Η Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια Ιστορίας στο ΕΚΠΑ, μιλάει για την τηλε-εκπαίδευση την εποχή του κορωνοϊού
Είστε της ζωντανής επικοινωνίας με τον κόσμο, άρα η τυπική ερώτηση αποκτά διαφορετική υπόσταση: Πώς σας φάνηκαν τα μαθήματα μέσω τηλεδιάσκεψης;
Μιλάτε με έναν άνθρωπο ο οποίος πιστεύει απόλυτα ότι η διδασκαλία είναι ερωτικό ζήτημα, άρα θέλει επαφή, αλλιώς μιλάμε για υποκατάστατα. Όμως βρεθήκαμε σε μία ανάγκη, και μπήκαμε σε αυτό. Προσωπικά, δεν πιστεύω σε άλλου τύπου εκπαίδευση παρά στην άμεση εκπαίδευση, αλλά ίσως δεν είμαι καλό δείγμα στην ερώτηση, γιατί στα ηλεκτρονικά είμαι επιεικώς μέτρια, και ανήκω σε αυτούς που έπρεπε να εκπαιδευτούν για να μπουν στην εξ αποστάσεως διαδικασία. Όχι επειδή ανήκω στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά το τμήμα μας είναι ένα μικρό θαύμα σε αυτή τη χώρα, είναι ένας μικρόκοσμος διαμαντιών. Και το απέδειξε. Μπήκαμε σε «μεράκια» και έγιναν πράγματα θαυμαστά. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, υποθέτω και τα άλλα, αποδείχθηκε καταπληκτικό στα βήματα που έκανε. Νομίζω ότι είναι και σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολύ ψηλά.
Όμως, η τηλε-εκπαίδευση προέκυψε υποχρεωτικά. Ανάμεσα σε αυτό και στο τίποτα, προφανώς θα προτιμούσατε τη διδασκαλία από απόσταση.
Στο δικό μου τμήμα, κατά συντριπτική πλειοψηφία, ήταν απίστευτη η αποτελεσματικότητα και αυτό βοήθησε και εμένα, διότι ίσως είμαι η πιο βιωματική δασκάλα. Κι όμως αποδείχτηκε ότι μπήκα καλά στη διδασκαλία από απόσταση - αφού δεν μπορούσα να έχω τους φοιτητές όπως τους θέλω, έπρεπε να τους έχω σε μία οθόνη. Και επειδή είχα τόσο μεγάλη άγνοια της οθόνης τελικά κερδήθηκα από αυτήν, είχε δυνατότητες που δεν τις ήξερα και σαν μικρό παιδί τις ανακάλυπτα. Έβγαιναν τα κεφαλάκια, και την ώρα που έλεγα πράγματα έβλεπα κάποιο σχόλιό τους, και μου άρεσε πολύ αυτό, μπήκα στη διαδικασία να γράφω κι εγώ. Για καλή μου τύχη αυτό το εξάμηνο είχα μικρότερες ομάδες φοιτητών και μπορώ να πω πως σαγηνεύτηκα. Όμως θαύμασα γενικότερα το κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που έβλεπα ολόγυρά μου, πόσο δυναμικά ανταποκρίθηκε, και πόσο περήφανα, χωρίς γκρίνια. Γιατί είμαστε πρωταθλητές της γκρίνιας ως λαός, το παν είναι να γκρινιάζεις, αλλιώς δεν είσαι politically correct. Διότι είναι ένα στρωμένο χαλί να σου φταίει η κακή κοινωνία, ογδόντα χρόνια τώρα. Πολύ καλή υποθήκη για το μέλλον.
Οι φοιτητές αντέδρασαν καλά γενικά ή με γκρίνια;
Πάρα πολύ καλά, τουλάχιστον αυτοί που ξέρω εγώ. Γενικά, και από άλλους συναδέλφους κοντινούς μου που άκουσα, τα σχόλια ήταν μόνο θετικά, οι φοιτητές αντέδρασαν καλά, και συμμετείχαν. Νομίζω το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάστηκε στην πράξη, ήταν η εξέταση από απόσταση. Εκεί έγιναν πολλά διότι ξαφνικά οι βαθμολογίες εκτινάχθηκαν δυσανάλογα.
Σε σχέση με τις αντιδράσεις από κάποιους καθηγητές για τη διδασκαλία εξ αποστάσεως τι λέτε; Στο δικό σας πεδίο, της ιστορίας, μοιάζει ακόμα πιο τρελό να σκέφτεται έτσι ένας καθηγητής.
Νομίζω ότι σε επίπεδο πανεπιστημίου αυτό δεν θα έστεκε ιδιαίτερα, γιατί εμείς είμαστε συνηθισμένοι να μας καταγράφουν ηλεκτρονικά. Ήδη τα πανεπιστήμια έχουν αποθετήρια των μαθημάτων ηλεκτρονικά, για να μπορεί να μπαίνει κανείς και να τα παρακολουθεί. Στο δικό μας πανεπιστήμιο εδώ και χρόνια έχουν καταγραφεί τα μεγάλα μαθήματα, και είναι διαθέσιμα ούτως ώστε όχι μόνο οι φοιτητές αλλά και όποιος άλλος θέλει να μπαίνει για να ακούει πανεπιστημιακά μαθήματα. Εξ αυτού, δεν άκουσα σοβαρές αντιδράσεις σε αυτό το ζήτημα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Νομίζω ότι οι αντιδράσεις ήταν σε επίπεδο γυμνασίων και λυκείων, εκεί υπάρχει μία συνολική αντίδραση, οργανωμένη συνδικαλιστικά εδώ και χρόνια. Περιλαμβάνει και το ότι δεν πρέπει να αξιολογούνται οι καθηγητές, όλα είναι συνωμοσιολογικά.
