Η αγορά ενέργειας με απλά λόγια

«Με αφορμή τις συνέπειες τις κακοκαιρίας "Μήδεια" έχω διαβάσει αρκετά δημοσιεύματα αλλά δεν έχω καταφέρει να κατανοήσω πώς λειτουργεί σήμερα η αγορά ενέργειας στη χώρα μας. Τα πάντα για ένα μέσο πολίτη περιστρέφονται γύρω από την επωνυμία ΔΕΗ, όταν στην αγορά έχουν αλλάξει πολλά. Διαβάζουμε για την ΔΕΔΔΗΕ, τον ΑΔΜΗΕ, τη ΡΑΕ και πολλούς ακόμη χωρίς να μπορούμε να καταλάβουμε τι ακριβώς κάνουν. Έχουμε μείνει χωρίς ρεύμα αλλά δεν έχουμε ακόμη καταλάβει το γιατί, αλλά και ποιος οργανισμός είναι ο αρμόδιος», έλεγαν δύο νεαροί στο μετρό, καθώς κατευθυνόντουσαν προς τα Βόρεια Προάστια.

Ο διάλογος μεταξύ των νέων μού έδωσε κίνητρο να αναζητήσω και ο ίδιος κάποιες από τις απαντήσεις στα ερωτήματά τους. Ιδιαίτερα σημαντικό στη δημοσιογραφία και όχι εύκολο, μου έλεγε πάντα ο πρώτος μου διευθυντής στο ξεκίνημά μου, είναι ένα ρεπορτάζ, ένα άρθρο όταν απευθύνεται στο ευρύ κοινό να γίνεται κατανοητό στον μέσο πολίτη, να μη θεωρείται δεδομένο ότι γνωρίζει σε βάθος το θέμα του άρθρου.

Ποιοι είναι λοιπόν σήμερα και τι κάνουν οι βασικοί εμπλεκόμενοι στην αγορά ενέργειας στην χώρα μας; Ποιοι από αυτούς έχουν άμεση σχέση με ένα μέσο νοικοκυριό;

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) είναι ο εποπτικός φορέας του ενεργειακού κλάδου. Είναι η υπεύθυνη Αρχή για τη ρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας. Στην αγορά αυτή συμμετέχουν οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από διαφορετικές πηγές, ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ AE), ο Διαχειριστής του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ), οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας (όπως η ΔΕΗ ΑΕ) και οι καταναλωτές.

Με απλά λόγια είναι η ανεξάρτητη Αρχή που έχει την πλήρη αρμοδιότητα του ρυθμιστικού πλαισίου λειτουργίας και εποπτείας του ενεργειακού κλάδου. Όπως για παράδειγμα η Τράπεζα της Ελλάδος και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που εποπτεύουν και ρυθμίζουν το πλαίσιο λειτουργίας των εμπορικών τραπεζών. Για τους απλούς καταναλωτές δεν συντρέχει λόγος να επικοινωνούν με την συγκεκριμένη Αρχή καθώς δεν εμπλέκεται άμεσα με ζητήματα που μπορεί να τους επιλύσει σε ατομικό επίπεδο.

Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), που συστάθηκε το 2011, έχει την ευθύνη του συστήματος της μεταφοράς ενέργειας. Όχι όμως σε κατοικίες ιδιωτών και κτίρια, καθώς είναι υπεύθυνος για την μεταφορά ενέργειας υψηλής και υπερυψηλής τάσης, συνήθως μέσω των πυλώνων που βλέπουμε δίπλα στις εθνικές οδούς, μέχρι τις εισόδους των πόλεων ή στους υποσταθμούς. Στο πλαίσιο αυτό είναι υπεύθυνος για την πραγματοποίηση όλων των επενδύσεων που απαιτούνται για τα μεγάλα έργα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως η διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική, τη διασύνδεση των Κυκλάδων ή τις διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες. Ο ΑΔΜΗΕ ασκεί τα καθήκοντα του Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ) και στο πλαίσιο αυτό σκοπός του είναι η λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του ΕΣΜΗΕ ώστε να διασφαλίζεται ο εφοδιασμός της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια με τρόπο ασφαλή, αποδοτικό και αξιόπιστο. Οι απλοί ιδιώτες καταναλωτές δεν έχουν λόγο να επικοινωνούν με τον ΑΔΜΗΕ, καθώς η δραστηριότητα του δεν συνδέεται απευθείας με καθημερινά ζητήματα ενός νοικοκυριού. (όπως για παράδειγμα μετρήσεις, ρολόγια, νέες συνδέσεις κα).

Η Δημόσια Επιχείρηση Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) συστάθηκε το 2011 με σκοπό να αναλάβει τα καθήκοντα του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής. Είναι κατά 100% θυγατρική της ΔΕΗ ΑΕ, ανεξάρτητη λειτουργικά και διοικητικά, τηρώντας όλες τις απαιτήσεις ανεξαρτησίας που ενσωματώνονται στο νομικό πλαίσιο. Το έργο της ΔΕΔΔΗΕ, σύμφωνα με το ρυθμιστικό πλαίσιο, είναι η λειτουργία, η συντήρηση και η ανάπτυξη του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και η διασφάλιση της διαφανούς και αμερόληπτης πρόσβασης στο δίκτυο διανομής των καταναλωτών, των προμηθευτών και γενικότερα όλων των χρηστών του δικτύου. Στους στόχους της ΔΕΔΔΗΕ είναι η αξιόπιστη τροφοδοσία των καταναλωτών, η διατήρηση της ποιότητας της τάσης του ρεύματος και η διαρκής βελτίωση της ποιότητας εξυπηρέτησης των καταναλωτών.

