Από τα παχιά λόγια στους λεπτούς μετασχηματισμούς

Εδώ και περίπου 20 χρόνια έχει ξεκινήσει ένα –συχνά βαρετό– παιχνίδι λέξεων για να περιγραφεί μια σχετικά απλή έννοια: η επιχειρηματικότητα επιδρά στην κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον, δηλαδή επιδρά στις ζωές όλων μας. Με σκοπό να γίνει αντιληπτή η επίδραση των επιχειρήσεων στη ζωές και να γίνει προσπάθεια βελτίωσης, δημιουργήθηκε ένα κίνημα επαγγελματιών που προσπαθούσαν με τη χρήση βαρύγδουπων ορισμών να ακουστούν αρχικά και να πείσουν μετέπειτα για την ανάγκη μετασχηματισμού του τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων προς κάτι πιο υπεύθυνο και πιο βιώσιμο.

Όλοι εμείς που ανεβήκαμε σε αυτό το άρμα από νωρίς, ψάχναμε απεγνωσμένα να περιγράψουμε αυτή τη δουλειά με ένα ορισμό που θα πείσει: από τον εταιρικό πολίτη και το κοινωνικό μέρισμα, στην εταιρική κοινωνική ευθύνη και το CSR, μετά στο triple bottom line (καλή τύχη εκείνη την εποχή να το εξηγήσεις σε ένα CFO), μετά στην Αειφορία και Βιώσιμη Ανάπτυξη, κατόπιν για να δοθεί έμφαση στην οικονομική διάσταση στη Βιωσιμότητα (στα ελληνικά Sustainability) και το αποτύπωμα, στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs), στην επιχειρηματικότητα σκοπού (purpose-driven business) και στην πολυδιάστατη δημιουργία αξίας του Integrated Reporting. Τα τελευταία 2-3 χρόνια ζούμε στον αστερισμό του Net Zero (μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα) και τουESG (Environmental Social Governance) της αξιολόγησης κινδύνου σε δάνεια και επενδύσεις. Στοιχηματίζω ότι και το ESG, σε τρία χρόνια από τώρα, θα λέγεται διαφορετικά.

Στη διάρκεια αυτών των 20 ετών οι εξελίξεις σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο έτρεχαν πιο γρήγορα από την ονοματολογία. Η κλιματική αλλαγή έγινε πλέον κλιματική κρίση και οι κοινωνικές ανισότητες και αποκλεισμοί επιδεινώθηκαν εν μέσω των απανωτών οικονομικών κρίσεων. Εκείνοι που προσπαθούν να πείσουν για την ανάγκη αλλαγών χρησιμοποιούν κινηματογραφικούς τίτλους: για την κλιματική αλλαγή,  από την «Άβολη Αλήθεια» του Al Gore¹ φτάσαμε στο “The planet is broken” του Antonio Guterres². Οι κολοσσιαίες επιπτώσεις της πανδημίας στις ζωές, στις οικονομίες, στις κοινωνικές ανισότητες και στον πλανήτη, που συνέχισε να υπερθερμαίνεται ενόσω όλοι ήμασταν κλεισμένοι στα σπίτια μας, ήρθαν για να δείξουν ότι οι λέξεις που περιγράφουν την ανάγκη αλλαγών έχουν χάσει πλέον το νόημά τους.

Χρειάζεται ίσως κάτι διαφορετικό από εδώ και εμπρός. Χρειάζεται ίσως να γίνει αποδεκτό ότι οι επιχειρήσεις μόνες τους δεν θα σώσουν αυτό που δεν μπορούν να σώσουν τα κράτη. Χρειάζεται ίσως να αλλάξει το μήνυμα με τους δραματικούς τόνους και να εστιάσουμε στους λεπτούς μετασχηματισμούς που πρέπει να γίνουν στις επιχειρήσεις, γιατί αυτό απαιτούν οι επιχειρηματικές συνθήκες.

