Γυναίκα και εργασία: Γιατί τα ελληνικά νούμερα είναι ανησυχητικά

40% των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας της, ενώ στα Διοικητικά Συμβούλια εταιριών, συμμετέχει 1/10. Δύο στις τρεις δηλώνουν ότι υφίστανται διακρίσεις λόγω του φύλου τους. Όχι, τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία δεν είναι από κάποια αναπτυσσόμενη χώρα, ή κάποιο έθνος χωρίς ίχνος ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η έρευνα «Breaking the Glass Ceiling», διενεργήθηκε από το Alba Graduate Business School, The American College of Greece και τον Οργανισμό για την Επαγγελματική Ενδυνάμωση των Γυναικών Women on Top, με την υποστήριξη της Vodafone Ελλάδας και στη μελέτη συμμετείχαν γυναίκες που εργάζονται στην Ελλάδα. 

Τα νούμερα για τις εργασιακές σχέσεις των γυναικών στην Ελλάδα, μοιάζουν εφιαλτικά και για αυτό αναζητήσαμε τις υπεύθυνες της μελέτης Νικόλ Ιωαννίδη, Head of Corporate Affairs Vodafone Ελλάδας, Στέλλα Κάσδαγλη, συνιδρύτρια Women On Top και Πηνελόπη Θεοδωρακάκου, συνιδρύτρια Women On Top και συζητήσαμε για τη θέση των γυναικών στις επιχειρήσεις στην Ελλάδα και τους παράγοντες που επιδρούν στην επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών στο ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον.

Είδαμε στην έρευνα ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, όχι μόνο πιστεύει αλλά και συντηρεί τα στερεότυπα για τις γυναίκες στον εργασιακό χώρο. Τα 2/3 των γυναικών έχουν βιώσει διακρίσεις στον εργασιακό τους χώρο. Τι απαιτείται για να μπει ένα τέλος σε όλο αυτό;

Ν. Ι.: Επενδύοντας διαχρονικά σε εταιρικές πολιτικές και πρωτοβουλίες για την υποστήριξη των γυναικών σε όλους τους ρόλους της ζωής τους και με στόχο τη δημιουργία μιας ψηφιακής κοινωνίας ίσων ευκαιριών, στη Vodafone εκπονήσαμε την έρευνα «Breaking the Glass Ceiling» που επιδιώκει να «σπάσει» τη γυάλινη οροφή και να ενθαρρύνει την υιοθέτηση πρακτικών για την ενδυνάμωση των γυναικών στον χώρο εργασίας.

Σε αυτόν το σχεδιασμό, ο ρόλος των εταιρειών και της Πολιτείας είναι κομβικός: Από την πλευρά των εταιρειών, η καλλιέργεια μιας κουλτούρας που στηρίζει τη διαφορετικότητα και φροντίζει για την ενδυνάμωση των εργαζομένων είναι πολύτιμη, όπως και η υιοθέτηση πολιτικών και προγραμμάτων που εξασφαλίζουν τη συμφιλίωση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ενισχύουν την πρόσβαση των γυναικών στην τεχνολογία και ενδυναμώνουν τις γυναίκες μέσω συνεχούς εκπαίδευσης.

Από την πλευρά της Πολιτείας, υπάρχει μεγάλο περιθώριο ενεργοποιήσης: η θεσμοθέτηση αδειών γονεϊκότητας αλλά και κινήτρων για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν αποτελεσματικές πολιτικές ισότητας, η συστηματική ενσωμάτωση των πεδίων STEM σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και η υλοποίηση δράσεων που στοχεύουν στην ενίσχυση της ενασχόλησης των κοριτσιών με STEM αντικείμενα ώστε να ανοίξουν περισσότερες ευκαιρίες για την επαγγελματική τους πορεία στο μέλλον.

