Σταύρος Ανδρεάδης: Οι νέοι, πρωταγωνιστές για το ευρωπαϊκό μέλλον

Οι περισσότεροι μάθαμε για το Ίδρυμα Θεοφανώ το φθινόπωρο που μας πέρασε, όταν δόθηκε μέσα από μια εντυπωσιακή εκδήλωση στη Ροτόντα το πρώτο Βραβείο του Ιδρύματος. Το πρώτο «Βραβείο Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» απονεμήθηκε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Erasmus σε μια λαμπρή τελετή που τίμησαν με τις ομιλίες τους η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρώην Πρωθυπουργός του Βελγίου Χέρμαν βαν Ρομπέι. Ένα σημείο εκκίνησης με σαφείς αναφορές στους πρωταγωνιστές του Ευρωπαϊκού μέλλοντος, τους νέους.

Ο Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιδρύματος Θεοφανώ, Σταύρος Ανδρεάδης μίλησε στην ATHENS VOICE, για το πρώτο «Βραβείο Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» στη Θεσσαλονίκη που τράβηξε πάνω στην χώρα μας τα βλέμματα από τη Γηραιά Ήπειρο, για τον συμβολικό χαρακτήρα του ονόματος πίσω από το Βραβείο και για το μέλλον του Βραβείου στα αμέσως επόμενα κρίσιμα χρόνια.

Το πρόγραμμα Erasmus επί δεκαετίες ενισχύει τα ιδεώδη της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Είναι αυτό το ιδανικό σημείο εκκίνησης για το Βραβείο Θεοφανώ και τις αξίες που εκείνο θέλει να αναδείξει;
Το πρόγραμμα Erasmus αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που λειτούργησε σαν μια γέφυρα της νεότερης γενιάς σε όλη την Ευρώπη: επί 33 χρόνια και με τη συμμετοχή περισσότερων από 9 εκατομμύρια νέων, το πρόγραμμα έχει συμβάλει στη διαμόρφωση των Ευρωπαίων πολιτών του αύριο. Οι συμμετέχοντες στο ERASMUS -μέσα από το βίωμα του προγράμματος- συνειδητοποιούν ότι ανήκουν σε μια ευρύτερη κοινωνία, πέρα από εθνικά σύνορα, την κοινωνία της Ευρώπης. Και αισθάνονται ότι οι επιμέρους ιστορικές και πολιτισμικές διαφοροποιήσεις είναι μέρος μιας ευρύτερης γεωγραφικής και πολιτισμικής ενότητας, που εκφράζεται με την κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση, την ενιαία Ευρωπαϊκή Ιδέα και τη συνεργασία των λαών. Μέσα από αυτό το πρίσμα, η απονομή του πρώτου Βραβείου Θεοφανώ στο πρόγραμμα του ERASMUS είναι πιστεύω ένα εξαιρετικό σημείο εκκίνησης, τόσο για αυτό που πρεσβεύει ο θεσμός του βραβείου, όσο και για το γεγονός ότι στο ξεκίνημά του απευθύνεται στους πρωταγωνιστές του ευρωπαϊκού μέλλοντος, τους νέους.

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Κυριάκος Μητσοτάκης, Χέρμαν Βαν Ρομπέι: Τι κρατάτε από τις ομιλίες τους για τη σημασία του νέου αυτού Ευρωπαϊκού Βραβείου;
Η παρουσία των τριών αυτών κορυφαίων Ευρωπαίων στην πρώτη βράβευση λέει από μόνη της πολλά. Το βασικότερο στοιχείο από τις ομιλίες τους (τις οποίες μπορείτε να βρείτε εδώ) είναι ότι η Ευρώπη δείχνει να ανατρέχει στις ιστορικές της καταβολές, προκειμένου να αναδείξει τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ταυτότητα. Όπως επισήμαναν και οι τρεις, με ισχυρό σύμβολο την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, και έμφαση στον ρόλο τους για τη διαμόρφωση της σημερινής Ευρώπης, των λαών του πρώην ανατολικού ρωμαϊκού τόξου (και στη συνέχεια του Βυζάντιου), το βραβείο αυτό έρχεται να συνδέσει το ιστορικό με το σύγχρονο, το παλιό με το νέο και το νεανικό. Γίνεται έτσι σημείο αναφοράς για το κοινό μέλλον των ευρωπαϊκών λαών, αναδεικνύοντας τις κοινές αξίες που μας κάνουν όλους μέρος μιας κοινωνίας διεθνικής, μας κάνουν Ευρωπαίους. Ειδικότερα σε ότι αφορά στη Θεσσαλονίκη, δίνεται στην πόλη μας μια μοναδική ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στον ευρωπαϊκό χάρτη. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή για τη Θεσσαλονίκη αυτή η επιλογή της. Έχοντας σαν θεμέλιο λίθο το σύνθετο ιστορικό της παρελθόν, η πόλη αναγνωρίζεται σαν ένας σημαντικός συνδετικός κρίκος μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης.

Πώς νομίζετε ότι μπορεί να συμβάλει ο θεσμός αυτού του βραβείου στην δύσκολη κατάσταση;
Σε κάθε κρίση, όπως και στην πρωτοφανή συγκυρία αυτής της πανδημίας, είναι σημαντικό να ανατρέχουμε και να εμβαθύνουμε στις σταθερές και τις αξίες του άμεσου και ευρύτερου περιβάλλοντός μας. Η Ευρώπη είναι μια τέτοια σταθερά για όλα τα έθνη που την αποτελούν, για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Οι κατακτήσεις της ευρωπαϊκής συνεργασίας αποτελούν μια σημαντική παράμετρο του τρόπου ζωής μας, και αυτό δεν πρέπει να το υποτιμούμε: πόλεμοι αιώνων σταμάτησαν. Σήμερα ταξιδεύουμε ελεύθερα, έχουμε κοινό νόμισμα, δεν υπάρχουν εμπόδια στο εμπόριο, έχουμε τη δυνατότητα εργασίας και διαμονής σε άλλες χώρες, και τόσα άλλα που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα του τι σημαίνει να είναι κανείς Ευρωπαίος πολίτης. Δεν πρέπει όμως να μένουμε μόνο στην ωφελιμιστική μας σχέση με την Ευρώπη. Και το Βραβείο Θεοφανώ φιλοδοξεί να αναδείξει τις κοινές αρχές και αξίες που συνθέτουν την Ευρωπαϊκή Ιδέα, το κοινό όραμα μιας δεύτερης μεγάλης ευρωπαϊκής μας πατρίδας. Γιατί -για να παραθέσω τα λόγια του Herman Van Rompuy, Προέδρου της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ιδρύματος Θεοφανώ- «η Ευρώπη αποτελεί τη μεγάλη απάντηση» στις προκλήσεις του μέλλοντος.

Πώς μπορεί να μετεξελιχθεί ο θεσμός αυτού του βραβείου μέσα στα επόμενα χρόνια;
Ο θεσμός του Βραβείου Θεοφανώ έχει κάνει ένα δυναμικό πρώτο βήμα με τη φετινή βράβευση σε μια λαμπρή Τελετή που πραγματοποιήθηκε στο εμβληματικό μνημείο της Ροτόντας. Τα βλέμματα της Ευρώπης στράφηκαν τη μέρα εκείνη στην Ελλάδα. Στόχος είναι το βραβείο αυτό να απονέμεται κάθε χρόνο σε προσωπικότητες ή οργανισμούς για τη συμβολή τους στην κατανόηση και την ενίσχυση της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιδέας. Και η διαδικασία για την απονομή αυτού του βραβείου έχει επίσης βαρύνουσα σημασία για δυο βασικούς λόγους:

Στη Συμβουλευτική Επιτροπή, το όργανο δηλαδή που συγκεντρώνει, αξιολογεί και εισηγείται τις υποψηφιότητες, συμμετέχουν κορυφαίες Ευρωπαϊκές προσωπικότητες, μεταξύ αυτών πρώην πρόεδροι ευρωπαϊκών κρατών, διακεκριμένοι καθηγητές ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, ακαδημαϊκοί, κα. Η παρουσία τους και μόνο επιβεβαιώνει τη βαρύτητα και το κύρος του θεσμού. Η τελική, όμως, απόφαση για το βραβείο ανήκει στη Διοικούσα Επιτροπή, τα μέλη της οποίας είναι στην πλειοψηφία Έλληνες και οι οποίοι επιλέγουν ανάμεσα στις τρείς προτάσεις που υποβάλλονται από τη Συμβουλευτική Επιτροπή. Με τα υπόλοιπα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής που βρέθηκαν μαζί μου σε αυτή την πρωτοβουλία -τους Βαγγέλη Γεροβασιλείου, Κώστα Γλεούδη, Νίκο Ευθυμιάδη, Βάσσο Κωνσταντινίδη, Γιώργο Μυλωνά και Δώρη Οικονόμου- οραματιζόμαστε και σχεδιάζουμε με ενθουσιασμό την εξέλιξη αυτού του θεσμού. Φιλοδοξούμε το Βραβείο Θεοφανώ να αφορά στο σήμερα και στις προκλήσεις του αύριο: την περιβαλλοντική κρίση, τη διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης, την πληθυσμιακή έκρηξη στην Αφρική, το μεταναστευτικό είναι μόνο κάποια από αυτά, και η Ευρώπη οφείλει να πάρει θέση βραβεύοντας ανθρώπους ή πρωτοβουλίες που πρωτοστατούν στην αντιμετώπισή τους.

Γιατί «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ»; Μπορείτε να μας μιλήσετε για την ιστορία του ονόματος πίσω από το βραβείο;
Η επιλογή του ονόματος είναι γεμάτη συμβολισμούς: η Αυτοκράτειρα Θεοφανώ, ελάχιστα γνωστή έως τώρα, υπήρξε ιστορικά μια «γέφυρα» μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ήταν ανιψιά του αυτοκράτορα Ιωάννη Α’ Τσιμισκή, παντρεύτηκε τον Otto II και στέφθηκε -από κοινού με αυτόν- αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατό του διατήρησε η ίδια τον τίτλο της αυτοκράτειρας. Η παρουσία της στη Δυτική Ευρώπη του 10ου αιώνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη σύνδεση του βυζαντινού πολιτισμού με τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και συνέβαλε καθοριστικά στην πολιτιστική αναγέννηση του δυτικοευρωπαϊκού χώρου, μεταλαμπαδεύοντας στη Δύση τον σημαντικό ρόλο των γυναικών στη Βυζαντινή κοινωνία και μεταφέροντας επιρροές της Βυζαντινής αυτοκρατορίας που ήταν τότε σε μεγάλη ακμή. Κύριοι τομείς επιρροής υπήρξαν η παιδεία, οι τέχνες, το εμπόριο, η υγεία, και η αναβάθμιση του κύρους της πολιτικής διακυβέρνησης έναντι της στρατιωτικής. Η ιστορία του ονόματος λοιπόν, συνδέεται άμεσα με ό,τι το Βραβείο Θεοφανώ πρεσβεύει.