Με απλά λόγια, η ΔΕΔΔΗΕ έρχεται και παίρνει το ρεύμα από την υψηλή τάση (ΑΔΜΗΕ), το μετατρέπει σε μέση και χαμηλή τάση και το διανέμει στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Το δίκτυο της ΔΕΔΔΗΕ απαρτίζεται από τις «κολώνες της ΔΕΗ». Η ΔΕΔΔΗΕ μεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη και για τις μετρήσεις κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος των απλών ιδιωτών πελατών, των νοικοκυριών, ανεξάρτητα ποιον πάροχο έχουν επιλέξει οι καταναλωτές να τους δίνει ρεύμα. Συνεργεία της ΔΕΔΔΗΕ πραγματοποιούν τις καταμετρήσεις και στέλνουν τα δεδομένα στις εταιρίες παροχής ρεύματος. Άρα, για οποιαδήποτε ζητήματα που οι καταναλωτές πιστεύουν ότι έχουν να κάνουν με την μέτρηση θα πρέπει να απευθύνονται στη ΔΕΔΔΗΕ και όχι στους παρόχους τους. Η ΔΕΔΔΗΕ είναι επίσης υπεύθυνη για την τοποθέτηση ρολογιών σε πολυκατοικίες, μονοκατοικίες, για αιτήματα επαύξησης ρεύματος νοικοκυριών κλπ. Δικά της συνεργεία ή εργολάβοι που έχει προσλάβει είναι υπεύθυνα για τα έργα αυτά. Βασικό στρατηγικό πλαίσιο της ΔΕΔΔΗΕ αποτελεί η έρευνα και ανάπτυξη με έμφαση στην καινοτομία και την εισαγωγή νέων πρακτικών σχεδιασμού, λειτουργίας και διαχείρισης των δικτύων Διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό έχει δημιουργήσει ένα χαρτοφυλάκιο ειδικών έργων που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων εκσυγχρονισμού όπως τα έξυπνα δίκτυα, η τηλεμέτρηση καταναλώσεων, η τηλε-εξυπηρέτηση χρηστών και ο αυτοματισμός σε πολλές εσωτερικές λειτουργίες.

Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) είναι εταιρία παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, με δραστηριότητες στην παραγωγή, διανομή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές. Έχει στην κυριότητά της το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας με ρυθμιζόμενη περιουσιακή βάση 3 δισ. ευρώ περίπου, διαχειριστής του οποίου είναι η θυγατρική της εταιρία ΔΕΔΔΗΕ που λειτουργεί ανεξάρτητα. Η ΔΕΗ εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας, εξυπηρετώντας περίπου 6,9 εκατ. πελάτες σε όλη τη χώρα. Μετά όμως την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας έχει ανταγωνιστές τους νέους προμηθευτές ενέργειας που αυξάνονται σε αριθμό και προσεγγίζουν πλέον τους 20, διεκδικώντας μερίδια αγοράς. Ο ανταγωνισμός των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας, με ισχυρές επιχειρηματικές επωνυμίες να έχουν μπει στη αγορά, εστιάζεται κυρίως στη τιμολογιακή πολιτική καθώς και στις υπηρεσίες εξυπηρέτησης του καταναλωτή, του νοικυριού. Η ΔΕΗ καθώς και οι πάροχοι ρεύματος, όπως προαναφέρθηκε δεν έχουν καμιά αρμοδιότητα σε θέματα μετρήσεων κατανάλωσης, εγκατάστασης ρολογιών κ.λπ., καθώς οι αρμοδιότητες αυτές ανήκουν στη ΔΕΔΔΗΕ.

Όλοι οι παραπάνω φορείς είναι συνεργαζόμενοι μεταξύ τους σε διάφορα πεδία και όχι ανταγωνιστικοί. Ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ έχουν προς το παρόν τον ίδιο βασικό μέτοχο, το Δημόσιο. Ο ΑΔΜΗΕ σε ποσοστό 51% και ο ΔΕΔΔΗΕ στο 100% (μέσω της ΔΕΗ που είναι θυγατρική της). Σε εξέλιξη βρίσκεται διαγωνισμός για των πώληση του 49% των μετοχών της ΔΕΔΔΗΕ σε ιδιώτες.

Μπλάκ ουτ και διακοπές ρεύματος - Οι διαφορές

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, τα γενικά ή μερικά μπλακ ουτ όταν συμβαίνουν –όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς– συνήθως οφείλονται στην υψηλή και την υπερυψηλή τάση, αλλά και τη μέση και χαμηλή τάση. Όταν μία βλάβη παρουσιαστεί στο σύστημα μεταφοράς, συνήθως επηρεάζονται μεγαλύτερες περιοχές. Αυτές συμβαίνουν πολύ πιο σπάνια καθώς οι πυλώνες του ΑΔΜΗΕ έχουν μεγαλύτερο ύψος και στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν περνούν μέσα από κατοικημένες περιοχές. Oι βλάβες του δικτύου διανομής (ΔΕΔΔΗΕ) μπορεί να είναι πιο συχνές αλλά συνήθως έχουν πιο τοπικό χαρακτήρα. Στην πρόσφατη κακοκαιρία «Μήδεια», η πτώση εκατοντάδων δέντρων πάνω στο αστικό δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ είχε ως αποτέλεσμα οι γραμμές του ρεύματος να «πληγωθούν» σε πολλαπλά σημεία και η διακοπή να επηρεάσει χιλιάδες καταναλωτές, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να τεθεί εκ νέου το ζήτημα των υπογειοποιήσεων των καλωδίων.