Με τις κάμερες σαν τι να γίνει, δηλαδή; Να εκτεθεί ο καθηγητής; Μα, είσαι εκεί για να εκτεθείς. Ο καθηγητής είναι ο κατ’ εξοχήν ηθοποιός, δεν υπάρχει πιο ηθοποιός από τον καθηγητή. Πρώτα πρώτα, το λέει και η λέξη, ποιεί ήθος. Δεύτερον, στέκεσαι μπροστά σε ένα κοινό και εκτίθεσαι, αλλιώς τι καθηγητής είσαι; Και λάθος να κάνεις, μέσα στο παιχνίδι είναι. Το δικό μου πεδίο εμπλέκεται με όλη την ανθρώπινη ζωή, η Ιστορία είναι η ζωή των ανθρώπων, τα έχει όλα μέσα, τα αισθήματα, τη λογική, την πολιτική, την ιδεολογία. Για να τα καταλάβεις αυτά, πρέπει πρώτα εσύ να έχεις σκεφτεί ως άνθρωπος πράγματα. Ο δάσκαλος την ώρα που διδάσκει «σκανάρει» με τα μάτια του την ίδια στιγμή τριακόσια παιδιά. Τα κοιτάω κάθε δευτερόλεπτο και βλέπω ποιος κατάλαβε και ποιος όχι, ποιος με αμφισβητεί, καταλαβαίνω από τα μάτια αμέσως «αυτός τώρα είναι ερωτευμένος και δεν κοιτάει εμένα» ή «ο άλλος είναι νυσταγμένος, δεν κοιμήθηκε το βράδυ». Όλα αυτά είναι μία πρόκληση για μένα, πρέπει όλους αυτούς να τους κερδίσω, και τον ερωτευμένο ακόμα. Πρέπει μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου να έχω ροή σε αυτό που λέω και ταυτόχρονα να μην καταλάβει ο άλλος ότι υποτάσσομαι σε έναν. Για μένα είναι συναρπαστική η διαδικασία και έχω αποφασίσει ότι μπορεί να κάνω και λάθος αλλιώς δεν θα την έκανα. Δεν μπορείς να την ξεκινάς νομίζοντας ότι θα είσαι τέλειος, δεν υπάρχει περίπτωση να είσαι τέλειος. Ξεκινάς από την ιδέα ότι θα εκτεθείς, ότι θα κάνεις και λάθος, με αυτόν τον τρόπο διδάσκεις ήθος στα παιδιά. Γιατί στην ουσία δεν είναι οι γνώσεις, αφού είναι απέραντες κι έτσι κι αλλιώς ο δάσκαλος ξέρει το ένα εκατομμυριοστό από αυτά που θα έπρεπε. Όμως αυτό το ένα εκατομμυριοστό πρέπει να το διδάξει με έναν τρόπο που να δημιουργήσει μια βάση γνωστικής περιέργειας, να μπουν τα παιδιά μέσα σε αυτό.
Μοιάζει πως όλη αυτή η αντίδραση από τους καθηγητές είχε πολλές αιτίες, με αξία και για το μέλλον μας…
Χρειαζόταν ένα είδος γενναιότητας το να μπεις σε αυτή την πρόκληση, ήταν κάτι που δεν το είχαμε ξανακάνει, ακόμα κι εκείνοι που είναι εξοικειωμένοι με τους υπολογιστές. Ήμασταν όμως πεισματωμένοι να βγει πέρα. Υπήρχε και μια εθνική διάσταση, ότι δεν θα αφήσουμε αυτή την υπόθεση να πάει χαμένη. Έλειπε βέβαια ένα κομμάτι, δεν μπορούσες να έχεις πραγματική εικόνα πόσα παιδιά παρακολουθούσαν τα μαθήματα.
Υπάρχει κάτι από όλα αυτά το οποίο να λέτε με βεβαιότητα ότι είναι σπουδαίο και θα μείνει;
Οι συνάδελφοι που ήταν εξοικειωμένοι και είναι πολύ καλοί στα ζητήματα αυτά, έκαναν θαύματα, κατέβαζαν ολόκληρες βιβλιοθήκες ηλεκτρονικά! Όμως και το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποδείχτηκε πολύ έτοιμο να βοηθήσει σε κάτι τόσο μεγάλο, χρειάστηκε ξαφνικά να διογκωθούν οι χωρητικότητες των ηλεκτρονικών παρόχων, να εκτιναχθούν.
Φαντάζομαι ότι βγήκε και σε αρκετούς φοιτητές μία καινούρια αρετή για το μέλλον...
Πρώτη φορά το ζήσαμε, όλοι, και αποδειχθήκαμε γεροί και δυναμικοί. Εγώ εκτίμησα πολύ την ελληνική κοινωνία, τουλάχιστον αυτά που έβλεπα γύρω μου, το πώς ανταποκριθήκαμε σε αυτήν την πρόκληση. Στο πανεπιστήμιο καταφέραμε και κρατήσαμε ψηλά το ενδιαφέρον των παιδιών. Όπως ήταν αναμενόμενο, βέβαια, όλο αυτό άλλοι το πήραν λιγότερο ζεστά, κι άλλοι περισσότερο. Στο δικό μου Τμήμα, κατά συντριπτική πλειοψηφία, ήταν απίστευτη η ζέση και η αποτελεσματικότητα τόσο των καθηγητών όσο και των μαθητών. Σε όλους, όμως, εξαρτάται και από το «1-1-4» που έχουν μέσα τους. Δηλαδή το αίσθημα καθήκοντος απέναντι στην κοινωνία που έχει ο καθένας.
Η Μαρία Ευθυμίου είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο ΕΚΠΑ
7°