Τι είναι αυτό που απωθεί τους εργοδότες, ακόμη και εκείνους που έχουν σε μεγάλο βαθμό γυναίκες στην επιχείρησή τους, από το να τις τοποθετήσουν σε θέσεις ευθύνης και στα Δ.Σ. ;

Σ. Κ.: Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί, αλλά συνήθως είναι ασυνείδητοι: μπορεί να είναι η ασυνείδητη προκατάληψη και τα στερεότυπα που διαμορφώνουν συχνά τη σκέψη όλων μας. Για παράδειγμα το ότι οι γυναίκες δεν είναι εξίσου αφοσιωμένες στην καριέρα τους, ειδικά από τη στιγμή που κάνουν οικογένεια, ή ότι δεν είναι αρκετά δυναμικές. Μπορεί να είναι η συνήθεια και το λεγόμενο «affinity bias», λόγω του οποίου έχουμε την τάση να επιλέγουμε για συνεργάτες μας ανθρώπους που μας μοιάζουν. Μπορεί να είναι η έλλειψη αντίστοιχων αναπαραστάσεων: από τη στιγμή που δε βλέπουμε αρκετές γυναίκες σε θέσεις ευθύνης δεν μπορούμε να φανταστούμε και άλλες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης. Αυτές οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα μας αφορούν όλους, άντρες και γυναίκες, γι' αυτό και πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, ώστε να τα παρατηρούμε και να τα ανατρέπουμε, καθημερινά.

Το τεράστιο ποσοστό γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση (40%) οφείλεται και στη γενικότερη ασάφεια που αναφέρετε ότι υπάρχει σχετικά με τον όρο; Τι πραγματικά ορίζουμε σαν «σεξουαλική παρενόχληση»;

Π. Θ.: Ο επίσημος ορισμός της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι «οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος». Ο ορισμός είναι αρκετά πλήρης και επεξηγηματικός, ωστόσο υπάρχουν πολλές συμπεριφορές που, ενώ εμπίπτουν στην παραπάνω περιγραφή, πολλοί από εμάς έχουμε μάθει ως άνδρες να τις θεωρούμε ως δικαίωμα/ψυχαγωγία/καλοπροαίρετη προσοχή ή, ως γυναίκες, φυσιολογικές/αναγκαίο κακό/μέρος της δουλειάς μας. Με άλλα λόγια, η «ασάφεια» ή το επιχείρημα «ένα αθώο φλερτ ήταν» είναι δυστυχώς ακόμα κομμάτια της νοοτροπίας μας, ωστόσο δεν μπορεί να αποτελούν δικαιολογία για τη διαιώνιση τέτοιων συμπεριφορών. Τα όρια ανάμεσα στο φλερτ και την παρενόχληση μπορούν να γίνουν για όλους σαφή και ευδιάκριτα μέσα από την ανοιχτή επικοινωνία, την εκπαίδευση και την ευθύνη όλων μας να παρεμβαίνουμε στο άμεσο επαγγελματικό μας περιβάλλον όταν κάτι που συμβαίνει δεν είναι σωστό.

Είναι η σχέση της γυναίκας με την τεχνολογία το πιο αισιόδοξο εύρημα της έρευνας;

Ν. Ι.: Πράγματι, τα ευρήματα της έρευνας ως προς την ετοιμότητα και ικανότητα των γυναικών να απασχοληθούν σε ρόλους που απαιτούν ψηφιακές δεξιότητες ή σε επαγγέλματα STEM, δηλαδή με προσανατολισμό στις Επιστήμες, στην Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά είναι θετικά και αισιόδοξα. Σύμφωνα με την έρευνα, 9 στις 10 γυναίκες δήλωσαν ότι έχουν τις τεχνολογικές δεξιότητες που απαιτούνται για θέσεις ευθύνης ή για ανταγωνιστικές θέσεις, ενώ 9 στις 10 πιστεύουν πως οι γυναίκες είναι εξίσου ικανές σε επαγγέλματα STEM με τους άνδρες. Ωστόσο, αναγνωρίζεται η επίπτωση του κοινωνικού στερεοτύπου που αποθαρρύνει τις γυναίκες από αυτή την κατεύθυνση, καταδεικνύοντας ότι κοινωνικά στερεότυπα εδραιώνονται στην κοινή αντίληψη, ακόμη και των ίδιων των γυναικών.