Η λογική του μετασχηματισμού είναι αυτή που συζητιέται μέσα στις επιχειρήσεις, είναι αυτή που ορίζει τη στρατηγική και τις οργανωσιακές αλλαγές. Η λογική του μετασχηματισμού είναι και αυτή που πρέπει να χαρακτηρίζει τους επαγγελματίες της Βιωσιμότητας και τη ρητορική τους. Πρέπει να βοηθηθούν οι ηγέτες των επιχειρήσεων να ξεχωρίσουν την ουσία μέσα στον θόρυβο που επικρατεί. Η ουσία βρίσκεται στον μετασχηματισμό του λειτουργικού και επιχειρηματικού μοντέλου με τρόπο που να συνδέεται άμεσα με τις εμπορικές επιδιώξεις της εταιρείας και που να βγάζει νόημα σε όσους δεν ασχολούνται επαγγελματικά με τη βιωσιμότητα. Οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας μιας εταιρείας με σκοπό τη μείωση του αποτυπώματος μπορούν να βρουν ισχυρούς υποστηρικτές μέσα από το οικοσύστημα των επενδυτών επίδρασης (impact investors) και των τραπεζικών δανειοδοτήσεων με κριτήρια ESG. Παράδειγμα μιας τέτοιας υποστήριξης ήταν η επιτυχημένη έκδοση ομολόγου αειφορίας τον Μάρτιο 2021 από την Ahold Delhaize για την κάλυψη των αναγκών της εταιρείας για τη μείωση των εκπομπών CO2 και τη μείωση απορριμμάτων τροφίμων.

Οι μετασχηματισμοί πρέπει να δένουν με το αντικείμενο της εταιρείας και να πιάνουν τον παγκόσμιο παλμό. Τον ερχόμενο Δεκέμβριο στη Γλασκώβη θα λάβει χώρα η διάσκεψη για το κλίμα COP26. Η διάσκεψη θα εστιάσει σε τρεις κρίσιμους μετασχηματισμούς που υπολογίζεται ότι θα έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στην προσπάθεια ανάσχεσης της υπερθέρμανσης του πλανήτη: Ενέργεια, Παραγωγή Τροφίμων, Αστική Ανθεκτικότητα / Βιώσιμες Μετακινήσεις³. Αυτοί οι τρεις τομείς συγκεντρώνουν γύρω τους εντυπωσιακή επιχειρηματική καινοτομία αλλά και στήριξη από το καταναλωτικό κοινό που αντιλαμβάνεται άμεσα τις αλλαγές στην καθημερινότητά του. Αυτοί οι τρεις τομείς αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για επενδύσεις σε νέα επιχειρηματικότητα αλλά και μετασχηματισμούς στην υφιστάμενη.

Η υπόσχεση μετασχηματισμού είναι ο νέος σκοπός (purpose) των επιχειρήσεων 4. Οι καταναλωτές δεν χρειάζονται πλέον να ακούσουν πόσο καλή είναι μια εταιρεία. Χρειάζονται να ακούσουν πώς η εταιρεία κάνει τις δικές της αλλαγές και πώς μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες να κάνουν τις δικές τους.

¹ Η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια επικοινωνίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη ήταν από το βιβλίο και την ομώνυμη κινηματογραφική ταινία του πρώην Αντιπροέδρου των Η.Π.Α.

² Ομιλία του Γ.Γ. του Οργανισμού Ηνωμένων εθνών στο Πανεπιστήμιο Columbia στις 2 Δεκεμβρίου 2020.

³ Σύμφωνα με τον Peter Hill,CEO του COP26, σε ημερίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας στις 8 Απριλίου 2021

⁴ Thomas Kolster, The Hero Trap

* Ο Πάκης Παπαδημητρίου είναι Διευθυντής Εταιρικής Ποιότητας στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και Πρόεδρος της Επιτροπής Εταιρικής Υπευθυνότητας του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου