Greek History Files: Η αφήγηση για το 1821 στον 21ο αιώνα

«Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη». Έτσι λακωνικά και μεταφορικά περιέγραψε ο λαϊκός νους την ανάγκη που κινητοποιεί. Η αντίληψη μιας τέτοιας ανάγκης, η συνείδηση ενός ελλείμματος, ήταν που έβαλε και τη σπίθα για να δημιουργηθεί κάτι που δεν υπήρχε ως τώρα στον χώρο της ιστορικής αφήγησης. Όσο πλησίαζε η επέτειος των 200 χρόνων από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, το έλλειμμα εμφανιζόταν πιο καθαρά. Πώς μπορεί να γίνει επίκαιρη και να αποκτήσει ελκυστική μορφή –μπροστά μάλιστα στο ορόσημο του 2021– η νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, χωρίς να πέσει θύμα του αισθητικού σολοικισμού, της απλοϊκότητας ή του διανοουμενισμού; Η ανάγκη να απαντηθεί αυτό το ερώτημα γέννησε την πλατφόρμα Greek History Files - Φάκελοι Ελληνικής Ιστορίας.

Ο άξονας γύρω από τον οποίο συγκροτείται η πρόταση των GHF είναι τα digital animated documentaries. Βίντεο διάρκειας λίγων λεπτών, θεματικά εστιασμένα και αναπτυσσόμενα σε σειρές επεισοδίων με σκοπό να καλύψουν ευρύτερες θεματικές ενότητες. Στην ουσία πρόκειται για συγκερασμό πυκνής, αλλά απλά δοσμένης ιστορικής αφήγησης με πρωτότυπο και δυναμικό απεικονιστικό υλικό. Η συγκυρία της διακοσιετηρίδας από τον εθνικό ξεσηκωμό του 1821 έδωσε το αναγκαίο βήμα, η στόχευση είναι ευρύτερη και αφορά στον εμπλουτισμό της δημόσιας ιστορίας με στοιχεία pop culture χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα του ιστορικού περιεχομένου.

Η συζήτηση γύρω μας φουντώνει σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, για το αν και κατά πόσο γνωρίζουμε την ελληνική ιστορία και κυρίως τα γεγονότα του ’21. Βασικό πρόβλημα είναι ότι συχνά μοιάζουμε να χάνουμε τον δρόμο και να πελαγοδρομούμε σκιαμαχώντας με τους φόβους και τις προσδοκίες εαυτών και αλλήλων μέσα σε αυτή τη συζήτηση. Από τη στείρα προσκόλληση στην εξιδανίκευση της ηρωοποίησης έχουμε περάσει στον αποδομητικό ζήλο μιας εργαλειακής απλοποίησης. Το ζητούμενο όμως παραμένει απλό και επίκαιρο, να βελτιώνουμε το επίπεδο και να διευρύνουμε το περιεχόμενο της ιστορικής μας γνώσης –και συνεπώς της εθνικής μας αυτοσυνείδησης– με τρόπο που θα συμπεριλαμβάνει το αναπόφευκτο εθνικό συναίσθημα με την πραγματολογική αναζήτηση της αλήθειας στο πεδίο της επιστήμης. Οι ιστορικές σπουδές εξελίσσονται διαρκώς, νέα πεδία έρευνας προστίθενται, νέα ερωτήματα προκύπτουν, νέα δεδομένα συντίθενται. Όλα αυτά είναι ανάγκη να αξιοποιούνται σε πραγματικό χρόνο για τον εμπλουτισμό της δημόσιας ιστορίας, ώστε να μην αφήνουμε να μεγαλώνει το κενό ανάμεσα στη μεθοδική γνώση και στην κοινωνική πρόσληψη του συλλογικού παρελθόντος.

Δεν πρόκειται για εύκολη εξίσωση, αυτό το μάθαμε καλά μέσα σε αυτή την παραγωγική διαδικασία των GHF. Απαιτείται διαρκής στάθμιση, ανάμεσα στο εντυπωσιακό μικροεπίπεδο και τη μεγάλη εικόνα, στο εθνικά συναισθηματικό και το αποστασιοποιημένο επιστημονικό, ανάμεσα στη νοηματική πληρότητα και τη συγχρονιστική εκλαΐκευση. Είναι ένα ζητούμενο που χρειάζεται διαρκώς διαχείριση, είναι παρόν σε κάθε σενάριο, σε κάθε βίντεο. Από το πόσο καλά αντιμετωπίζεται στην πηγή της παραγωγής αυτή η ανάγκη για ισορροπία, κρίνεται ουσιαστικά το αποτέλεσμα. Πυρήνας της προσπάθειας είναι η διαχείριση των νοημάτων. Το αποτέλεσμα είναι άμεσα και διαρκώς στην κρίση όλων στο κανάλι των GHF στο Youtube. Η ανάγκη να υποστηριχθεί και να εκταθεί αναλυτικά η συμπυκνωμένη αφήγηση των βίντεο υπαγορεύει και τον εμπλουτισμό του περιεχομένου με άλλες μορφές υλικού, όπως άρθρα και infographics στην ιστοσελίδα.

