Σχολείο και ψυχική υγεία των παιδιών στην COVID εποχή

Γράφει η κα Σύριλα Μακαρέζου, Διεθνολόγος Οικονομολόγος, Συντονίστρια Δικτύου ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας

Παιδί: ουδέτερο. νεαρό άτομο μικρής ηλικίας, συνήθως ανάμεσα στη βρεφική και στην εφηβική ηλικία, που η σωματική και πνευματική του ανάπτυξη δεν έχει ολοκληρωθεί.

Σχεδόν ένα στα τέσσερα παιδιά, τα οποία βίωσαν την καραντίνα, τον κοινωνικό αποκλεισμό και το κλείσιμο των σχολείων, ήρθαν αντιμέτωπα με συναισθήματα άγχους, σύγχυσης, φόβου, ανίας, απομόνωσης, ενώ ακόμη χειρότερα ορισμένα από αυτά άγγιξαν τα όρια της κατάθλιψης. Αυτή τη νέα πραγματικότητα αναδεικνύει έρευνα, η οποία αξιολόγησε τις συνθήκες, οι οποίες διαμορφώθηκαν στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στη Φινλανδία, στην Ισπανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο και η οποία σημειώνει με έμφαση ότι τα συναισθήματα, τα οποία ανέπτυξαν τα παιδιά στη διάρκεια της απομόνωσης είναι τέτοιου είδους και τέτοιας έντασης, ώστε σήμερα να καλούμαστε να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά.¹

Ο κορωνοϊός αποτελεί δίχως άλλο μία δυσάρεστη πραγματικότητα, η οποία έχει επηρεάσει τις ζωές όλων. Αυτό ωστόσο, το οποίο ενδεχομένως αγνοούμε ή έστω υποτιμούμε, είναι ότι δε θέτει ευθέως σε κίνδυνο μόνο τις ζωές μας, αλλά και την ίδια την ψυχική μας υγεία. Ένας ενήλικας έχει σαφώς μεγαλύτερη ωριμότητα, αλλά και ψυχική δύναμη, προκειμένου να ανταπεξέλθει σε δυσχερείς καταστάσεις, όπως αυτή, από ό,τι ένα παιδί. Για το λόγο αυτό και με δεδομένο ότι η πνευματική ανάπτυξη ενός ανήλικα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, γίνεται αντιληπτό ότι από την πλευρά του ενήλικα χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια, προκειμένου να το καθοδηγήσει, να το εμπνεύσει και να το εφοδιάσει κατάλληλα.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η πανδημία προκάλεσε τη μεγαλύτερη αναστάτωση, η οποία έχει σημειωθεί έως και σήμερα στα εκπαιδευτικά συστήματα ανά την υφήλιο, επηρεάζοντας σχεδόν 1,6 δισεκατομμύρια μαθητές σε περισσότερες από 190 χώρες. Στην Ελλάδα, μία από τις πρώτες ενέργειες για την αντιμετώπισή της ήταν το κλείσιμο το σχολείων. Δίχως να είμαστε σε

θέση τότε να διαγνώσουμε τη μελλοντική εξέλιξή της, ήταν σίγουρα μία αναγκαία, επιβεβλημένη, αν και δυσάρεστη, απόφαση. Σήμερα, μισό χρόνο αργότερα ωστόσο, έχοντας συλλέξει αρκετά επιστημονικά και κοινωνικά δεδομένα και με την ίδια την επιστήμη να έχει κατατάξει τα παιδιά στις λιγότερο επικίνδυνες ομάδες έξαρσης, μπορεί να υποστηρίξει κανείς με ασφάλεια ότι η επιμονή σε ένα τέτοιο μέτρο θα έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την ίδια την ψυχική τους υγεία. Ιδιαιτέρως δε εάν συνεκτιμήσει κανείς τις συνέπειες που προκάλεσε ήδη η περίοδος του κλεισίματος, αλλά και το μέγεθός τους.

Το Μάρτιο με την αναστολή λειτουργίας των σχολείων τα παιδιά σταμάτησαν να έχουν μία ρουτίνα καθημερινότητας, ένα πρόγραμμα, έπαψαν να έχουν κοινωνικές δράσεις, επαφές, αλλά και φυσικές δραστηριότητες και έμειναν στο σπίτι, με σκοπό να προστατέψουν τους οικείους τους, αλλά και τους εαυτούς τους. Ωστόσο, η απώλεια του καθημερινού προγράμματος οδηγεί ένα παιδί σε σύγχυση, διαταράσσει την ισορροπία του, ενώ το ίδιο δεν έχει την πνευματική ωριμότητα να αντιληφθεί τους λόγους, για τους οποίους περιήλθε σε αυτή την κατάσταση, πάρα μόνο ότι διανύει μία δυσχερή φάση. Στο πλαίσιο αυτό, έρευνες, οι οποίες έλαβαν χώρα στην Κίνα, αναφέρουν πώς ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων από το κλείσιμο των σχολείων και την κοινωνική απομόνωση ήταν τέτοιος, ώστε οδήγησε αρκετά από αυτά σε περιστατικά κατάθλιψης, αλλά και σε τάσεις αυτοκτονίας.² Υπενθυμίζουν ότι κατά τη φάση της ανάπτυξης, ένα παιδί και ένας έφηβος θα πρέπει να κοινωνικοποιούνται, να χτίζουν φιλίες και να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες που συμβάλλουν στην καλή ψυχική υγεία. Παράλληλα οφείλουν να να εξελίσσονται πνευματικά μέσω της συμμετοχής του στα σχολικά μαθήματα. Με λίγα λόγια οφείλουν να συνεχίζουν να ζουν κανονικά.

Ο φόβος και το άγχος που έζησαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της απομόνωσης, η αυξανόμενη πίεση για το άγνωστο από τυχόν επιπτώσεις του ιού στον παππού, στη γιαγιά, αλλά και στο κοινωνικό περιβάλλον, δε θα πρέπει να δώσουν τη θέση τους τώρα σε νέα αισθήματα φόβου και πίεσης, ιδίως αν αυτά καλλιεργούνται από μεσαιωνικές αντιλήψεις για δήθεν κινδύνους από τη χρήση μάσκας, τη χρήση εμβολίων ή ακόμη χειρότερα από τη φυσική παρακολούθηση των μαθημάτων στο σχολείο. Η εκπαίδευση είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, εξίσου σημαντικό μάλιστα με την προστασία της ατομικής και συλλογικής υγείας. Ταυτόχρονα, είναι ένα παγκόσμιο κοινό αγαθό και ένας μοχλός προόδου.

Ας μην εθελοτυφλούμε λοιπόν. Τα οφέλη από τη φυσική παρουσία των παιδιών στο σχολείο, υπερτερούν των κινδύνων από τη νόσο Covid-19, ιδίως αν την ίδια στιγμή διασφαλίζεται η τήρηση των μέτρων που έχουν προτείνει και θεσπίσει οι ειδικοί. Για το λόγο αυτό έχουμε μία ακόμη υποχρέωση. Να μη λησμονούμε τους κινδύνους της περιόδου που διανύουμε όχι μόνο για τη ζωή, αλλά και για την την ψυχική υγεία των παιδιών μας, ώστε όταν όλο αυτό θα έχει περάσει οριστικά, να μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι κάναμε το καλύτερο δυνατό που μπορούσαμε τόσο για εμάς όσο και για αυτά τα ίδια.

¹ https://reliefweb.int/report/world/children-risk-lasting-psychological-distress-coronavirus-lockdown-save-children

² https://www.dailymail.co.uk/health/article-8724289/Mental-health-problems-spiked-locked-Chinese-students.html