν ελάχιστη διδακτική αξία, αφού δεν αναφέρονται ποτέ σε κάτι πραγματικό, είναι όλα φανταστικές κατασκευές που απαιτούν όμως τέλεια γνώση της θεωρίας αλλά και ειδική προπόνηση στις τεχνικές λύσεις. Όταν γράφεις άριστα σε ένα μάθημα, δεν σημαίνει ότι ξέρεις άριστα το αντικείμενο, αλλά ότι ξέρεις να απαντάς άριστα σε αυτό το είδος των ειδικών προβλημάτων. Το οποίο, πιστέψτε με, είναι και στριφνό και δύσκολο και επίπονο. Και γι' αυτό χρειάζεται υπερεκπαίδευση. Σήμερα η προετοιμασία των πανελλαδικών αρχίζει ουσιαστικά από την Α' λυκείου. Τυπικά από τη Β' λυκείου. Τα παιδιά που συγκεντρώνουν υψηλές βαθμολογίες είναι πραγματικοί ήρωες και έχουν τον απόλυτο σεβασμό μου.

Το πράγμα δεν θα ήταν τόσο βλαβερό αν συνέβαινε μόνο στο τέλος του λυκείου, αλλά δυστυχώς βάζει τη σφραγίδα του σε όλο το γυμνάσιο και το λύκειο. Ο μαθητής μετά τα 12 χρόνια του δεν καθοδηγείται για να ανακαλύψει τη γνώση, δεν μαθαίνει πώς να μαθαίνει, δεν αναζητά τη σύνδεση με την εφαρμογή στην πραγματική ζωή, δεν αποκτά δεξιότητες αλλά προπονείται από μικρός να κάνει μαθηματικά τεχνάσματα με παράξενους τύπους για να επιλύσει πχ μια άσκηση φυσικής ή και χημείας. Ή να γράφει στερεότυπα κονσέρβα σε μια δήθεν «έκθεση ιδεών». Ή να τρελαίνεται με τους κανόνες των αρχαίων ελληνικών που ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματική αρχαιογνωσία. Το φαινόμενο ή το πείραμα, η σύνδεση με τη ζωή ή την παράδοση δεν τον απασχολεί, δεν πρέπει να τον απασχολεί. Και γι' αυτό αποτυγχάνουμε και στους διαγωνισμούς τύπου PISA, που σε αντίθεση με μας εξετάζουν την κριτική σκέψη και την εφαρμογή σε πραγματικό περιβάλλον. 

Η παθολογία της ελληνικής Μέσης Εκπαίδευσης έχει αιτία και αυτή είναι πρωτίστως το ύφος και το είδος των πανελλαδικών εξετάσεων. Γι' αυτό αν η Τράπεζα Θεμάτων είναι επιβεβλημένη δεν είναι για να αναγκάζει τους καθηγητές να τελειώνουν την ύλη όπως αφελώς λέγεται. Αλλά για να βάλουν ένα φρένο στα προτεινόμενα θέματα, να ορίσουν την περιοχή τους και να επανακαθορίσουν το ύφος τους με επιστημονικό και παιδαγωγικό τρόπο. Τα θέματα και η ύλη των πανελλαδικών είναι οι αιτίες που οι απόφοιτοι του λυκείου σήμερα ξέρουν λιγότερα από τους αποφοίτους της δεκαετίας του '60 ή του '70. Που οι επιτυχόντες στα ΑΕΙ διακρίνονται για τη φτωχή κριτική τους σκέψη. Και η ύλη είναι ακριβώς στενή και περιορισμένη για να ευνοεί την υπερβολική δυσκολία και την απιθανότητα. 

Δεν θα έχει κανένα νόημα ούτε η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων ούτε κανένα πολλαπλό ή μη βιβλίο, αν δεν αλλάξει το όλο στιλ των πανελλαδικών εξετάσεων. Οι εξετάσεις είναι πρόβλημα στην ελληνική εκπαίδευση, γενικώς. Λόγω των εξετάσεων για την εισαγωγή στα πρότυπα δημόσια σχολεία οι απόφοιτοι της Στ' δημοτικού σήμερα εξετάζονται στα μαθηματικά σε θέματα επιπέδου Α' γυμνασίου. Που βέβαια διδάσκονται μόνο σε ειδικό φροντιστήριο. Και μόνο αυτό αρκεί για να κατανοήσουμε το μέγεθος της παράνοιας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Δεν ξέρω αν ακούει κανείς. Αλλά και να ακούσει, τι θα γίνει; 

Εύχομαι κάθε επιτυχία στα παιδιά μας. Χωρίς άγχος, με το κεφάλι ψηλά και πάντα με το χαμόγελο. Η ζωή δεν αρχίζει αλλά ούτε και τελειώνει σ’ αυτές τις εξετάσεις.