Τι συμβαίνει με το οργανωμένο έγκλημα στην Ελλάδα

Στις 9 Απριλίου δολοφονήθηκε μπροστά στο σπίτι του ο δημοσιογράφος Γιώργος Καραϊβάζ από επαγγελματίες εκτελεστές. Το ίδιο συνέβη ένα μήνα αργότερα, στις 7 Μαΐου, με τον 53χρονο επιχειρηματία Ντίμη Κορφιάτη στη Ζάκυνθο, ο οποίος δέχθηκε 19 σφαίρες από καλάσνικοφ. Τρεις ημέρες μετά δολοφονήθηκε μπροστά στο μωρό της η νεαρή μητέρα στα Γλυκά Νερά από ομάδα 3 ληστών που εισέβαλαν στο σπίτι της.

Οι προαναφερθείσες δολοφονίες, παρά τις διαφορές τους, αποτελούν ενδεικτική έκφραση της εξέλιξης του οργανωμένου εγκλήματος/ΟΕ στην Ελλάδα, μιας εξέλιξης πέραν των 20 ετών. Είναι, παράλληλα, εκδήλωση της ανταλλαγής τεχνογνωσίας και της δικτύωσης  του εγχώριου ΟΕ με ομάδες των βαλκανικών χωρών και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων και τη διάλυση του κοινωνικού ιστού σε αυτές τις χώρες, οι ομάδες του ΟΕ έχουν διεισδύσει και στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, η κατάργηση διασυνοριακών ελέγχων και η νόμιμη μετακίνηση ατόμων από βαλκανικές χώρες οι οποίες εντάχθηκαν στην ΕΕ ή διευκολύνθηκε η είσοδος και έξοδός τους από τη χώρα, βοήθησε το εγχώριο ΟΕ να κάνει χρήση αυτών των ομάδων και ατόμων για συγκεκριμένες αποστολές. Η ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος ήταν ραγδαία και λόγω της ελεύθερης διακίνησης αγαθών, κεφαλαίων, υπηρεσιών και απέκτησε τάχιστα διασυνοριακό και διεθνή χαρακτήρα.  Όμως, για να είμαστε δίκαιοι, όχι μόνο εγκληματικές ομάδες από τις πρώην κομμουνιστικές έφθαναν στις δυτικές χώρες, αλλά και το αντίθετο, ενώ η ανεξέλεγκτη μετακίνηση πληθυσμών μετά το 2011 με αποκορύφωμα το 2015, αύξησαν τις ευκαιρίες δράσης του ΟΕ.

Η έκθεση της Europol του 2021 για την αξιολόγηση της απειλής από το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα στην Ευρώπη (SOCTA) που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο, αξιολογεί το ΟΕ ως σοβαρή απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ περιγράφοντάς το σαν μια «σύγχρονη Ύδρα», δηλ. μια απειλή με πολλά «κεφάλια» το οποίο διαθέτει μεγάλη ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Η Έκθεση μάλιστα αναφέρει ότι η χρήση βίας από εγκληματίες έχει αυξηθεί τόσο από την άποψη  συχνότητας - 60% των ομάδων χρησιμοποιούν βία στις επιχειρήσεις τους, όσο και σοβαρότητας. Οι εγκληματίες χρησιμοποιούν τη βία αδιάκριτα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους αθώους παρευρισκόμενους. Η απειλή έχει αυξηθεί και από τη συχνή χρήση πυροβόλων όπλων ή εκρηκτικών στο κοινό. 

Την επόμενη ημέρα της δολοφονίας της 20χρονης μητέρας, στις 11/5/2021, η αστυνομία επικήρυξε τους δολοφόνους της με 300 χιλ. ευρώ (!) Στις 14/5/2021 ο Υπουργός Δικαιοσύνης ανακοινώνει στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών τις προθέσεις του να αυξήσει την πραγματική έκτιση των ποινών που επιβάλλονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες βίαιων εγκλημάτων, δηλ. να αυξήσει τον χρόνο παραμονής στη φυλακή μέχρι την υφ’ όρον απόλυση του καταδίκου. Αυτό θεωρεί ότι θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για δράστες τέτοιων εγκλημάτων. Στις 19/5/2021 ο Υπουργός ΠΡΟ.ΠΟ. παρέδωσε φάκελο για το οργανωμένο έγκλημα στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ανακοινώνοντάς το ο ίδιος στα ΜΜΕ.