Τι αλλάζει στα επαγγέλματα STEM και η θέση της γυναίκας δεν βρίσκεται εκεί που θα έπρεπε να είναι;

Τα επαγγέλματα STEM αναδεικνύονται ως κατεξοχήν ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, τη στιγμή που οι αμοιβές και οι προοπτικές εξέλιξης των εργαζομένων σε αυτά είναι από τις πιο αυξημένες διεθνώς. Παρόλα αυτά, ο πίνακας αποτελεσμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Γυναίκες Στην Ψηφιακή Εποχή» (Women in Digital Scoreboard 2018) δείχνει ότι μόνο ένα στα έξι άτομα που ειδικεύονται στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) και μόνον ένα στα τρία άτομα με πτυχίο στα πεδία Επιστήμης-Τεχνολογίας-Μηχανικής-Μαθηματικών (STEM) είναι γυναίκες. Επομένως, δεν θα λέγαμε ότι στη φάση αυτή, η θέση της γυναίκας βρίσκεται εκεί που θα έπρεπε να είναι. Θετικό όμως είναι το γεγονός ότι γίνονται σημαντικές κινήσεις για την αλλαγή αυτής της κατάστασης, δουλεύοντας προς τη βελτίωση της ισότητας των φύλων. Συγκεκριμένα, αν δεν διαχωρίζονται τα φύλα ως προς την επιλογή σπουδών κι αν αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στους τομείς STEM, τότε οι μελέτες δείχνουν ότι μέχρι το 2050, θα υπάρχουν 6,3 έως 10,5 εκατομμύρια περισσότερες θέσεις εργασίας σε πεδία STEM, όπου το 70% περίπου αυτών των θέσεων εργασίας αναμένεται να καλυφθεί από γυναίκες.

Χαιρόμαστε ιδιαίτερα γιατί στη Vodafone διαχρονικά επενδύουμε σε προγράμματα και υιοθετούμε εταιρικές πρακτικές που στοχεύουν στην καλλιέργεια των ψηφιακών δεξιοτήτων και ενισχύουν τον προσανατολισμό των γυναικών σε επαγγέλματα STEM. Ένα από αυτά είναι το #CodeLikeAGirl, μέσω του οποίου παρέχεται σε έφηβες ηλικίας 14 έως 18 ετών, πενθήμερων εκπαιδευτικών εργαστηρίων για τη συγγραφή κώδικα. Παράλληλα, ενδυναμώνουμε τις γυναίκες στην εταιρία μας με εκπαίδευση αλλά και προγράμματα που υποστηρίζουν τη διαρκή εξέλιξή τους σε θέσεις ευθύνης στην εταιρία.

Το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο είναι τέτοιο ώστε να γίνουν δυνατές αλλαγές που προτείνετε ή χρειάζεται επιπλέον ανανέωση; Με λίγα λόγια, είναι εύκολο να γίνουν πράξη, οι προτάσεις σας;

Ν.I.: Μέσα από την έρευνα «Breaking the Glass Ceiling», προέκυψαν σημαντικά συμπεράσματα σε σχέση με τον κεντρικό άξονα ενδιαφέροντος, αλλά και σε σχέση με τα βήματα που οι επιχειρήσεις και η πολιτεία μπορούν να κάνουν, προκειμένου η ανάγκη ενασχόλησης με το ζήτημα της έμφυλης ανισότητας στην εργασία να περιοριστεί.

Χρειάζεται μια από κοινού προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση προκειμένου να αμβλυνθούν οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στις επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Στόχος της έρευνας, είναι η μελέτη αυτή να αποτελέσει ένα ακόμα εργαλείο, ώστε να μπορέσουν να χαρτογραφηθούν οι συνθήκες στην Ελλάδα σε θέματα έμφυλων διακρίσεων και να ξεκινήσει η συζήτηση για την υιοθέτηση πρακτικών από πλευράς πολιτείας και επιχειρήσεων που θα ενισχύσουν τη γυναικεία παρουσία στον επαγγελματικό στίβο.

Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τα στοιχεία της έρευνας «Breaking the Glass Ceiling» εδώ.