Η πρώτη σειρά επεισοδίων αφορά, φυσικά, την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Έχει ήδη ολοκληρωθεί ένας κύκλος που αφορά την προεπαναστατική περίοδο. Εκεί αναλύονται όλα τα μεγάλα θέματα, οι τοπικές ή υπερτοπικές εξεγέρσεις των οθωμανοκρατούμενων Ελλήνων, η ανάπτυξη νεωτερικής οικονομικής, κοινωνικής και παιδευτικής συγκρότησης, η εμφάνιση και εξέλιξη της Φιλικής Εταιρείας και η προετοιμασία του ξεσηκωμού, το ιδιότυπο στρατιωτικό πλέγμα των Κλεφταρματολών. Τη σκυτάλη έχει πάρει η αφήγηση της καθ' εαυτό Επανάστασης, που ξεκινώντας από τα γεγονότα που αναπτύχθηκαν γύρω από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία θα εκταθεί σε όλες τις στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις στον κυρίως ελλαδικό χώρο, θα παρουσιάσει τους μεγάλους πρωταγωνιστές, θα αναφερθεί στον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων και στις επιπτώσεις της Επανάστασης στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η προσπάθεια των GHF συντέθηκε με τη στρατηγική και επικοινωνιακή ενορχήστρωση του Σωτήρη Κατσέλου, την ψηφιακή καλλιτεχνική και τεχνική έμπνευση του Σπύρου Κάππου και την ιστορική επιστημονική επιμέλεια του γράφοντα. Η αφήγηση στα επεισόδια γίνεται από τη Γεωργία Κουρουπάκη. Στον εμπλουτισμό του project συμβάλλουν τόσο νέοι δημιουργοί, όπως ο Θανάσης Καραμπάλιος με τις εξαιρετικές εικονογραφήσεις του graphic novel «1800» (κυκλοφορεί από την Jemma Press), όσο και νέοι επιστήμονες των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών με κείμενά τους. Ένας από τους άξονες είναι η διαρκής ανάπτυξη νέων μορφών περιεχομένου, όπου έρχονται να προστεθούν podcast και live συζητήσεις.

Είναι αλήθεια ότι ξεκινώντας αυτή την προσπάθεια δεν ήταν στο επίκεντρο της προσοχής η αξιοποίησή της για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ωστόσο, η υποδοχή των βίντεο από διαρκώς διευρυνόμενο κομμάτι της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι εντυπωσιακή – φανερώνει δε και μια γενικότερη θεσμική ένδεια. Συνεχίζουμε να χτίζουμε το υλικό με εντεινόμενο ρυθμό και ζήλο, και με τους περιορισμούς μιας απλής ομαδικής προσπάθειας φυσικά. Στόχος είναι το περιεχόμενο σύντομα να επεκταθεί και σε άλλες θεματικές ενότητες, από τις τόσες που μας παρέχει αφειδώς η ελληνική ιστορία. Έτσι έγινε άλλωστε και στον ιστορικό χρόνο. Το 1821 ήταν μόνο μια πολύ σημαντική στιγμή, πριν και μετά από την οποία ξετυλίχθηκε το νήμα του λαού μας.

Η ομάδα του Greek History Files διάλεξε ως ξεχωριστό επεισόδιο για να τιμήσει την επέτειο της 25ης Μαρτίου, ένα προσωπικό αφιέρωμα στον πιο σημαντικό πρωταγωνιστή των πολεμικών συγκρούσεων με τίτλο «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Μεταξύ θρύλου και ιστορίας». Τα πιο σημαντικά πολεμικά του επιτεύγματα θα παρουσιαστούν σε επόμενα επεισόδια, εδώ το βάρος πέφτει στη ζωή του πριν την Επανάσταση και σε όσα επηρέασαν τον χαρακτήρα και τη στρατιωτική ιδιοφυΐα του. Το επεισόδειο θα κάνει πρεμιέρα το βράδυ της Πέμπτης 25 Μαρτίου. Μπορείτε να το δείτε εδώ.