Ήδη από τις επιστημονικές έρευνες της δεκαετίας του ’70 γνωρίζουμε ότι η αύξηση της διάρκειας των ποινών και η αυστηροποίηση των όρων έκτισής τους έχει μικρή επίδραση, γενικότερα στη μείωση της εγκληματικότητας και ειδικότερα των ίδιων εγκλημάτων, εάν δεν υπάρχει βεβαιότητα σύλληψης και ταχύτητα επιβολής της ποινής. Αλλά ακόμη και οι συλλήψεις αποδεικνύονται συχνά αναποτελεσματικές, όπως φάνηκε από την περίπτωση του διαρρήκτη στη Γλυφάδα ο οποίος είχε συλληφθεί 102 φορές στο παρελθόν και πρόσφατα είχε καταδικαστεί για κλοπές και σύσταση συμμορίας, εκκρεμούσε δε εις βάρος του καταδίκη έξι ετών.

Ειδικά στο οργανωμένο έγκλημα, η απειλή περισσότερο ή λιγότερο αυστηρής ποινής έχει μικρή σημασία. Οι έμποροι ναρκωτικών, οι «νονοί της νύχτας», οι εκβιαστές, οι λαθρέμποροι όπλων, οι διακινητές μεταναστών, οι επαγγελματίες του ΟΕ κλπ., δεν εκφοβίζονται με αυστηρές ποινές, αλλά λαμβάνουν περισσότερα μέτρα για την αποφυγή της σύλληψής τους. Ούτε τελειώνουν συνήθως την καριέρα τους επειδή οι πράξεις τους τιμωρούνται αυστηρά από τον νόμο, αλλά για ποικίλους άλλους λόγους.

Η πυροσβεστική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, του ΟΕ εν προκειμένω, με απλές νομοθετικές αλλαγές και συμβολικές παραδόσεις φακέλλων είναι επικίνδυνη διότι υποτιμά τη σοβαρότητα του προβλήματος, όπως έχει αποδειχθεί διαχρονικά στην αντεγκληματική πολιτική της χώρας. Οι ληστείες, έγκλημα που απαιτεί οργάνωση, από 81 που ήταν το 1980, έφθασαν τις 600 το 1990, τις 1.800 το 2000, τις 4.415 το 2010 και τα τελευταία χρόνια (2014-19) κυμαίνονται μεταξύ 4.300-4.700 τον χρόνο, δηλ. τις 13 την ημέρα. Σχεδόν κάθε μήνα μαθαίνουμε για βίαιους ληστές σε βάρος ηλικιωμένων, στη Βόρεια και Ανατολική Αττική, στα Άγραφα, στα Καμίνια, στην Πάτρα, στην Κορινθία, στα Εξάρχεια, στην Κυψέλη κ.α. Την επαρχία λυμαίνονται συμμορίες ληστών που δεν διστάζουν για ο,τιδήποτε στο πέρασμά τους σαν να ζούμε στον δυτικό μεσαίωνα. 

Από την εμπειρία άλλων χωρών έχει γίνει σαφές ότι το ΟΕ εδραιώνεται όταν υπάρχει απροθυμία, υποτίμηση και προγραμματισμένη αναποτελεσματικότητα κρατικών αξιωματούχων, σοβαρές ελλείψεις στον μηχανισμό δίωξης, διαφθορά στον κρατικό ή στον επίσημο μηχανισμό απονομής δικαιοσύνης. Ας φροντίσουν  επομένως οι ελληνικές κυβερνήσεις, όσο υπάρχει ακόμη χρόνος, να μη οδηγηθούμε σε τέτοια ολισθηρά μονοπάτια από τα οποία δεν υπάρχει επιστροφή.